13/4/13

Λόρδος Βύρωνας

Αντιρατσιστικά μηνύματα στην ποίηση
και τη δράση του

ΤΟΥ ΠΑΝΟΥ ΤΡΙΓΑΖΗ

«Ω πρόληψη φανατική, σ’ όποια μορφή κι αν τύχεις,
άγιος κι αν γένεις, είδωλο, παρθένος ή προφήτης
Κι αν γένεις μισοφέγγαρο, μα και σταυρός ακόμα,
όποιο κι αν δίνεις σύμβολο στον κόσμο για λατρεία,
κάνεις κακό και οι κληρικοί είναι που θησαυρίζουν,
όπου σ’ εκμεταλλεύονται».  
(Τσάιλντ Χάρολντ, Κάντο 2)

Ένας μεγάλος ποιητής που εμπνεόταν από τις ιδέες της Ελληνικής Επανάστασης και αγωνίστηκε για την ελευθερία σ’ όλο τον κόσμο, δεν μπορεί παρά να χαρακτηριστεί και αντιρατσιστής. Αυτό μαρτυρεί τόσο η ποίηση όσο και η δράση του Λόρδου Βύρωνα κατά των διακρίσεων. «Θα ξεσηκώσω, αν μπορέσω, και τις πέτρες ακόμα, ενάντια στους τυράννους της γης», γράφει στο ποίημά του «Δον Ζουάν», ο Λόρδος Βύρων, ενώ στο ποίημα «Η Εποχή του Ορειχάλκου» γεφυρώνει τον Ατλαντικό μιλώντας για τις επαναστάσεις στην Ευρώπη και τη Λατινική Αμερική: Μύρια στήθη συνενώνει μία και κοινή αιτία/ Δυτικοί κι ανατολίτες επαναστατούν με βία./ Πάνω στις κορφές του Άθω και στις Άνδεις κυματίζει/ Λάβαρο που ναι το ίδιο και δύο κόσμους χαιρετίζει.

Το μαρτυρούν και οι επιστολές που έγραψε ο Μπάιρον προς τη  μητέρα του και φιλικά του πρόσωπα από την Ελλάδα. «Αισθάνομαι πολίτης του Κόσμου», έγραφε ο Μπάιρον στη μητέρα του από την Αθήνα τo 1810. Σε άλλο γράμμα του από την Κωνσταντινούπολη (23 Ιουνίου 1810) στον λογοτεχνικό του πράκτορα R.C. Dallas έγραφε ότι «Όλα τα κλίματα και όλα τα έθνη έχουν το ίδιο ενδιαφέρον για μένα», και συνέχιζε: «Όσο πιο πολύ ξεμακραίνω από την πατρίδα σας τόσο λιγότερο λυπάμαι που την άφησα» και ότι «το μόνο πλεονέκτημα που έχετε απέναντι στην υπόλοιπη ανθρωπότητα είναι η θάλασσα που σας χωρίζει από τους εχθρούς σας, τα άλλα σημεία υπεροχών σας είναι φανταστικά». Ούτε ο ίδιος ένοιωθε κανένα αίσθημα υπεροχής: «Δεν απογοητεύτηκα ούτε ένοιωσα αποστροφή, έζησα με τους τρανότερους και τους ταπεινότερους», έγραφε σε άλλη επιστολή προς τη μητέρα του.

Πολέμιος της κοινωνικής αδικίας

Στη Βουλή των Λόρδων ο Μπάιρον δεν έκανε πολλές ομιλίες. Η πρώτη ήταν στις 27-2-1812, εναντίον νομοσχεδίου της κυβέρνησης που προέβλεπε την θανατική ποινή για τους εξεγερμένους κλωστοϋφαντουργούς του Νότιγχαμ, οι οποίοι κατέστρεφαν τους νέους αργαλειούς που τους οδηγούσαν στην ανεργία και στην εξαθλίωση, «ανθρώπους προφανώς ενόχους για το θανάσιμο αμάρτημα της φτώχειας», όπως είπε ο Μπάιρον. Ο Μπάιρον κατήγγειλε το νομοσχέδιο και το καταψήφισε, ερχόμενος αντιμέτωπος με το τότε Βρετανικό κατεστημένο. Η δεύτερη ομιλία του Μπάιρον στη Βουλή των Λόρδων ήταν κατά των διακρίσεων που εφάρμοζαν τα περίφημα πανεπιστήμια της Οξφόρδης και του Κέμπριτζ, ζητώντας από τους καθολικούς να ασπαστούν το αγγλικανικό δόγμα για την εισαγωγή τους.
Η δράση του Μπάιρον υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων συνεχίστηκε και όταν ήρθε στην Ελλάδα για να πολεμήσει υπέρ της ανεξαρτησία της. Ιδού τι γράφει σε γράμμα του από την Κεφαλονιά προς τον φίλο Τζον Χομπχάουζ στις 11-9-1823: «ξόδεψα επίσης γύρω στα εκατό τάλιρα για να συντρέξω τους Έλληνες πρόσφυγες στην Ιθάκη και για να συντηρήσω μια Μοραΐτικη οικογένεια που βρισκόταν σε μεγάλη χρεία».
Και από το Μεσολόγγι στις 21-2-2824 έγραφε στον φίλο του Douglas Kinaird: « έπεισα τους Έλληνες να απελευθερώσουν 28 Τούρκους αιχμαλώτους, άνδρες γυναίκες και παιδιά τους οποίους έστειλα στην Πάτρα και στην Πρέβεζα με δικές μου δαπάνες». Επίσης από το Μεσολόγγι έγραφε στις 6-3-1824 στο Sir Frederick Stoven, Βρετανό διοικητή της Ζακύνθου: «μερικοί Έλληνες μου ζήτησαν να προσπαθήσω να κινήσω το ενδιαφέρον σας για τους συγγενείς τους που αιχμαλωτίσθηκαν επιβαίνοντες σε επτανησιακό σκάφος και κατελήφθησαν στην Πάτρα. Θα ήταν πράξη φιλανθρωπίας αν μπορούσε να επιτευχθεί η απελευθέρωση αυτών των δυστυχών ή τουλάχιστον η σωτηρία της ζωής τους». «Θα ήταν επίσης προς το συμφέρον και των δύο πλευρών –συνέχιζε- αν πείθονταν να συμπεριφέρονται με κάποιο σεβασμό προς τους νόμους του πολέμου – ή οποιουσδήποτε νόμους».

Καρμπονάρος

Ας θυμηθούμε ότι πριν έρθει στην επαναστατημένη Ελλάδα, το 1823, για να πολεμήσει υπέρ της ελευθερίας των Ελλήνων, ο Μπάιρον είχε δράσει επί έξι χρόνια μέσα από το επαναστατικό κίνημα των Ιταλών Καρμπονάρων. Με άλλα λόγια, ο Λόρδος Βύρων υπήρξε ένας μεγάλος διεθνιστής. Κι αν είναι κανείς διεθνιστής δεν μπορεί να δέχεται διακρίσεις με βάση την εθνική καταγωγή, τη φυλή, το χρώμα ή τη θρησκεία.
Ο Μπάιρον άφησε την τελευταία πνοή στο Μεσολόγγι στις 19 Απριλίου 1824 και δεν πρόλαβε να ζήσει το όνειρο της απελευθέρωσης της Ελλάδας. Δεν πρόλαβε, όμως, να κάνει πράξη και ένα άλλο σχέδιο του: όταν θα απελευθερωνόταν ή Ελλάδα «φανταζόταν κιόλας τον εαυτό του αρχηγό ενός στρατεύματος και προστάτη των αδικημένων σ’ ολόκληρο τον κόσμο», γράφει ο Γάλλος συγγραφέας και ακαδημαϊκός Αντρέ Μορουά, ένας από τους κορυφαίους βιογράφους του Λόρδου Βύρωνα. Δεν έχουν άδικο, λοιπόν, όσοι υποστηρίζουν ότι ο Μπάιρον ήταν ένας Τσε Γκεβάρα της εποχής του.

Ο Πάνος Τριγάζης είναι πρόεδρος του Συνδέσμου «Μπάιρον» για τον Φιλελληνισμό και τον Πολιτισμό

Αλέξανδρος Βέργης- Χωρίς τίτλο

Δεν υπάρχουν σχόλια: