Για την κρίση

ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΟΤΑΡΙΔΗ

ΝΙΚΟΣ ΣΙΔΕΡΗΣ, Μιλώ για την κρίση με το παιδί: εμπιστευτική επιστολή σε μεγάλους που σκέφτονται, εκδόσεις Μεταίχμιο

Πρόκειται για ένα βιβλίο που απευθύνεται σε γονείς, εκπαιδευτικούς κλπ. και αναφέρεται στο πώς μιλάμε περί της κρίσης σε ένα παιδί. Εκτός αυτού, εμπεριέχει ένα δεύτερο πλαίσιο ανάγνωσης και επιχειρηματολογίας, ένα βιβλίο-μέσα-στο-βιβλίο, με αναφορά στους ψυχολογικούς μηχανισμούς της κρίσης, που, χωρίς ανάλογό του στο δημόσιο διάλογο, είναι αναγκαίο ως υποστήριξη του ειδικότερου θέματος «προστασία του παιδιού από τις επιπτώσεις της κρίσης». Είναι όμως και αυτοτελώς ένα αφυπνιστικό δοκίμιο για τους ψυχικούς μηχανισμούς της κρίσης και τις μείζονες πηγές απορίας και αμηχανίας, που οδηγούν σε στάσεις μουδιασμένες, ατελέσφορες, σε εμπλοκή της ίδια της σκέψης. Από την άποψη αυτή, ενδιαφέρει όχι μόνο τους γονείς-παιδαγωγούς αλλά και καθένα που αξιώνει να διαμορφώσει μια έγκυρη παράσταση και γόνιμη στάση απέναντι στην κρίση. Μπορεί μάλιστα και επιζητεί να συμβάλει στην ιδεολογικοπολιτική διαμάχη που διεξάγεται υπό τον καταιγισμό των ιδεολογημάτων που νομιμοποιούν την «πολιτική πυγμής» και την στείρωση της πολιτικής αυτονομίας, όχι υπό το κράτος των συγκυριακών πιέσεων αλλά σύμφωνα με την αξίωσή μας να σκεφτόμαστε έλλογα αλλά και με τις ευαισθησίες που προσιδιάζουν στην εδραία αριστερή μας παράδοση σκέψης και πράξης.

 Στο βιβλίο αυτό υπάρχουν περιγραφές συνθηκών ή ένα αφήγημα εξελίξεων που δεν είναι αναγώγιμες στον τυραννικό και (επιτέλους και κυριολεκτικά) ανυπόφορο πολιτικό λόγο, όπου όλα εκδιπλώνονται ως έμπνευση και χάρισμα ηγετών, ως αποτέλεσμα προγραμμάτων ή ως υλοποίηση σκοτεινών συνομωσιών. Όπως εξηγείται, το κυρίαρχο πολιτικό αφήγημα, ως πλαίσιο νοηματοδότησης και με «καθοδηγητικές» εξ ορισμού λειτουργίες, ποδηγετεί την πολιτικοποίηση του βιώματος, περιορίζει τη σημασιολογία του καθημερινού, απαγορεύει και ποινικοποιεί τη σκέψη επί των συσχετίσεων ιστορίας και μνήμης, συγκυρίας και βιώματος, ενός κάποιου μέλλοντος και προσδοκίας.

Τρεις σημαίνουσες πυκνώσεις της ιστορίας: «Η κατάλυση της νοήματος των λέξεων», με παραδειγματική αναφορά το «έξω οι βάσεις του θανάτου», δηλαδή «μένουν για πάντα οι βάσεις», ενώ το «έξω» αφορά αποκλειστικά οποιαδήποτε αναφοράς σε αυτές. «Η διαστρέβλωση του νοήματος των πραγμάτων», όπου η διαφθορά, αντί της αξίωσης για νομιμότητα, οδηγεί στην ενοχοποίηση των πάντων. Το έσχατο παπανδρεϊκο-σαμαρικό κατάντημα «αν και όλοι ξέρουμε το κακό, αν δεν συμπεριφερθείτε ως πολιτικά κορόιδα, θα χαθείτε», εικονογραφεί το εύρος των καταναγκασμών υπό τους οποίους τελούν τα κοινωνικά υποκείμενα: Εάν «το Μνημόνιο είναι κακό», καθώς σημαίνει απώλειες σε πολλαπλά επίπεδα, «η αντίσταση σε αυτό είναι χειρότερη», καθώς οι δεδομένες απώλειες αναδιπλασιάζονται από απροσδιόριστες απειλές που καλλιεργούν τα κατεστημένα, οπότε «ούτε που να το σκέφτεσαι», αφήνοντας τον τόπο της εξουσίας ή της «διόρθωσης» σε αυτούς που οδήγησαν στα σημερινά μας χάλια.

Στη σημερινή συγκυρία, όπου η απόκρουση των επιχειρήσεων ψυχολογικού πολέμου που ευνουχίζουν την πολιτική σκέψη, η συμβολή τέτοιων αναλύσεων μπορεί να λειτουργήσει καταλυτικά, καθώς αποσυναρμολογεί τους μηχανισμούς του φόβου, της απελπισίας και της αδράνειας, που συνοδεύουν τα Μνημόνια, αποδομεί πλήρως στερεότυπα και ιδεολογήματα, που προβάλλονται ως αυτονόητα από καθεστωτικούς διανοούμενους και συστήματα προπαγάνδας. Το βιβλίο του Ν.Σιδέρη αναφέρεται στα παράδοξα και τους διπλούς δεσμούς που εγκλωβίζουν τη σκέψη, οδηγούν στο μούδιασμα και την απόγνωση. Και περιγράφει τους όρους για την επεξεργασία μιας εφικτής προσωπικής στάσης, που θα επιτρέψει την υπεράσπιση του νηφάλιου λογισμού, της προσωπικής και συλλογικής αξιοπρέπειας, την έμπρακτη αντίσταση και τη διεκδίκηση της ιστορικής πράξης με διακριτούς όρους και τρόπους από τον ξετσίπωτο καταναλωτισμό, τα συστήματα συνενοχών, το αδιαφοροποίητο των ευθυνών.

Με άλλα λόγια, το ενδεχόμενο για ένα «καλόν καγαθόν» μέλλον δεν μπορεί να τελεί υπό την απελπισία του παρόντος, ούτε εντός των ασυνάρτητων απειλών που ποδηγετούν τη σκέψη. Έγκυρος λόγος την ιστορία και την προσδοκία, αποκατάσταση του νοήματος των λέξεων και της σημασίας των πραγμάτων, σημαίνει ασυμφιλίωτη πολιτική σύγκρουση, έγερση της υποκειμενικότητας και του κοινωνικού ενάντια στην ύβρι των ισχυρών. Και δεν είναι μόνο οι γονείς για τους οποίους επείγει η επανατοποθέτηση έναντι της εξουσίας, του κυρίαρχου λόγου περί της συγκυρίας και της ιστορίας…

 

Ο Νίκος Κοταρίδης είναι ιστορικός