Ορίων υπερβάσεις

ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΟΥΝΕΝΗ

ΝΙΚΟΣ ΣΙΔΕΡΗΣ, Ένα τραγούδι για τον Ορφέα, εκδόσεις Μεταίχμιο, σελ. 400

Στο τρίτο μυθιστόρημα του γεννημένου το 1952 ψυχιάτρου, πεζογράφου και ποιητή Νίκου Σιδέρη (προηγήθηκαν «Το ερωτικό τραγούδι» και «Η μπαλάντα της σκόνης»), οι ζωές τριών ανθρώπων αναδιατάσσονται ραγδαία, με καταλύτη μια απρόσμενη και εξαιρετικά επικίνδυνη κακοήθη νεοπλασία, η οποία και θα πρέπει να αντιμετωπιστεί σύντομα με μια σοβαρή χειρουργική επέμβαση. Αιφνιδίως, ο ήρωας του βιβλίου, Θάνος Μαυρής αντιμετωπίζει την ισχυρή πιθανότητα να βρίσκεται κοντά στο τέλος της ζωής του. Το οδυνηρό αυτό ενδεχόμενο οδηγεί τον ασθενή, και μαζί του τους άλλους, συναισθηματικά συνδεδεμένους με τον ίδιο ήρωες, σε έναν γενικευμένο αλληλεπιδραστικό αναστοχασμό, μέσω μιας συλλογικής οιονεί ψυχοθεραπείας. Κάποιες φορές εμφανώς ενσυνείδητος και άλλες περισσότερο αυθόρμητος προορισμός της τελευταίας είναι η, κατά το δυνατόν, νέα νοηματοδότηση των υπάρξεων τόσο του ίδιου του Μαυρή, όσο και του μικρού αυτού κύκλου των ανθρώπων του πολύ στενού του περιβάλλοντος.  

Η εντασιακή ανάδυση των πολύμορφων παθών του παρελθόντος και του παρόντος εξωθεί ψυχοσωματικά τους ήρωες σε περιοχές εκτός των δεδομένων μέχρι πρότινος ορίων τους, ενώ μια παράξενη συμφωνία μετατρέπει το (πιθανό) ταξίδι προς τον θάνατο, σε πύλη πρόσβασης σε δύσκολες -και αδιερεύνητες μέχρι πρότινος- αλήθειες, με οδηγό ένα θεμελιώδες και ταυτόχρονα σκληρό ερώτημα: ποιο στ’ αλήθεια μπορεί να είναι το νόημα της τέχνης της ζωής, ακόμα και σε συνθήκες ακραίως οδυνηρές (ή/ και κυρίως σε αυτές) στο πλαίσιο των οποίων οι πρώην σταθερές μετατρέπονται, θέλοντας και μη, σε διεκδικούμενα, κάτω από απολύτως διαφορετικές συνθήκες, διακυβεύματα;

Το «Ένα τραγούδι για τον Ορφέα» αποτελεί έναν –σχεδόν, καθ’ ότι το λογοτεχνικό στοιχείο ευλόγως υπερισχύει- ισότιμο διάλογο ανάμεσα στη λογοτεχνία και την ψυχανάλυση και ταυτόχρονα μια μυθιστορηματική παραβολή για τη δοκιμασία και τη λύτρωση μέσα από το αντιφατικό σμίξιμο των ανθρώπινων παθών, όπως αυτά εκφράζονται στα διαρκώς ρευστά και δοκιμαζόμενα πεδία κοινωνικής συνύπαρξης και προσωπικής αυτογνωσίας των ανθρώπων της εποχής μας, γραμμένη με ζωντάνια και προικισμένη με επαρκώς σμιλεμένους χαρακτήρες, αποτέλεσμα της πολύχρονης και βαθειάς ενασχόλησης του Νίκου Σιδέρη με τον ανθρώπινο ψυχισμό και την ευρισκόμενη σε διαρκή αλληλεπίδραση με αυτόν ρέουσα –και ενίοτε καταρρέουσα- κοινωνική πραγματικότητα των καιρών μας.

Ο Νίκος Κουνενής είναι πεζογράφος