Έμιλι Ντίκινσον

EMILY DICKINSON, Επειδή δεν άντεχα να ζήσω φωναχτά, Ποιήματα και επιστολές, Ανθολόγηση: Λιάνα Σακελλίου, Μετάφραση: Λιάνα Σακελλίου, Άρτεμις Γρίβα και Φρόσω Μαντά, Εκδόσεις Gutenberg – Γιώργος και Κώστας Δαρδανός, σελ. 578

Εκλιπαρούσε, ως γνωστόν, για μια δημοσίευση στίχων της. Φλεγόταν για μιαν έντιμη κριτική από τους επαΐοντες του χώρου. Αυτοεξόριστη στην κάμαρά της, προκαλούσε γνωστούς και φίλους για την εμμένειά της σ’ έναν καθαρά αναστοχαστικό, μονήρη βίο. Στο σπίτι της βρίσκονταν πάντα πρόχειρα δεκάδες αντίτυπα της Βίβλου. Χαλκέντερη αναγνώστρια. Στους πιστούς, προσιτούς ανά πάσα στιγμή πνευματικούς της συντρόφους συγκαταλέγονταν κυρίως οι Σαίξπηρ, Τζων Κητς, Τζων Ράσκιν, Τόμας Μπράουν, η Τζωρτζ Έλιοτ, η Ελίζαμπεθ Μπράουνινγκ και η συνονόματη Μπροντέ. Οι βιογράφοι αναφέρονται συστηματικά σ’ έναν χαλαρό ή μη δεσμό και σ’ έναν παρ’ ολίγον γάμο με κάποιον, το όνομα του οποίου μάλλον δεν θα μάθουμε ποτέ. Ο αγαπημένος της δεν άργησε να υποκατασταθεί, νοερώς, από μια πανταχού παρούσα, ζείδωρη και μυστηριακή ταυτοχρόνως συμπαντική ύλη. Η ποιήτρια νυμφεύεται συνεπώς το (μουσικό) Παν, όπως ο Ιησούς Χριστός την Εκκλησία. Στη ψυχολογικά αναπόφευκτη αυτή μετάβαση οφείλεται κατ΄ εξοχήν η εκστατική στιχουργική  της. Όταν τη συνάντησε ο T. W. Higginson στο σπίτι της, για να μιλήσουν εκτενώς για τα κείμενά της, σχεδόν κατέρρευσε από την εκρηκτική ενέργεια, την οποία εξέπεμπε ασταμάτητα η εννοιολογικά απρόβλεπτη συνομιλήτριά του. Η έναρξη και η αιμοσταγής συνέχεια του εμφυλίου πολέμου στην πατρίδα της φαίνεται ότι την συγκλόνισε. Οι έριδες μεταξύ συντηρητικών θρησκευτικών κύκλων και των φιλελεύθερων έως ανατρεπτικών λογίων της εποχής της λέγεται ότι την έστρεψαν στην καλλιέργεια ενός αιτήματος ενότητας και διαλεκτικής συγκλήρωσης των αδελφοκτόνων αντιθέτων. Οι παρεμφερείς επισημάνσεις του Τεντ Χιουζ εδράζονται σε εξονυχιστική μελέτη του έργου της.   

Για τους επαρκείς γνώστες της μείζονος ευεργετικής συμβολής της αμερικανίδας Έμιλι [Ελίζαμπεθ] Ντίκινσον (1830-1886),  στην όλη εξέλιξη της ποιητικής δημιουργίας, τόσο στη χώρα της όσο και στη Δύση γενικότερα, το παρόν βιβλίο, βραβευμένο ήδη –και δικαίως- από την Ελληνική Εταιρεία Μεταφραστών Λογοτεχνίας, συνιστά μια καλώς συγκερασμένη πρόταση επανεκτίμησής της από διάφορες σκοπιές. Για τους άλλους, οι οποίοι δεν έχουν για διάφορους λόγους εντρυφήσει στα χίλια οκτακόσια περίπου ποιήματα αυτής της λεκτικά τολμηρής δημιουργού, ο τόμος, ο οποίος φιλοξενεί και το σύνολο των επιστολών της, ως εκ των πραγμάτων τους προσφέρει έναν εύχρηστο οδηγό πλοήγησης στο κειμενικό αρχιπέλαγος των συνειρμών, των απρόβλεπτων συμβολοποιήσεων, των ρηξικέλευθων μεταφορών, των πολλαπλών σκοτεινών αινιγμάτων, που θα ζήλευαν ακόμη και οι κινέζοι του είδους. Το εμφανές ζεύγμα Θεός ή Φύση, το οποίο απηχεί την κρίσιμη ρήση Deus sive Natura, την καθιστά αναμφιβόλως  την πλέον σπινοζική ποιήτρια των δύο τελευταίων αιώνων.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ

 Όρθιο γυμνό, 1965, Ξυλογραφία