Το βιβλίο ως δημόσιος χώρος

ΤΟΥ ΣΤΑΜΑΤΗ ΣΑΚΕΛΛΙΩΝΑ

JACQUES BONNET, Βιβλιοθήκες γεμάτες φαντάσματα, μετάφραση Βάνα Χατζάκη, εκδόσεις Άγρα, σελ. 184

Οι εμμονές των ανθρώπων που συλλέγουν βιβλία, ο αέναος αγώνας να ταξινομηθούν κατά σειρά, χώρα, συγγραφέα, θέμα χρώμα ή και κατά μέγεθος. Οι ψυχές των βιβλίων, οι μαρτυρίες των εποχών, όλα αυτά διαπλέκονται μέσα σε τούτο το βιβλίο με αληθινή μαεστρία. Η μάχη της απόκτησης ενός παλιού βιβλίου, η παραδοχή ότι πολλές φορές η απόκτηση σημαίνει και το τέλος γιατί ο στόχος κατακτήθηκε και ο κυνηγός βιβλιοσυλλέκτης αποσύρθηκε προσώρας. Η επίπονη αναζήτηση ενός τόμου κάποτε χρηστικού που στον μέλλοντα χρόνο ελπίζει ότι θα είναι χρήσιμο ξανά και ξανά.

Το αντικείμενο αυτού του βιβλίου είναι οι μεγάλες ιδιωτικές βιβλιοθήκες ή καλύτερα «οι βιβλιοθήκες γεμάτες φαντάσματα»: γεμάτες δηλαδή από τον κόσμο που οι ίδιες δημιουργούν, αυτόν τον άλλο κόσμο που γίνεται «ού τόπος» αλλά και τόπος ψυχικών διεργασιών. Γέμει το βιβλίο από αναφορές σε περιπέτειες βιβλιόφιλων και βιβλίων. Σ' ένα αδιάλειπτο τάγκο ο άνθρωπος και το βιβλίο.
Δεν περιλαμβάνονται εδώ όλοι. Δεν συμμετέχουν στην αφήγηση οι τουρίστες ιδιοκτήτες των βιβλιοθηκών αλλά οι ταξιδευτές. Αυτοί που παραδέχονται την αντιστροφή των ρόλων. Εκείνοι που δέχονται πως οι ήρωες των συγγραφέων είναι η πραγματικότητα, είναι τα αληθινά πρόσωπα με αναλλοίωτα χαρακτηριστικά που δεν θα αλλάξουν ποτέ αντίθετα με τον γύρω κόσμο που συνεχώς αλλάζει. Οι ήρωες από την στιγμή της έκδοσης του βιβλίου γίνονται αληθινά δημόσια πρόσωπα. Όλα τα άλλα δεν έχουν σημασία. Και μαθαίνουμε τα πάντα γύρω από αυτά, αλλά ταυτόχρονα μπορούμε να φανταζόμαστε τα πάντα γύρω από αυτά. Ο αναγνώστης αγωνιά και για την ταυτότητα του συγγραφέα που εν προκειμένω γίνεται μείζον θέμα. Άλλωστε δεν είναι λίγες οι φορές που ο συγγραφέας κρύβεται πίσω από ένα ψευδώνυμο και που μπορεί να περάσουν χρόνια πολλά μέχρι να μάθουμε την ταυτότητα του.

Σημειώνει ο ίδιος ο συγγραφέας: "Τα βιβλία της βιβλιοθήκης μου είναι σαν τα παλιά σπίτια, τα βαραίνει η παρουσία των αντρών και των γυναικών που έζησαν εκεί στο παρελθόν, με το μερίδιο του ο καθένας από χαρές και βάσανα, έρωτες και μίση, εκπλήξεις και απογοητεύσεις, ελπίδες και παραιτήσεις. Αν το καλοσκεφτώ, πάντοτε σε παλιά σπίτια έχω κατοικήσει στη ζωή μου". Είμαστε η μεταιχμιακή γενιά της μετάβασης από τον γραπτό στον πολιτισμό της εικόνας και του Internet. Ο συγγραφέας δεν δαιμονοποιεί την παρούσα εποχή, τουναντίον θεωρεί εύχρηστες και χρήσιμες τις νέες συνθήκες. Αλλά τούτο συμβαίνει γιατί κουβαλά εντός του την μνήμη του τυπωμένου βιβλίου σε χαρτί και γνωρίζει καλά την τέχνη της ανάγνωσης. Προϊόντος του χρόνου αυτή η τέχνη λείπει, η τέχνη που μας επιτρέπει να προεκτείνουμε τη σκέψη και τη φαντασία μας διαβάζοντας.

Σε κάθε περίπτωση διαβάζοντας το εν λόγω βιβλίο, εικόνες και συγκινήσεις παρουσιάζονται από όλα τα’ άλλα βιβλία που είχαμε ποτέ διαβάσει. Γιατί οι ζωές των ηρώων είναι πια κομμάτι από τη ζωή του κάθε αναγνώστη. Και δημιουργείται σιγά-σιγά μια ιδιαίτερη κοινότητα αυτή των βιβλιόφιλων, εκείνων που θέλουν να έχουν μεγάλες ιδιωτικές βιβλιοθήκες γιατί δεν μπορούν να αφοσιωθούν στην λαιμαργία της ανάγνωσης μέσα στους περιορισμούς των δημόσιων βιβλιοθηκών. Είναι οι επίμονοι ερευνητές του "ιερού δισκοπότηρου" ή εκείνοι που συμπεριλαμβάνονται στην αυτοπαρουσίαση του Μπόρχες: "όπως όλοι οι άνθρωποι της Βιβλιοθήκης, ταξίδεψα κι εγώ στα νιάτα μου, περιπλανήθηκα αναζητώντας ένα βιβλίο και ίσως τον κατάλογο των καταλόγων"!

Ο Σταμάτης Σακελλίων είναι δημοσιογράφος