Μια εικαστική ανάλυση της κρίσης

Σαρκαστικές αναγνώσεις του πολιτικά και κοινωνικά «ορθού»

ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΥΛΗΣ, ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΛΛΙΜΟΠΟΥΛΟΣ, ΣΤΑΥΡΟΣ ΔΙΑΚΟΥΜΗΣ, «Η νεοαστική τάξη οδεύει προς παράδεισο», Ίδρυμα Κυδωνιέως, Χώρα  Άνδρου, 23 Ιουλίου-25 Σεπτεμβρίου 2011

ΤΗΣ ΛΗΔΑΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ

Στις 23 Ιουλίου εγκαινιάστηκε στο Ίδρυμα Κυδωνιέως της Άνδρου, στα πλαίσια του εικαστικού θεσμού «ΠΛΟΕΣ», που επιμελείται η κριτικός τέχνης Αθηνά Σχινά, η έκθεση «ΠΛΟΕΣ XVII», με τον υπότιτλο «η νεοαστική τάξη οδεύει προς παράδεισο».

Ο έκδηλος κυνισμός τού υπότιτλου προδιαθέτει και ίσως και να παροτρύνει τον θεατή σε μια συγκεκριμένη πρόσληψη των έργων που πρόκειται να αντικρίσει. Η ίδια η έκθεση συγκροτείται από τους διαφορετικούς εικαστικούς κόσμους τριών καλλιτεχνών. Που συναντούνται στο σημείο της κριτικής, υποδόριας προσέγγισης κυρίαρχων κοινωνικών και πολιτισμικών μοντέλων που έχουν οδηγήσει στη κρίση θεσμών και αξιών. Επιζητούν να προβάλλουν την ανατρεπτική δύναμη της καλλιτεχνικής πράξης και να συνδέσουν τη τέχνη με τη ζωή.

Τα ζωγραφικά έργα, τα φτιαγμένα με ακουαρέλες, τέμπερες, λάδια, σινική μελάνη και μεικτές τεχνικές, του Αντώνη Κυριακούλη καλύπτουν, σχεδόν αποκλειστικά, τους τοίχους του ιδρύματος. Τα ανθρωπόμορφα ζώα του και οι ζωόμορφες ανθρώπινες φιγούρες είναι γραμμένα με μια γραφή επίπεδη,  που συνδέει την αρχετυπική γλώσσα της πρωτόγονης τέχνης με την πυκνή γλώσσα της γελοιογραφίας. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι παράγουν μια τέχνη λαϊκή με σύγχρονα «εργαλεία».  

Γυναίκες με αλεξήλια, Θείες του Πικάσσο και του Γουλιέλμου Τέλλου αλλά και μεταμοντέρνες Τανα-γραίες, που μοιάζουν, με την ενδυμασία τους, να έχουν αναδυθεί μέσα από ποικίλες εποχές και είδη του θεάτρου, όπως η επιτηδευμένη κομέντια ντελ άρτε αλλά και το λαϊκό θέατρο σκιών.      

Η γυναίκα είναι η ηρωίδα του Κυριακούλη, ως αυτή που κατ’ εξοχήν εκφράζει τη ματαιοδοξία των νεοανερχόμενων που κατέχουν μια θέση ισχύος στην κοινωνία. Παρουσιάζεται σε τυποποιημένες κοινωνικά στάσεις, με τα φτιασίδια της κατάδηλα. Σφραγίζεται με ένα χαρακτηριστικό, εμφανώς ψεύτικο χαμόγελο, που προβάλλει γραμμικά τις οδοντοστοιχίες ως σχηματοποιημένους φράχτες και καταλύει έτσι τον κενό ναρκισσισμό των ημερών μας.

Οι γιγαντιαίες γλυπτές μορφές του Μιχάλη Καλλιμόπουλου θυμίζουν παραμορφωμένες κεφαλές του νεοκλασικισμού αλλά και της ρεαλιστικής, αρχαίας ρωμαϊκής τέχνης. Μας παραπέμπουν ταυτόχρονα στα βιομηχανοποιημένα προσωπεία της μαζικής κουλτούρας της διαφήμισης και των Μ.Μ.Ε. Εκφράζουν, μέσα από τα εξπρεσιονιστικά χαραγμένα πρόσωπα και τους αλλοιωμένους μορφασμούς τους, το ψευδές της συμβατικής συνεύρεσης. Εκεί όπου το γέλιο μεταλλάσσεται σε κλαυσίγελο, και η δύναμη της έπαρσης σε ανημποριά της αμηχανίας.

Η εγκατάσταση που αποκαλεί «Οικογενειακό τραπέζι» αποτελεί μια άμεση και σαφή αναφορά στο «μεγάλο φαγοπότι» των σύγχρονων πολιτικών μας. Σε ένα σκηνικό χαοτικό, από σπασμένα πιάτα, ριγμένα ποτήρια και καρέκλες, αναγνωρίζουμε τις, συρρικνωμένες στα μέτρα ενός νάνου, ρεαλιστικά αποδοσμένες μορφές του Πάγκαλου, ντυμένου στρατηγού, της Μπακογιάννη, και των νεώτερων, Καραμανλή και Παπανδρέου. Βρίσκονται σε στάση αναμονής, εφορμούν ή έχουν στρογγυλοκαθίσει ήδη στο στημένο τραπέζι.

Τα γλυπτά του Σταύρου Διακουμή είναι πλασμένα με πολυουρεθάνη, βαμμένα με χρώματα δαπέδου και ντυμένα με ρούχα καθημερινά. Αποτελούνται από κερματισμένα μέλη και σχηματίζουν συνθέσεις που θα μπορούσαν να εκληφθούν και ως χρηστικά αντικείμενα, και όπου το κεφάλι εμφανίζεται ασύμμετρα μικρό σε σχέση με το σώμα.

Αντλούν τη δύναμή τους μέσα από την ηρεμία της συγκράτησης της θλίψης, της οδύνης ή της συσσωρευμένης έντασης. Η ανατροπή των τηρουμένων αναλογιών, ο διαμελισμός της εικόνας που έχουμε συνηθίσει για το ανθρώπινο σώμα, η πραγμοποίησή του και κυρίως η αισθαντικότητα που αναδίνει η νέα ακρωτηριασμένη μορφή του, υποσκάπτουν, χωρίς δραματικές επάρσεις, το αρτιμελές και ευθυγραμμισμένο και κοινωνικά επιβεβλημένο πρότυπο της πλαστικής, και ισοπεδωτικής ομορφιάς της μεταμοντέρνας εποχής μας.