(ένα διευκρινιστικό σημείωμα)
 |
| Βασίλης Πέρρος- Προσφιλή εις τας αναμνήσεις, 2011 |
Οι προσωπογραφίες που συνοδεύουν σήμερα τα κείμενα για τον Παπαδιαμάντη στις σελίδες των «Αναγνώσεων», έχουν αντληθεί από διαφορετικές περιόδους της νεοελληνικής τέχνης. Εκφράζουν διαφορετικές τεχνοτροπίες και μορφοπλαστικές αναζητήσεις και συγκλίνουν στην κοινή προσπάθεια αποτύπωσης του προσώπου του συγγραφέα, που εκφράζει μέσα από το διαφορετικό τρόπο προσέγγισής του όχι μόνο τις πολλαπλές πτυχές του αλλά και το πρόσωπο του εικαστικού καλλιτέχνη.
Ο Παπαδιαμάντης, ως αυθεντικός αναχωρητής, απεχθανόταν, ως γνωστόν, τη δημιουργία «ομοιωμάτων» του. Ωστόσο, κάποιοι εκλεκτοί του φίλοι, όπως ο λογοτέχνης Παύλος Νιρβάνας και ο ζωγράφος Γεώργιος Χατζόπουλος, κατάφεραν να τον απαθανατίσουν.
Η φωτογραφία του Νιρβάνα, που τραβήχτηκε το 1906 στο παλαιό καφενείο της Δεξαμενής, αποτελεί από τη δεκαετία του ’30 μέχρι τις μέρες μας την κυριότερη πηγή πνοής ενός μεγάλου αριθμού εικαστικών καλλιτεχνών.
Την αναγνωρίζουμε στη μνημειακή ξυλογραφία του Τάσσου (Αλεβίζου) από το ’41, που αναδίνει μέσα στην πλαστική της πύκνωση, την εσωτερική πνευματικότητα του συγγραφέα. Αλλά και στην πλασμένη από τον Νίκο Εγγονόπουλο εικόνα του μια δεκαετία αργότερα. Ο Εγγονόπουλος, δουλεύοντας με ένα κατ’ εξοχήν υλικό της βυζαντινής αγιογραφίας, την αυγοτέμπερα, προσπαθεί να συνδέσει εικονογραφικούς της τύπους της, όπως αυτούς των Αποστόλων, με σχηματοποιημένα, συμβολικά και μεταφυσικά εικονιστικά στοιχεία του ελληνικού τοπίου, τη γαλάζια θάλασσα, τα λευκά σύννεφα, τον καφετί λόφο.
Τη βρίσκουμε ξανά σε έργα συγχρόνων καλλιτεχνών, σαν αυτά που εκτέθηκαν στο «εικαστικό αφιέρωμα στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη», υπό την επιμέλεια της Ίριδος Κριτικού, τον Δεκέμβρη του ’11, στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων «Μελίνα».
Στο «δύσκολο σταυρόλεξο» του Μάριου Σπηλιόπουλου, τα αποσπασμένα γράμματα στη μάνα και στον πατέρα συναντούν την κλειστή μορφή του Παπαδιαμάντη και μας αποκαλύπτουν, όπως σε ένα σταυρόλεξο φτιαγμένο σαν παλαιό κέντημα, την αμφισημία της.
Ο Γιάννης Ψυχοπαίδης ψυχογραφεί με το χρωστήρα του την εικόνα του Παπαδιαμάντη που διέσωσε ο φωτογραφικός φακός του Νιρβάνα. Αφήνει τη μορφή του, αλλά και μορφές των έργων του, να αναδυθούν μέσα από νευρώδεις, γκρίζες και γαλαζωπές πινελιές, ως έναν παλλόμενο χώρο που τον περιβάλλει, τον διαποτίζει, χωρίς να τον συμπαρασύρει στη δίνη του.
Η φωτογραφία του Χατζόπουλου, που χρησιμοποίησε ο Βασίλης Πέρρος, λειτουργεί διαφορετικά. Το ελαφρά κεκλιμένο πρόσωπο του Παπαδιαμάντη του, ντυμένο με το αστικό κουστούμι και τη γραβάτα, προβάλλεται ανηρτημένο πάνω από το γραφείο όπου έχει τοποθετηθεί ο κόσμος του (το καφενείο όπου σύχναζε, το λιμανάκι της ιδιαίτερής του πατρίδας) και δείχνει, μέσα από τη δεδηλωμένη αντίφασή του, τη ρήξη του το περιβάλλον του.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η φωτογραφία του Νιρβάνα έγινε δημοφιλής ανεξάρτητα από τις εθνικές αγκυλώσεις που επιχείρησε να μεταφυτεύσει η γενιά του ’30. Γιατί κατάφερε να ενώσει τη μορφή και το περιεχόμενο, του ανθρώπου και του συγγραφέα Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.
ΛΗΔΑ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου