Μια άλλη εκδοχή καταστροφής

ΤΗΣ ΕΥΓΕΝΙΑΣ ΚΡΙΤΣΕΦΣΚΑΓΙΑ

O Στάνισλαβ Λεμ έλεγε, ότι η επιστημονική φαντασία είναι η πραγματικότητα την οποία δεν μπορούμε να κατανοήσουμε. Ο κόσμος πιθανόν μπήκε στη φάση της επιστημονικής φαντασίας, ξεφεύγοντας από την πραγματικότητα, όπως ξεφεύγει το διαστημόπλοιο από την προδιαγεγραμμένη τροχιά.

Σε μια από τις ρωσικές ιστοσελίδες του Διαδικτύου, με το όνομα «Το τέλος του κόσμου - 2012», αναρτήθηκαν πρόσφατα οι 11 εκδοχές της καταστροφής της Γης, η μία «ελκυστικότερη» από την άλλη: σύγκρουση με αστεροειδείς, έκρηξη ηφαιστείου, μετακίνηση των λιθοσφαιρικών πλακών κάτω από τον ωκεανό, τεχνογενής καταστροφή, κ.ο.κ. Η επέλαση του Πλανήτη Χ, η άφιξη των ΑΤΙΑ και των εξωγήινων βρίσκονται στην ίδια λίστα, αλλά ακόμα λίγοι από μας τους υπολογίζουν, παρά τις προσπάθειες του σύγχρονου κινηματογράφου και την λογοτεχνίας, που ανήκουν στο καινούργιο είδος «φάντεζι».

Αλλά τί γίνεται όταν το σενάριο της επιστημονικής φαντασίας γράφεται με απόλυτη σοβαρότητα στα ΜΜΕ, ενός κράτους το οποίο γνωρίζουμε ότι δεν αστειεύεται, κι εκτός από μια πλειάδα συγγραφέων επιστημονικής φαντασίας διαθέτει την προηγμένη (σε βαθμό πέρα από κάθε φαντασία) τεχνολογία, την ανάλογη πείρα στον τομέα των διαστημικών πτήσεων και, το κυριότερο, μια τρέλα, ένα πείσμα που συχνά αντιστρέφει την φυσική σειρά «σκέψη-πράξη»;

Ορθότερο ορισμό της επιστημονικής φαντασίας έδωσε όμως ο ρωσο-αμερικανός συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας Αλεξάνδερ Γκένις, αποκαλώντας την «μεταφυσική για τους φτωχούς». Οι δημοσιεύσεις στον ρωσικό Τύπο των τελευταίων εβδομάδων επιβεβαίωσαν την άποψή του πανηγυρικά. Το παράξενο είναι, ότι η είδηση δεν προκάλεσε σάλο και γι’ αυτό υπάρχει μόνο μια εξήγηση: η «μεταφυσική για τους φτωχούς» απλώνεται και σε άλλους τομείς της ζωής μας, πολιτική, οικονομία, ηθική, όπως απλώνεται το παντοβόρο Κενό στην «Ιστορία δίχως τέλος» του Μιχαέλ Έντε.

Η Ρωσία λοιπόν ανακοίνωσε, ότι το 2015-2016 πρόκειται να λειτουργήσει στην τροχιά της Γης ένα διαστημικό ξενοδοχείο, σε ύψος 350 χιλιομέτρων πάνω από την επιφάνεια του πλανήτη. Το ξενοδοχείο θα διαθέτει τέσσερα δωμάτια για επτά άτομα και τεράστια φινιστρίνια για να χαζεύουν τα άστρα.

Είναι προφανές, ότι η Ρωσία δεν περιμένει το τέλος του κόσμου στις 31 Δεκεμβρίου του 2012, άλλο αν θέλει να το προκαλέσει από μόνη της, εάν και εφόσον το θελήσει. Η διαστημική ξενοδοχειακή μονάδα ονομάζεται ΕΔΣ, δηλαδή Εμπορικός Διαστημικός Σταθμός, και οι μέλλοντες πελάτες του θα λύσουν το οικονομικό πρόβλημα της Ρωσίας: για πέντε ημέρες διαμονής ο έκαστος ένοικος του ΕΔΣ καλείται να πληρώσει 100.000 αγγλικές λίρες συν 500.000 για το ταξίδι δύο ημερών με το «Σογιούζ». Είπαμε, η επιστημονική φαντασία είναι η μεταφυσική για τους φτωχούς, για τους πάρα πολύ πλούσιους όμως τα σύνορα ανάμεσα στην επιστημονική φαντασία και την πραγματικότητα εδώ και χρόνια δεν υπάρχουν. Να συμπληρώσουμε – και για φτωχές χώρες: εκεί που η Ελλάδα διαλογίζεται πώς να προσελκύσει τον τουρισμό στα πελάγη της, η Ρωσία προωθεί το διαστημικό τουρισμό.

«Ο Διαστημικός τουρισμός αναπτύσσεται πολύ δυναμικά... Σήμερα οι διαστημικές πτήσεις για εμπορικούς σκοπούς έγιναν πραγματικότητα, που δεν κάνει εντύπωση σε κανένα. Ο αριθμός ατόμων που επιθυμούν να επισκεφτούν την τροχιά της Γης όλο και αυξάνεται, γεγονός που οδήγησε στη δημιουργία Σταθμού Τουρισμού και Αναψυχής».

Δεν είναι απόσπασμα από κάποιο μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας, αλλά από το άρθρο του Τιμ Σκαρένκο στο ρωσικό περιοδικό «Εκλαϊκευμένη μηχανική».

«Πρέπει να σημειώσουμε, ότι ο ΕΔΣ θα εξυπηρετεί και τους επιστημονικούς σκοπούς, όμως θα διατίθεται αποκλειστικά για τα ιδιωτικά προγράμματα. Αν κάποιος αποφασίσει να καλλιεργήσει κρύσταλλα πρωτεϊνών σε συνθήκες αβαρύτητας, κανένα πρόβλημα, αλλά ταυτόχρονα ο καθένας θα μπορέσει να γιορτάσει στο Διάστημα τα γενέθλιά του, να οργανώσει το ταξίδι του μέλιτος ή ακόμα κάποια συνάντηση εργασίας».

Τον Σεπτέμβριο του 2008, έναντι 35 εκατομμυρίων δολαρίων, επισκέφθηκε το Διάστημα ο έκτος κατά σειρά διαστημικός τουρίστας, ο αμερικανός Ρίτσαρντ Γκάριοτ, μεγιστάνας των βιντεο-παιχνιδιών. Όπως δήλωσε, ήταν ο καλύτερος τρόπος να προωθήσει στην αγορά το καινούργιο του παιχνίδι, μερικοί χρήστες του οποίου τού έστειλαν το DNA τους, για να αφήσει στην τροχιά της Γης το CD με το αποκωδικοποιημένο γενετικό
τους
υλικότους!

«Αν μιλάμε για καθαρά τουριστικούς σκοπούς ενός διαστημικού ταξιδιού, υπάρχουν κάποιοι περιορισμοί, αλλά είναι μηδαμινοί. Αν ο πελάτης έχει αρκετό χρήμα, μπορεί να ταξιδέψει στο Διάστημα με τον φίλο του και τις φιλενάδες τους και να διασκεδάσουν εκεί με την ψυχή τους. Μόνο που το σεξ στο Διάστημα έχει τις δυσκολίες του – σε συνθήκες αβαρύτητας η απόδοση είναι προβληματική για καθαρά φυσιολογικούς λόγους. Αλλά οι τουρίστες θα βρουν με τι να απασχολήσουν τον εαυτό τους και χωρίς το σεξ!»

Θυμάστε τον «Σολάρις» του Στάνισλαβ Λεμ; Ουδεμία σχέση...

Ο Ηλία Ιλφ, γνωστός σοβιετικός συγγραφέας (1887-1937), μαιτρ του σατιρικού μυθιστορήματος, είπε: «Αν η πραγματικότητα είναι πλουσιότερη της φαντασίας, πρόκειται για επιστημονική φαντασία». Αυτά που διαβάζω λοιπόν στα ρωσικά ΜΜΕ, αλλά αραιά που και που- και στον ελληνικό Τύπο – είναι η πραγματικότητα, την οποία δεν μπορώ να κατανοήσω.

Και όχι την πρόοδο στην εξερεύνηση του Διαστήματος καθ’ αυτού, αλλά την εξέλιξή της προς την κατεύθυνση πεντάστερου ξενοδοχείου. Γιατί προφανώς τα προβλήματα που δημιουργούνται δεν σχετίζονται μόνο με το σεξ. Είναι όλοι εκείνοι οι προβληματισμοί, που έθετε στη δεκαετία του ’60, στην εποχή της αθωότητας, ο Στανίσλαβ Λεμ: οντολογικοί, φιλοσοφικοί, ηθικοί, αλλά και της ασφάλειας του ίδιου του πλανήτη και της τύχης της ανθρωπότητας. Ιδιωτικές επιστημονικές έρευνες; Ελεύθερη πρόσβαση στο Διάστημα με μόνο γνώμονα το χρήμα; Οι ερωτήσεις είναι πολλές, αν αναλογιστούμε την πλούσια φαντασία των ανθρώπων και θυμηθούμε πως οι μεγάλες ανακαλύψεις πρώτα δοκιμάζονταν σε πολέμους, για κατασκοπία και κατακτήσεις, και μετά για την πρόοδο.

Η επιστήμη σήμερα προσπερνάει την επιστημονική φαντασία, ή, καλύτερα, την τεχνολογική φαντασία: αυτό το λογοτεχνικό είδος πάτησε πλέον στην ουδέτερη ζώνη ανάμεσα στην επιστήμη και την φιλοσοφία, εκεί που την οδήγησε πρώτος ο Στάνισλαβ Λεμ, κατά τα λεγόμενα του Γκένις. Και η επιστημονική φαντασία, που τόσα χρόνια οραματίζονταν και προφήτευε το τέλος του κόσμου, τώρα, που αυτό το τέλος είναι ίσως κοντινότερο από ποτέ, γιατί να ολισθαίνει και να εκφυλίζεται, ως λογοτεχνική φαντεζί;

Έτσι όπως τον παρουσίασαν, ο Εμπορικός Διαστημικός Σταθμός άνετα μπορεί να πάρει τη σειρά του στην περίφημη λίστα του «Τέλους του κόσμου – 2012».

Κι αν οι πελάτες του λύσουν και το πρόβλημα του σεξ στο Διάστημα – τότε αλλοίμονό μας...

Η Ευγενία Κριτσέφσκαγια είναι κλασική φιλόλογος

Sophie Fardella- Fousain