Σε συνθήκες κρίσης, ο μύθος, και ειδικότερα στις αποκρυφιστικές εκδοχές του, έλκει τον άνθρωπο. Παρέχει ανακούφιση. Υπόσχεται νόημα. Δίνει σκοπό. Ενίοτε, προσφέρει άλλοθι.
Στην προκειμένη περίπτωση, έχουμε να κάνουμε με μύθους που χρωστούν την επιβίωσή τους στους πιο σκοτεινούς φόβους και στις πιο βαθιές ανάγκες: η ανθρώπινη αγωνία μπροστά στο θάνατο στεγασμένη κάτω από το δόγμα της μετενσάρκωσης, το ανθρώπινο δέος μπροστά στη ζωή εκφρασμένο με την αρχετυπική μορφή της γυναίκας. Με βασικό στοιχείο πλοκής την αναζήτηση ενός αιγυπτιακού γυναικείου πορτρέτου, ο συγγραφέας του βιβλίου φιλοτεχνεί έναν κόσμο που πασχίζει να συλλογιστεί το θάνατο και τη ζωή, τη φθαρτότητα της ψυχής και τη δύναμη του έρωτα μέσα και έξω από τους μύθους, που υπάρχουν με και χωρίς τη σύμπραξη της λογικής του.
ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΧΑΤΖΗΜΩΥΣΙΑΔΗ
ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΙΤΕΝΗΣ, Η προφητεία του Μότσαρτ, εκδόσεις Σύγχρονοι Ορίζοντες, σελ. 507
Ξεκινώ από την τελευταία φράση του βιβλίου: «αναρωτιέσαι αν είναι μύθος ή πραγματικότητα; Οι μεγαλύτερες αλήθειες κρύβονται μέσα στους μύθους, γιατί μόνον έτσι μπορεί να τις αντέξει ο ανθρώπινος νους...». Με τα λόγια του Τίο, ο αφηγητής κλείνει το μάτι στον αναγνώστη με ένα αναστοχαστικό σχόλιο για ό,τι του εξιστόρησε: από τους μύθους αντλημένη η μυθοπλασία του, στους μύθους κρυμμένες οι μεγαλύτερες αλήθειες της.
 |
| Γιάννης Κολιός- Statement- Από τη σειρά Παρισινή Κομούνα |
Πρόκειται κατά βάση για έναν ανυποψίαστο κόσμο. Που άγεται και φέρεται, σκέφτεται και δρα σε ένα ρηχό επίπεδο συνειδητότητας, πίσω από το οποίο κρύβεται η μαγική επίδραση συμβόλων και αριθμών, και οι σκοτεινοί σχεδιασμοί θεοσοφικών οργανώσεων και τεκτονικών ομάδων. Χαμένες κάρτες Ταρώ, ιερά αιγυπτιακά βιβλία, μυστικές τελετουργίες, τσιγγάνικες ορχήστρες, θαμμένα σε έργα τέχνης νοήματα και μετενσαρκωμένες γυναικείες μορφές απλώνουν τις ρίζες του κρυμμένου κόσμου πίσω από τον ορατό, νικώντας τον κατά κράτος στους δύο βασικούς άξονές του, το χώρο και το χρόνο. Το διαρκές πήγαινε-έλα της αφήγησης του Πιτένη ανάμεσα σε χρονολογίες και χώρες αναδεικνύει την αδυναμία τού εδώ και του τώρα των ηρώων του να ζήσουν και να υπάρξουν απελευθερωμένα από το παντού και το πάντα του μύθου.
Μπροστά στην ολοκληρωτική αυτή επιβολή, οι ήρωες του βιβλίου - όσοι τουλάχιστον δεν είναι μυημένοι ή δεν επιθυμούν να παραμείνουν ανυποψίαστοι– αντιτάσσουν τη δύναμη του λόγου: ρωτάνε, ψάχνουν και διακινδυνεύουν, για να συλλέξουν πληροφορίες, κι ύστερα τις επεξεργάζονται, τις αναλύουν και τις ερμηνεύουν, για να λύσουν το μυστήριο.
Είναι η προαιώνια μάχη του λογικού έναντι του ανορθολογικού, του λόγου έναντι του μύθου, που απ' ό,τι φαίνεται συνεχίζει ακόμη να δίνεται. Γιατί, σε πείσμα της αρχαιοελληνικής και της διαφωτιστικής κουλτούρας, ο μύθος επιμένει να αντέχει. Το βλέπουμε στην αναβίωση του δωδεκαθεϊσμού, το βλέπουμε στις ιστορικές ακροβασίες της εθνικιστικής αρχαιολαγνείας, το βλέπουμε στην απήχηση των συνομωσιολογικών θεωριών, το βλέπουμε στην εμπορική επιτυχία μυθιστορημάτων όπως ο Κώδικας ντα Βίντσι και οι Πεφωτισμένοι.
Αναπόφευκτα. Σε συνθήκες κρίσης ο μύθος, κι ειδικότερα στις αποκρυφιστικές εκδοχές του, έλκει τον άνθρωπο. Παρέχει ανακούφιση. Υπόσχεται νόημα. Δίνει σκοπό. Ενίοτε, προσφέρει άλλοθι. Υπάρχει κάτι αδιόρατο, έξω και πέρα από σένα, πριν και μετά από σένα, που δικαιολογεί τα πάντα έξω, πέρα, πριν και μετά από σένα, επιφυλάσσοντας ενδεχομένως έναν σημαντικό ρόλο ακόμη και για σένα. Αρκεί να μυηθείς, που σημαίνει να αρνηθείς τη λογική σου στη μάχη με το μύθο.
Στο μυθιστόρημα του Πιτένη, η λογική φαίνεται από την αρχή ακόμη απαρνημένη. Ακόμη κι όταν αρθρώνεται για να αποκαλύψει την αλήθεια μπροστά σε έναν από τους επιμέρους μύθους (κεφάλαιο 27), τελικά υποτάσσεται πειθήνια στον κεντρικό μύθο: τον πλησιάζει, τον ψηλαφίζει, τον ερμηνεύει, όχι όμως για να τον απομυθοποιήσει αλλά για να νιώσει τη σαγηνευτική επίδραση και να μυηθεί στα απόκρυφα μυστικά του. Κάποτε μάλιστα καταλήγει αυτογελοιοποιημένη, όταν διαθέτει τα πιο συμπαγή επιχειρήματά της για να νομιμοποιήσει τη μαγική δύναμη των αριθμών και να ταυτοποιήσει τη μορφή της μετενσαρκωμένης γυναίκας, ή στέκεται ανήμπορη να κατανοήσει ένα σύνολο απίθανων συμπτώσεων, που εκ των υστέρων αποκαλύπτονται μέρος ενός μυστικού σχεδίου, που εν αγνοία των ηρώων κατευθύνει τις ζωές τους.
Από την άλλη, το βιβλίο περιέχει έναν πραγματολογικό πλούτο πληροφοριών, που χωρίς να βαραίνουν την αφήγηση ενσωματώνονται δημιουργικά στις ανάγκες της, μετακινείται από εποχή σε εποχή και από τόπο σε τόπο με αξιοσημείωτη άνεση, πετυχαίνει την κατάλληλη αυξομείωση των ρυθμών κρατώντας σε συνεχή εγρήγορση το αναγνωστικό ενδιαφέρον και κυρίως διαμορφώνει ένα συνεπές στη λογική του και πολυπρόσωπο στη σύνθεσή του αφηγηματικό σύμπαν, αξιοποιώντας ένα σύνολο στοιχείων, που ακόμη κι όταν δημιουργούν την αίσθηση του άσκοπου, του τυχαίου ή του ακατάστατου αποκαλύπτονται αμέσως οργανικά κομμάτια μιας αφηγηματικής τράπουλας που μοιράζει στην κατάλληλη στιγμή και στο κατάλληλο σημείο τις κάρτες της.
Ό,τι όμως μένει είναι ένα ανάγνωσμα. Ένα απολαυστικό για τους πιο πολλούς ανάγνωσμα. Αλλά νομίζω ότι θα μπορούσε να είναι κάτι παραπάνω.
Ο Παναγιώτης Χατζημωυσιάδης είναι πεζογράφος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου