Το Νόμπελ στον Μάριο Βάργκας Λιόσα

Oι bookmakers έδιναν ελάχιστες πιθανότητες, μόλις 1 προς 26, στο ενδεχόμενο βράβευσης του Μάριο Βάργκας Λιόσα με το φετινό Νόμπελ Λογοτεχνίας. Η Σουηδική Ακαδημία Γραμμάτων, διατηρώντας πάντα το στοιχείο του αιφνιδιασμού ως προς τις αποφάσεις της, τους διέψευσε οικτρά ανακοινώνοντας τη βράβευση του κορυφαίου περουβιανού συγγραφέα με την ανώτατη λογοτεχνική διάκριση "για τη χαρτογράφηση των δομών της εξουσίας και τις διεισδυτικές εικόνες της αντίστασης του ατόμου, της εξέγερσης και της ήττας του", όπως χαρακτηριστικά ανέφερε στο σκεπτικό της.

"Δεν πίστευα καν ότι θα είμαι μεταξύ των υποψηφίων", δήλωσε αμέσως μόλις πληροφορήθηκε τη βράβευσή του ο 74χρονος Λιόσα από τη Νέα Υόρκη, ενώ λίγο αργότερα δήλωνε στον κολομβιανό ραδιοσταθμό RCN ότι πρόκειται για "μια αναγνώριση της λατινοαμερικάνικης και της ισπανόφωνης λογοτεχνίας και αυτό πρέπει όλους να μας χαροποιεί". Και πραγματικά το όνομά του έρχεται να προστεθεί σ' αυτά των άλλων Λατινοαμερικανών συγγραφέων που έχουν τιμηθεί με το Νόμπελ, του Νερούντα, του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, του Καμίλο Χοσέ Θέλα. Ο Λιόσα συνέδεσε το όνομα και την τέχνη του με τις τύχες της Λατινικής Αμερικής. Στο έργο του επιστρατεύει όλα τα εργαλεία της καθαρόαιμης λογοτεχνίας, προκειμένου να καυτηριάσει, να σχολιάσει, να θίξει τα κακώς κείμενα και τις μεθόδους της εξουσίας. Κορυφαίο παράδειγμα και κορυφαίο μυθιστόρημά του "Η πόλη και τα σκυλιά", το έργο που τον έκανε διάσημο σε όλο τον κόσμο, μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες κι εξακολουθεί να διαβάζεται σήμερα, παρ' ότι δημοσιεύτηκε το 1963 στην Ισπανία. Το καθεστώς του περού, βέβαια, έστειλε στην πυρά περισσότερα από 1.000 αντίτυπα του βιβλίου, ωστόσο το όνομα του Λιόσα είχε ήδη υπερβεί τα περουβιανά σύνορα. Ο Μάριο Βάργκας Λιόσα γεννήθηκε στην πόλη Αρεκίπα του Περού στις 28 Μαρτίου 1936 και έζησε τα πρώτα χρόνια της ζωής του στη Βολιβία, όπου ο πατέρας του ήταν πρόξενος. Τελείωσε το πανεπιστήμιο στη Λίμα και πήρε διδακτορικό δίπλωμα λογοτεχνίας στη Μαδρίτη. Έχει ζήσει στο Παρίσι, το Λονδίνο και τη Βαρκελώνη. Πρωτοεμφανίστηκε στα γράμματα το 1959 με τη συλλογή διηγημάτων "Οι αρχηγοί", ακολούθησε "Η πόλη και τα σκυλιά", σημείο αναφοράς στη λατινοαμερικανική λογοτεχνία, καθώς και τα βιβλία "Το πράσινο σπίτι" (1966), "Κουβέντα στον καθεδρικό ναό" (1969) και "Ο Πανταλέων και οι επισκέπτριες" (1973), τον καθιέρωσαν ως τον σκληρότερο επικριτή των δικτατορικών καθεστώτων, του θρησκευτικού φανατισμού και της στρατιωτικής ηθικής. Ακολούθησαν "Η θεία Χούλια και ο γραφιάς" (1977), "Ο πόλεμος της συντέλειας του κόσμου" (1981), ενώ το 1993 κυκλοφόρησε στην Ισπανία η αυτοβιογραφία του με τίτλο "Το ψάρι στο νερό". Είναι λίγο μετά την ήττα του στις εκλογές του 1990 για την προεδρία του Περού, ένα μελανό σημείο στην διαδρομή του, καθώς κατέβηκε υποψήφιος συντασσόμενος με δεξιά κόμματα, με αποτέλεσμα να ανοίξει ο δρόμος για την εκλογή του Αλμπέρτο Φουτζιμόρι, που οδήγησε στο προεδρικό πραξικόπημα του '92 με καταστροφικές συνέπειες για τη χώρα. Ο Λιόσα εγκαταλείπει το Περού εγκαθίσταται στη Μαδρίτη και παίρνει την ισπανική υπηκοότητα. Βεβαίως αυτή η ατυχής επιλογή πλήττει τη φήμη του συγγραφέα, ωστόσο το έργο του παραμένει σημαντικό, δείγμα άρτιας σύζευξης των αφηγηματικών τεχνικών που ανέπτυξε η ευρωπαϊκή και λατινοαμερικανική παράδοση. Η ελευθερία του ατόμου, η καταδίκη του κρατικού αυταρχισμού και των κατασταλτικών του δυνάμεων, η απόρριψη των δικτατορικών καθεστώτων διαπνέουν το έργο του υποδεικνύοντας και τις πολιτικές του παρακαταθήκες, που προέρχονται μάλλον από τους αγγλοσάξωνες φιλελεύθερους στοχαστές και τον ιδρυτή της θεωρίας της ανοιχτής κοινωνίας Καρλ Πόπερ. Άλλωστε, ήδη από το 1971 έχει διακόψει τους δεσμούς του με τον φίλο της νεότητάς του Φιντέλ Κάστρο και τα αριστερά κινήματα.

Ο Μάριο Βάργκας Γιόσα έχει τιμηθεί με τα σημαντικότερα βραβεία της ισπανόφωνης λογοτεχνίας, όπως είναι τα βραβεία Planeta και Cervantes (1995). Παραμένοντας εξαιρετικά ενεργός, λογοτεχνικά, είναι σήμερα μέλος της Ισπανικής Ακαδημίας, επίτιμος διδάκτορας πανεπιστημίων, όπως το Yale, το Harvard, η Οξφόρδη, η Σορβόνη, το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης, κ.ά., και Ιππότης του Τάγματος της Τιμής της Γαλλικής Δημοκρατίας. Εκτός από τα μυθιστορήματά του έγραψε επίσης κριτικά δοκίμια, μεταξύ άλλων για τον Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, τον Φλωμπέρ, τον Σαρτρ, τον Καμύ, κ.ά., θεατρικά έργα και πολιτικά κείμενα. Στα ελληνικά κυκλοφορούν τα βιβλία του "Η πόλη και τα σκυλιά" (Εξάντας, Καστανιώτης), "Απρόσμενη επίσκεψη" (Εξάντας, 1983), "Η θεία Χούλια και ο γραφιάς" (Οδυσσέας, 1983), "Ο πόλεμος της συντέλειας του κόσμου" (Εξάντας, 1988), "Μητριάς εγκώμιο" (Ωκεανίδα, 1991), "Μια ιστορία για τον Μαύτα" (Καστανιώτης, 1997), "Ο Παντελέων και οι επισκέπτριες" (Εξάντας, 1997), "Ποιος σκότωσε τον Παλομίνο Μολέρο" (Εξάντας, 1997), "Ο Λιτούμα στις Ανδεις" (Εξάντας, 1998), "Οι αρχηγοί" (Πατάκης, 1998), "Το ψάρι στο νερό" (Καστανιώτης, 1999), "Τα τετράδια του δον Ριγοβέρτο" (Καστανιώτης 2001), "Η γιορτή του Τράγου" (Καστανιώτης 2002), "Το πράσινο σπίτι" (Καστανιώτης, 2005), "Ο Παράδεισος στην άλλη γωνία" (Καστανιώτης, 2006), "Το παλιοκόριτσο" (Καστανιώτης, 2007) και το δοκίμιό του "Επιστολές σ' ένα νέο συγγραφέα" (Καστανιώτης, 2001).

Το νέο μυθιστόρημα του νομπελίστα, πλέον, συγγραφέα El sueño del Celta (ελεύθερη μετάφραση: Το όνειρο του Κέλτη) θα κυκλοφορήσει στα ισπανικά το Νοέμβριο. Oι μεταφράσεις του βιβλίου θα κυκλοφορήσουν ταυτόχρονα ένα χρόνο αργότερα, με παράλληλες εκδηλώσεις σε διάφορες χώρες και με τον συγγραφέα να συμμετέχει μέσω video wall.

ΠΟΛΥ ΚΡΗΜΝΙΩΤΗ

Από το δοκίμιο του Μάριο Βάργκας Λιόσα "Επιστολές σ' ένα νέο συγγραφέα" (Καστανιώτης, 2001).

«Αγαπητέ φίλε, Λίγες μόνο γραμμές, για να σου επαναλάβω κάτι που σου είπα τόσες φορές κατά τη διάρκεια αυτής της αλληλογραφίας, στην οποία, ωθούμενος από τις ενδιαφέρουσες επιστολές σου, προσπάθησα να περιγράψω κάποια από τα μέσα που χρησιμοποιούν οι καλοί μυθιστοριογράφοι για να προικίσουν τα μυθιστορήματά τους με τη μαγεία στην οποία παραδιδόμαστε οι αναγνώστες: ότι η τεχνική, η μορφή, ο λόγος, το κείμενο, ή όπως θέλεις να το πεις, είναι ένα αδιάρρηκτο σύνολο, στο οποίο ο χωρισμός του θέματος, του ύφους, της σειράς, των οπτικών γωνιών κ.λπ. ισοδυναμεί με την πραγματοποίηση μιας τομής σε ένα ζωντανό σώμα. Το αποτέλεσμα είναι πάντα, ακόμα και στις καλύτερες περιπτώσεις, μια μορφή δολοφονίας. Και ένα πτώμα είναι ένα χλομό και απατηλό υπόλειμμα του ζωντανού όντος, σε κίνηση και πλήρη δημιουργικότητα πριν το κυριεύσει η ακαμψία και του επιτεθούν τα σκουλήκια»