Ένα διαφορετικό μνημόσυνο

 ΤΟΥ ΑΛΚΗ ΡΗΓΟΥ

Πρωινό πρώτης Κυριακής ενός Μάη πριν ...40 χρόνια. Στο δρόμο που οδηγεί από το σταθμό του τραίνου στον Αγ. Στέφανο προς τις φυλακές Μπογιατίου, ανταμώνουν παρέες φοιτητών και φοιτητριών, οδεύοντας προς μια εκκλησιά στα ζερβά του μέσου της διαδρομής. Όλα γύρω μοσχοβολούν Άνοιξη. Τα φωτεινά τους αγουροξυπνημένα πρόσωπα κι ο μαγιάτικος ήλιος δείχνουν να αναβλύζουν μέσα τους ελπίδες κι όνειρα μιας ουσιαστικής λευτεριάς, κι ας ήταν ...1973! Χρονιά που η χούντα των συνταγματαρχών έκλεινε ήδη 6χρόνια βίαιης νομής της εξουσίας. 

Κι όμως, εκεί σ’ αυτή την εκκλησιά διασταυρώνονταν οι ελευθεριακές αναζητήσεις ενός μέρους του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος, με ένα εξόριστο παπά της Ελευσίνας. Τον παπα-Γιώργη Πυρουνάκη, αυτόν τον ακούραστο μαχητή της «Ελευθερίας» -όπως έγραφε σταυρωτά ο Σταυρός που φόραγε πάντα στο στήθος του- και η οποία δεν ορίζεται, γιατί ο ορισμός της σημαίνει περιορισμό της όπως έλεγε, και κάθε πρώτη Κυριακή τού μήνα είχε καθιερώσει μια δεύτερη λειτουργία, στις 11.30, ειδικά για τους νέους.

 Και ήταν εντυπωσιακό να βλέπει κανείς νέους που δεν είχαν και την καλύτερη των σχέσεων με την εκκλησία και τις λειτουργίες της, ούτε με το πρωινό ξύπνημα βέβαια, ν’ ανηφορίζουν στην άλλη άκρη της Αττικής, για να τον ακούσουν, και μετά, στο μικρό του κελί, να πίνουν κονιάκ και να συζητούν επί ώρες, ή να φεύγουν παρέα για κάποιο φιλόξενο σπίτι, όπου η συζήτηση συνεχίζονταν με κρασί και τραγούδι. Και είχε πράγματι τόσο γλυκιά φωνή...! Και ακόμη πιο εντυπωσιακό ήταν να βλέπει κανείς τους άνδρες του «Σπουδαστικού» της Ασφάλειας, να καταγράφουν την προσέλευση των ήδη γνωστών ή να παίρνουν τις ταυτότητες αυτών που πρώτη φορά εμφανίζονταν να παρακολουθήσουν την... «Θεία Λειτουργία», αυτού του παυμένου από τη Χούντα καθηγητή Γυμνασίου, ως «επικινδυνότερου των κομμουνιστών»! 

 Τούτη όμως η Κυριακή είχε κάτι το ιδιαίτερο. Στη μέση του ναού, σε ένα τραπέζι σκεπασμένο με ένα κόκκινο βελούδο, υπήρχε ένα αναμμένο κερί, ένα βιβλίο ποιημάτων κι ένα κλαδί πασχαλιάς. Ήταν ένα μνημόσυνο χωρίς κόλλυβα, με ποιήματα και λίγα ζεστά λόγια για τα σαραντάχρονα από το θάνατο και τα 110 από τη γένεση του Ποιητή Κωνσταντίνου Καβάφη. Μια που γέννηση και θάνατος ήρθαν για τον ωραίο Αλεξανδρινό την ίδια μέρα, 29η Απριλίου. Η μνήμη αναπαράγει έντονα την αίσθηση των εικόνων και των ανάμεικτων μυρωδιών, άνοιξης, λιβανιού και κεριών, χάνει όμως κάποια από τα λιγοστά λόγια του παπα-Γιώργη κι εκείνο το πρώιμο ποίημα του Καβάφη για τον επαναστάτη πρωτομάρτυρα Στέφανο. Θυμάται όμως αμυδρά τη φράση τού Ποιητή «η τέχνη είναι η μεγαλύτερη Κερά του κόσμου», και ένα κείμενο του, που μας το διάβασε ο παπα-Γιώργης με μια ένταση της φωνής σε δύο λέξεις: τον Λόγο και την Πράξη. 

 Ψάχνοντας για τις ανάγκες της μικρής συμβολής σε τούτο το αφιέρωμα βρήκα το σχετικό απόσπασμα, γραμμένο στα 1902:  «Συχνά παρατηρώ τι λίγη σπουδαιότητα που δίδουν οι άνθρωποι στο λόγο. Ας εξηγηθώ. Ένας απλούς άνθρωπος (με απλούς δεν εννοώ βλάξ, αλλά όχι διακεκριμένος) έχει μιαν ιδέα, κατακρίνει έναν θεσμόν ή μιαν γενικήν γνώμην, ξεύρει ότι η μεγάλη πλειοψηφία σκέπτεται αντιθέτως προς αυτή, ως εκ τούτου σιωπά, θαρρώντας πως δεν ωφελεί να ομιλήσει, στέκοντας που με την ομιλία του δεν θ’ αλλάξει τίποτε. Είναι ένα μεγάλο λάθος. Εγώ πράττω αλλέως.. Αδιάφορον εάν δεν συμφωνεί κανένας μαζί μου. Ο λόγος μου δεν πάγει χαμένος. Θα τον επαναλάβει ίσως κανείς και μπορεί να πάγει σε αυτιά που να τον ακούσουν και να ενθαρρυνθούν. Μπορεί από τους μη συμφωνούντες τώρα, να τον θυμηθεί κανένας –εις ευνοϊκήν περίστασιν- εις το μέλλον και με την συγκυρίαν άλλων περιπτώσεων να πεισθεί ή να κλονισθεί η ενάντια του πεποίθησις. Έτσι και εις διάφορα άλλα κοινωνικά ζητήματα και εις μερικά που κυρίως απαιτείται Πράξις... τα πολλά μου τα λόγια –εμού του δειλού- θα τον ευκολύνουν την ενέργειαν. Καθαρίζουν το έδαφος» .

Αυτόν τον λόγο του Ποιητή ως διαχρονικό Λόγο Ζωής και Πράξης, σε όποιους καιρούς, μας κατέθεσε κείνο το μαγιάτικο πρωινό του ’73 αυτός ο δάσκαλος αγώνα και ήθους. Και όσο δεν σβήνει στο χρόνο, σημαίνει ότι μέσα μας, πραγματικά, καθαρίζει το έδαφος.

Ρωτούσε για την ποιότητα