Η εποχή της ωριμότητας

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΒΟΥΛΓΑΡΗ

ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ, Μετάξι στον κήπο, εκδόσεις Ύψιλον, σελ. 64

Αναστάσιος Καλιακάτσος- Σπουδή- Une dame creole

Ένα από τα πιο διαδεδομένα χαρακτηριστικά της ποίησης «του ‘70», που ακόμη καλά κρατεί, είναι ο εγκλωβισμός σε μια μονότονη πρακτική θρυμματισμού του λόγου και του στίχου, απολείποντας ένα τοπίο τεχνητά ερημωμένο, προσχηματικά ερειπωμένο, όπου κείνται εικόνες και λέξεις διάσπαρτες, με τον ποιητή να κυκλοφορεί ανάμεσά τους, μικρός αλλά αρτιμελής, αενάως αλλά μετρίως οργισμένος, αμφισβητησιακός αλλά απολύτως ενταγμένος, φέρων ελαφρά τα βάρη των ιδεών και πελταστού πανοπλία, ως ήρωας καθημερινός, κοινός, ευπροσάρμοστος, άθυρμα της εποχής και των τρόπων της, δείγμα ασφαλές του ευρύτερου, πολιτισμικού τύπου που εξέφρασε το ιστορικό στίγμα του 1968.

Τα χρόνια περνούν, περνούν πολύ γρήγορα για την ποίηση, οι δεκαετίες και οι αιώνες δεν είναι παρά στιγμές ανάμεσα στους σταθμούς της∙ μεσολαβεί μόνο ένα χαμήλωμα των βλεφάρων, μια ανάσα, ένας διασκελισμός της γλώσσας, και όλα παίρνουν τις αποστάσεις που τους αναλογούν, επιγονισμοί και βολέματα αφομοιώνονται ως παφλασμοί τής επί τα πρόσω κίνησης των «υπερωκεάνιων», και ήσυχα εξαφανίζονται∙ μόνο κάποιες αποκλίσεις αξιώνονται την ιδρυτική και προγονική αίγλη ή την άξια συνέχεια∙ η ποίηση προχωρεί, χωνεύοντας στο διάβα της ποιητές και ποιήματα.

ωκεανός ή κρεβάτι άδειο από νόημα

η δυσκολία των εφήμερων ερώτων

ένα καλοκαίρι που δεν ήρθε ποτέ

παρά μόνον λόγια.

Από καιρό μέσα στο άνυσμα της ωριμότητας, που διαπιστώνεται εμφανέστερα στα «ταξιδιωτικά» του (τις επισκέψεις, τόπων, ιδεών, πολιτισμών), αλλά και σε ορισμένα ποιήματα των προηγούμενων συλλογών του, ο Γιώργος Βέης τώρα έχει μπροστά του, επί τάπητος, τις τελικές αναμετρήσεις: αυτές που δικαιώνουν το ταξίδι ως πλεύση στο άγνωστο, με κύματα και άλλα τρομακτικά στοιχεία της φύσης της ποίησης να καραδοκούν, ή εκείνες που δείχνουν πως τα σημάδια στο χάρτη δεν ορίζουν παρά τις πρόσκαιρες αναταράξεις στη λεκάνη του απάνεμου λιμανιού, στα απόνερα των μεγάλων εκρήξεων, των μεγάλων συμβάντων.

Στην παρούσα συλλογή, ο Βέης δοκιμάζει όντως να αναμετρηθεί με την πρόκληση, όπως π.χ. στη μορφή και την πειθαρχία του σονέτου, όπου επιτυγχάνει μια εντυπωσιακή συμπύκνωση λόγου και εικόνων, μέσα από τη διελκυστίνδα μορφής και θέματος. Μάλιστα, σε μια σύνθεση τριών σονέτων αποτυπώνει την αίσθηση των ανθρώπινων ορίων εμπρός στη μεγαλειώδη κίνηση της φύσης και της ανθρώπινης ιστορίας, μια αίσθηση ταπεινότητας μπροστά στο μεγαλείο της αναγέννησης, ρυθμικά δοσμένη ως «προσωδία τιμία της άνοιξης», δικαιώνοντας έτσι τον φιλόδοξο τίτλο: «Το τριπλό σονέτο της εαρινής ισημερίας».

Θα δώσει αξία στ’ όνειρο και ζωή στο γράμμα;

Πάνω από τα πεύκα, πάνω απ’ τη ρεματιά τώρα

γέρνει το παρελθόν, όπως ακριβώς θα το θέλαμε∙

μήπως θ’ αλλάξει επιτέλους τα ονόματά μας;

Ο Βέης είναι φανατικός και συστηματικός αναγνώστης, διαθέτει σπάνια ευρυμάθεια και εποπτεία, όχι μόνο εκτάσεων ποιητικών αλλά και των εκτάσεων των ιδεών, λόγω δε της επαγγελματικής του περιπλάνησης, σε τόπους, χώρες και πολιτισμούς, έχει την αριστοκρατική εκείνη δυνατότητα να μετρά αλλιώς τις διαστάσεις που όντως έχουν τα πράγματα, να αναρωτιέται συνεχώς και να καταφάσκει στο νόημά τους, να μετατοπίζει τα ερωτήματα μέσα στην ιστορική κίνηση.

χωρίς καμία απολύτως σημασία για τους άλλους

χωρίς καν όνομα για το ληξιαρχείο των παθών

για μένα μόνο παραμένεις σταθερά

ένα ασπαίρον θέρος επίγνωσης.

(«Οι βεβαιότητες των μετοίκων»)

Ομολογουμένως, παρακολουθούσα πολύ καιρό αυτή την κίνηση του Βέη, να αφήνει πίσω του τα πεπραγμένα, την παρακμή του κλεινού άστεως, να ανοίγει το έργο του στις ροπές, στις δυνάμεις που εμφανέστερα καταφέρνει να ενσωματώνει και να τιθασεύει στα πεζά του. Τώρα, ο λόγος του προβάλλει, ακριβώς μέσα από τα σπαράγματα των προηγούμενων, κι εδώ παρόντων ερειπίων, όμως προβάλλει κατασταλαγμένος και ώριμος, χωρίς περιστροφές και πιρουέτες, χωρίς χασμωδίες, χαμηλόφωνος, συνομιλητικός, απολύτως σίγουρος για τον εαυτό του.

Ας ξεχάσουμε, λοιπόν, σήμερα τους αυριανούς τρόμους

να ζήσουμε για μία μόνο στιγμή μέσα στον ήχο του φιλιού

δεν υπάρχουν άλλωστε μυστήρια παρά μόνο μάτια

κι ύστερα εκείνη η εξαιρετική θέληση για εξαφάνιση

καθώς το τυχαίο μεταμορφώνεται ραγδαία σε αίγλη.

Αυτή η δοκιμασία του Βέη, στο συνθετικό πεδίο της φόρμας και της νοηματικής άρθρωσης, η άρνησή του να βολευτεί στα ήδη κατακτημένα, που καταλείπουν μανιέρα, εφησυχασμό και αργό θάνατο, είναι ταυτόσημη στην ποίηση και στα πεζά του, αφού κι εκεί ως ποιητής γράφει, το ίδιο στοίχημα της γραφής θέτει. Ένα διαρκές ταξίδι, λοιπόν, στη γραμμή των οριζόντων και η συνεχής επιστροφή στο αττικό τοπίο, που ως ιστορικό σώμα μόνο ως φόρμα και ως ιδέα ανακαλείται, και ως ποίημα μας χαιρετά: «καλώς ορίσατε».