17/8/13

Γεγονότα σιωπής

ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΒΟΥΖΗ

ΤΑΣΟΣ ΜΠΕΣΙΟΣ, γεγονότα σιωπής, εκδόσεις Οδός Πανός, σελ. 79

Στο διάστημα από την πέμπτη συλλογή του Τάσου Μπέσιου, τις Οντομηχανές του 2006[1], στην τωρινή, τα γεγονότα σιωπής, συμβαίνει μια ευδιάκριτη στροφή. Η ποιητική των Οντομηχανών[2] ευνοούσε την αποσπασματικότητα, τη διάλυση και την επικέντρωση στο καθένα ποίημα σε περισσότερους λεκτικούς πυρήνες. Συνεπώς, επρόκειτο για μια φυγόκεντρη ποίηση, εάν ως κέντρο θεωρηθεί μια εννοηματωμένη στρατηγική της γλώσσας η οποία ελέγχει το ποίημα καθ’ ολοκληρίαν. Η συγκεκριμένη στρατηγική, λοιπόν, εφαρμόζεται στα γεγονότα σιωπής και προσφέρει στον Τάσο Μπέσιο την ευκαιρία να γράψει με μεγαλύτερη απλότητα για τη βασική του μέριμνα: Για το ασύμβατο ανάμεσα στο αφηρημένο πεδίο αυτού που αποκαλούμε ψυχή και στο σώμα εντός του μηχανοποιημένου κόσμου, και, επιπλέον, για την ψευδή επαγγελία της γλώσσας ότι μπορεί να καταστήσει συμβατά τα δυο πεδία. «Τα αντικείμενα της αγάπης» συνιστούν αντιπροσωπευτικό ποίημα της μέριμνάς του, η οποία αποδίδεται με μια στοχαζόμενη, επιστημονίζουσα γλώσσα, απογυμνωμένη σε μεγάλο βαθμό από τα συναισθήματα, με εξαίρεση τη μελαγχολία της συγκατάνευσης στην υπαρξιακή ήττα, και χαρακτηριζόμενη από τον ερμητισμό της μεταφορικότητας, αμβλυμένης όμως, όπως θα αναφερθεί και πιο κάτω, στη συγκεκριμένη συλλογή:
Tα αντικείμενα της αγάπης
Μια φέτα βιολογίας/ κι ένα όνομα αγαπάμε./ Και το αστραπιαίο/ της καταιγίδας σκίτσο πεταλούδας/ που γρήγορα/ το όνομα ψυχή/ επάνω του κολλάμε.// Στ’ αλήθεια όμως/ ένα ικρίωμα οστών υμνούμε/ που πάνω του/
η ψυχή/ τα βρόμικα κοστούμια της/ μεσάνυχτα προβάρει.// Μα πιο πολύ στ’ αλήθεια/ ενός παιδιού το είδωλο στο φόντο/ του νεκρού καθρέφτη/ με ζήλο υπηρετούμε/ μέχρι/
το εγχειρίδιο επιβίωσης/ που μοχθηρή συνήθεια/ βαθιά στις πέτρες της ψυχής/ έχει σφηνώσει/ δύναμη άγνωστη/ με μιας/ ν’ αποσπάσει./

Ο Τάσος Μπέσιος ανήκει σε εκείνους τους ποιητές οι οποίοι μετέρχονται τη ρητορική μιας αέναης μεταφορικότητας, που εποικοδομείται επάνω στη βάση του καθημερινού λόγου, με συνέπεια τη δημιουργία ενός διαλόγου μεταξύ της λανθάνουσας απλούστερης εκφοράς και της εγγεγραμμένης στο ποίημα συνθετότερης ρητορικής εκδοχής της. Τα κείμενα τα οποία προκύπτουν με τον προηγούμενο τρόπο μπορούν να χαρακτηριστούν, λοιπόν, ως «διαλογικά», με μια σημασία που θυμίζει τον Μπαχτίν, επειδή παραπέμπουν στον κοινό, στερεότυπο και κατ’ επέκταση εξουσιαστικό λόγο, αλλά παράλληλα εγγράφουν τις διαστρεβλωτικές προεκβολές αυτού του λόγου στο σώμα τους. Πρόκειται δηλαδή για μια στρεβλή ρητορική που εγείρει διαρκώς προσκόμματα στην επικοινωνία, επενδύοντας έτσι με υλικότητα τη γλώσσα. Γι’ αυτό και οι στίχοι του Τάσου Μπέσιου είναι ολιγοσύλλαβοι ώστε να αναδεικνύουν διαδοχικά την τραχεία λεκτική τους ύλη. Όμως η ποιητική του, συνεπής και στις προηγούμενές του συλλογές, εδώ παρουσιάζεται εν γένει αποκαθαρμένη. Μειώνοντας τη διάχυση και τη μεταφορικότητα τρέπεται στη στρατηγική, για την οποία έγινε αναφορά στην αρχή, με ένα αυτοανατρεπτικό αποτέλεσμα: Το ρητορικό εποικοδόμημα πλησιάζει τον κοινό λόγο έτσι όπως δεν συνέβαινε στα άλλα βιβλία του ποιητή. Τα κείμενά του παραμένουν «διαλογικά», αποκτούν όμως μεγαλύτερη επικοινωνησιμότητα. Στην ουσία, στα γεγονότα σιωπής προσδίδεται γενέθλιος χαρακτήρας, διότι καθίστανται δοκιμές ενός εν τέλει νέου, απλούστερου ύφους. Ο ποιητής υφαρπάζει από τη σιωπή μόνο τα απαραίτητα για να αρθρώσει την ομιλία του. Ως αποτέλεσμα η ποίησή του δίνει την εντύπωση πως είναι το πρώτο το οποίο προκύπτει από τον κβαντικό μετασχηματισμό του τίποτε σε κάτι, της σιωπής σε θνητό παροδικό εκφώνημα. Ο Τάσος Μπέσιος, μεταρρυθμίζοντας τη γενεαλογημένη από την ποίηση του ’70 τέχνη του, καταφέρνει επιπλέον να συμμορφώνεται με το αίτημα της σύγχρονης εποχής, όπου οι βαναυσουργοί εξουσιάζουν και βαναυσοτεχνούν: Oι ποιητές να μιλήσουν έτσι ώστε να ακούγονται. Η ανέκαθεν πτοημένη από την υπαρξιακή ασυμβατότητα στάση του βρίσκει και προτείνει στα γεγονότα σιωπής, χάρη στην κεντρομόλο γλωσσική στρατηγική τους, ένα καινοφανές θάρρος για να αντιμετωπιστούν τα πελώρια ανθρώπινα ρήγματα.

Παναγιώτης Βούζης είναι διδάκτωρ φιλολογίας, ποιητής

[1] Εκδόσεις Πλέθρον, Αθήνα.
[2] Για τη συγκεκριμένη ποιητική συλλογή βλ. και την κριτική του Γιάννη Κουβαρά στην Αυγή της Κυριακής της 10-6-2007.

Δεν υπάρχουν σχόλια: