Γένησθε ως τα παιδία

(απόσπασμα)

ΤΟΥ ΒΛΑΝΤΙΜΙΡ ΣΑΡΟΦ

Δημήτρης Πετσετίδης- Αποστομωτικός

Τον Ιούνιο και τις αρχές του Ιουλίου του 1962 τα πέρασα στο σανατόριο του Ψυχιατρείου Κάσενκο. Μαζί μου εκείνη την περίοδο βρισκόταν και ο ιστορικός Αλεξάντρ Φαράμπιν. Η περίπτωσή του ήταν αρκετά βαριά. Εκτός από την κατάθλιψη, οι αιτίες της οποίας ήταν αρκετά σοβαρές, ο Φαράμπιν υπέφερε από μανία καταδίωξης. Πριν μπει στο νοσοκομείο, από φόβο μη τον σκοτώσουν, έτρεχε όλο το φθινόπωρο από το ένα τρένο στο άλλο, από τη μια σιδηροδρομική γραμμή στην άλλη, κι όταν επιτέλους «ξέφυγε» από τους διώκτες του, άραξε στη θεία του, στην πόλη Ούγκλιτς. Από ‘κει τον παρέλαβαν οι γονείς του. Στα πενήντα του, συνέχισε να ζει με τη μάνα και τον πατέρα του. Σύμφωνα με τους γιατρούς, στην καθημερινή του ζωή ο Φαράμπιν ήταν ήσυχος και επιμελής άνθρωπος, κι ένας αληθινός βιβλιοφάγος. Το πραγματικό του σπίτι δεν ήταν το διαμέρισμα, όπου ζούσε με την οικογένειά του, αλλά τα Αρχεία της Οκτωβριανής Επανάστασης, όπου, αν τον άφηναν, θα κοιμόταν κιόλας, με μεγάλη ευχαρίστηση. Επί είκοσι χρόνια περίπου, ο Φαράμπιν εργαζόταν ως επιστημονικός συνεργάτης στο πολύ σπουδαίο στη χώρα μας Ινστιτούτο των Μάρξ-Έγκελς-Λένιν, αλλά μετά άρχισαν τα γεγονότα που στο τέλος τον ανάγκασαν να καλύπτει τα ίχνη του.

Το Τμήμα του Φαράμπιν μελετούσε τα τελευταία χρόνια της ζωής του ηγέτη της Επανάστασης. Ο Αλεξάντρ Βασίλιεβιτς ήταν από τους πρωτοστάτες. Το βιογραφικό του ήταν άψογο (ο πατέρας του στο παρελθόν ήταν υποψήφιος για την Κεντρική Επιτροπή του Κόμματος), ο ίδιος ήταν εργατικός, αφοσιωμένος στο έργο του, και στη Διοίκηση έλεγαν ότι μόλις η Επιστημονική Επιτροπή εγκρίνει τη διατριβή του, θα γίνει πρόταση στον Φαράμπιν για τη θέση του Τμηματάρχη. Όμως τα πάντα γκρεμίστηκαν, πριν και από την προκαταρτική παρουσίαση της διατριβής.

Ο Φαράμαπιν ήταν καλός, αγαθός άνθρωπος. Δέχθηκε με αγαλλίαση την «Άνοιξη του Χρουσέφ» και πίστεψε ότι από δω και μπρος δεν θα υπάρχουν απαγορεύσεις. Στη διατριβή του παρουσίασε στους συναδέλφους του όλο το χρονικό της παραμονής του Λένιν στο εξοχικό στο Gorki, με λεπτομερέστατα σχόλια. Η μελέτη έγινε με σπάνια πληρότητα, ο Φαράμπιν έκανε αναπαράσταση του κάθε λεπτού της ζωής του Λένιν και κανείς δεν είχε την παραμικρή αμφιβολία για τον επαγγελματισμό του. Αλλού ήταν το κακό: μετά από την εργασία του Φαράμπιν όλη η επίσημη ιστορία του Κόμματος έπρεπε να πεταχτεί στη λεκάνη της τουαλέτας. Ήταν φυσικό, ότι οι σύντροφοί του από το Τμήμα τον κατέδωσαν.
Ευτυχώς, κανείς δεν διψούσε για αίμα, και όταν στο τέλος ο Φαράμπιν βρέθηκε στο τρελλάδικο, αποφασίστηκε να μην τον πειράξουν παραπέρα. Του έδωσαν την αναπηρική σύνταξη και τον ξέχασαν. Μόλις μαθεύτηκε η διατριβή του, δυο αξιωματικοί της ΚαΓκεΜπε χωρίς καμιά εισαγγελική εντολή έψαξαν το διαμέρισμά του και κατέσχεσαν όλες τις σημειώσεις, όλο το υλικό και το κυριότερο – όλα τα αντίγραφα της διατριβής, γραμμένα σε γραφομηχανή. Τα αντίγραφα, που μοίρασε ο Φαράμπιν στους συναδέλφους του, είχαν ήδη παραδωθεί. Με τα χαρτιά που είχαν μαζέψει στο σπίτι του Φαράμπιν δεν ασχολήθηκαν άλλο και τα έστειλαν όλα, όπως ήταν, στον καταστροφέα εγγράφων. Έτσι, το «παιδί» σαν να μην υπήρχε ποτέ. Όλη αυτή η επιχείρηση χώρεσε μέσα σε ένα Σαββατοκύριακο: η οικογένεια του Φαράμπιν έφευγε ανελλιπώς τα Σαββατοκύριακα στο εξοχικό της στο χωριό Κράτοφ.

Ο Αλεξάντρ Βασίλιεβιτς, όταν επέστρεψε τη Δευτέρα στο σπίτι, δεν πρόλαβε καν να μάθει, ότι τίποτα από όσα έχει κάνει στη ζωή του, δεν υπήρχε πια.
Στην είσοδο της πολυκατοικίας τον περίμενε η δακτυλογράφος του, η οποία κλαίγοντας και μετανοώντας εναλλάξ, ομολόγησε, ότι ο άνδρας της, δάσκαλος, της ζήτησε να δακτυλογραφήσει ακόμα ένα, το τέταρτο αντίγραφο, και ήρθε σήμερα για να το παραδώσει στον Φαράμπιν.
Μ’ αυτό το αντίγραφο, που σώθηκε ως εκ θαύματος, ο Φαράμπιν έτρεχε σε όλη τη Μόσχα επί δυο βδομάδες. Το πήγαινε στους γνωστούς του, εκλιπαρώντας να το κρύψουν, και μερικές ώρες αργότερα είτε τα πρόσωπα, είτε ο χώρος άρχιζαν να του φαίνονται ύποπτα, και ο Φαράμπιν επέστρεφε για να μαζέψει το φάκελό του. Φερόταν αλλόκοτα, αλλά όπως και να το κάνουμε, το χειρόγραφο επέζησε, κι αργότερα φτιάχτηκαν και άλλα αντίγραφα. Όταν έφευγα από το Ψυχιατρείο, πήγα να αποχαιρετήσω τον Φαράμπιν. Μου έδωσε ένα από αυτά, αλλά δυστυχώς πίσω στο σπίτι έχωσα το φάκελο στο πατάρι και τον ξέχασα. Ο Λένιν ποτέ δεν υπήρξε ήρωάς μου, κι όμως οι αφηγήσεις του Φαράμπιν μέσα στο νοσοκομειακό περιβάλλον άξιζαν καλύτερης μεταχείρισης.
Συνήθως ο Φαράμπιν παρουσίαζε τα αποτελέσματα των ερευνών του κατά τη διάρκεια των περιπάτων με τους συνασθενείς του, μεταξύ των οποίων ήμουν κι εγώ. 

Από την Πύλη του νοσοκομείου οδηγούσε στο κτίριο μια αλέα με καστανιές, μήκους περίπου 50 μέτρα. Την είχαν φυτέψει ακόμα επί του Κάσενκο. Πριν φτάσει στην πόρτα η αλέα συναντούσε ένα παρτέρι, φυτεμένο σύμφωνα με όλους τους κανόνες της κηπουρικής: ανάμεσα στους ασθενείς ήταν πολλοί, που αγαπούσαν να ασχολούνται με το χώμα. Η διαδρομή μας περνούσε συνήθως από αυτή την αλέα και γύρω από το παρτέρι. Έτσι ο Φαράμπιν μας μιλούσε για τον Λένιν, και στη μέση του παρτεριού υψωνόταν το δίμετρο άγαλμα του καθισμένου ηγέτη. Εκτός αυτού ο Λένιν ήταν γενναία επιχρυσωμένος. Το άγαλμα, αν αφαιρέσουμε το χρώμα και την τοποθεσία, δεν ήταν καθόλου άσχημο. Υπήρχε πολύ συναίσθημα στη δυνατή φιγούρα του, τον δεξί ώμο ο γλύπτης τον έστριψε και τον προέβαλε λίγο προς τα μπρος, κι έτσι συνειδητοποιούσες, ότι στο επόμενο λεπτό ο Λένιν θα συντρίψει τον αντίπαλό του.

Στις βόλτες ο Φαράμπιν δεν έβγαζε ποτέ το καπέλο του. Φτάνοντας στο παρτέρι, το ανασήκωνε και έκανε μια υπόκλιση. Δεν ήταν ειρωνική, αλλά γεμάτη τρυφερότητα και σεβασμό. Αλλιώς δεν θα μπορούσε να αφιερώσει όλη του τη ζωή σ’ αυτόν τον άνθρωπο. Στο κρανίο του Λένιν συνήθως καθόταν ένα περιστέρι. Τα κόλπα του Φαράμπιν με το καπέλο το τρόμαζαν, το περιστέρι πετούσε μακριά, και αυτό έδινε την εντύπωση, ότι ο Λένιν απαντούσε στην υπόκλιση του Φαράμπιν με υπόκλιση. Το τρικ με το καπέλο δεν έβγαινε πάντα, όταν όμως πετύχαινε, ο Φαράμπιν παρέμενε γελαστός και ευτυχισμένος καθ’ όλη τη διάρκεια του περιπάτου.