Κι ο ήλιος όρθιος

Του Κωνσταντίνου Μπούρα*

 

ΜΑΡΙΑ ΛΑΪΝΑ, Ό,τι έγινε / άνθρωποι και φαντάσματα, εκδόσεις Πατάκη, (πρόσφατη εκτύπωση Ιούνιος 2023), σελ. 56

 
Ένα βιβλίο με απαλές απολήξεις μουσικών, νυχτερινών, μέσα στο καταμεσήμερο. Ακόμα κι ο Θάνατος είναι Φως. Αυτή είναι Ποίηση, αληθής χαρμολύπη, φιλοσοφημένη αποδοχή τού αναπόφευκτου. Η ίδια η καταξιωμένη ποιήτρια χαρακτηρίζει αυτό το βραβευμένο της πόνημα «ίχνη ποίησης» (σε μία ιδιόχειρη αφιέρωση). Είναι αφιερωμένο «Σε όλους όσοι με βοήθησαν σε δύσκολες στιγμές».
Το ποιητικό υποκείμενο (η ομιλούσα –σε πρώτο ενικό πρόσωπο–  ποιητική φωνή) είναι αρσενικού γένους (με ελάχιστες εξαιρέσεις, όπως στη σελίδα 32). Αυτό επαυξάνει την εγγενή δραματικότητα, ενώ η εσωτερική διαλογικότητα πολλαπλασιάζει τις αφηγηματικές διαστάσεις ενός λόγου κρουστού, περιληπτικού, επαγωγικού, ειρωνικού, απελευθερωτικού. Εμφανείς οι εικαστικές προεκτάσεις σε περιγραφές τόσο συμπυκνωμένες, που θυμίζουν αρωματικά έλαια, αποτέλεσμα αποστάξεως πολλών στιγμών υγιούς απελπισίας (όσο η απελπισία μπορεί να είναι υγιής).
Το αρχικό motto, «Κανενός η αγάπη/ κανενός χαλινάρι», δηλώνει την πλήρη απομυθοποίηση των ερωτικών δεσμεύσεων που καθηλώνουν τα άτομα σε έναν αέναο κύκλο ενοχών, επανορθώσεων, τύψεων… Ο Μπέκετ πανταχού παρών στην ποιητική της. Ορισμός τής ποιητικής διόρασης: «Τι βλέπεις; Είπα, πες μου κάτι ανύπαρκτο/ που βλέπεις/ να είπε, έναν τάρανδο/ να κατεβαίνει τον δρόμο,/ και περασμένο στο αυτί του ένα σκουλαρίκι/ α, είπα, εντάξει,/ αυτό υπάρχει!» (σελ. 16).
Σύγκρουση φαίνεσθαι και φαντάζεσθαι στην αμέσως επόμενη σελίδα 17: «Ω, Θε μου/ αυτός ο ουρανός είναι αληθινός;». Πρωτότυπη φαλλική παρομοίωση, που παραπέμπει στην καταληκτική σκηνή τού δραματικού αριστουργήματος του Κολτές, «Ρομπέρτο Τσούκο»: «κι ο ήλιος όρθιος σαν νύχι» (σελ. 19). Νεοπλατωνισμός, νεορομαντισμός, μαγικός ρεαλισμός, «θέατρο τού παράλογου», αρμονικά χωνεμένα και αφομοιωμένα.
Χωρίς να καταφεύγει στον κοινότοπο αναγραμματισμό «ηδονή-οδύνη» πλάθει τον τίτλο «Ούτε ηδονή ούτε πόνος» (σελ. 22). Ο αφηγητής ενίοτε λειτουργεί και ως διθαμεσολαβητής αβίωτων αισθημάτων. Επιτύμβια μοναχική στήλη δίχως επισκέπτες, στο ποίημα «Εξιλέωση» (σελ. 23).
Αν αθροίσουμε τους τίτλους και τους παραθέσουμε κατά λογάδην φτιάχνουμε ένα άλλο μετά-ποίημα. Ρυθμικές επαναλήψεις προδίδουν πολλαπλές επιστρώσεις σε ποιητική τοιχογραφία παλίμψηστη (σελ. 25). Το αριστουργηματικό και νοσταλγικό «Μίλα μου σαν τη βροχή» τού Τεννεσσή Ουίλλιαμς κρύβεται «Στην άκρη της βεράντας» (σελ. 27).
«Έζησα με αναίδεια […] Ολόκληρη έζησα» (στη σελίδα 34 και στο οπισθόφυλλο). Η αγάπη για το χαρτί είναι η μόνη αγάπη που δεν τη συντρίβει ο Χρόνος (σελ. 36). Διαλογιστικός αναγραμματισμός (σελ. 37). Το «εαυτός» γράφεται «ευατός» και ΔΕΝ διορθώνεται στην επανεκτύπωση. «Γλώττα λανθάνουσα…».
«Το τριζόνι» (σελ. 38): προ-αστικές, εξω-αστικές μνημονικές καταχωρήσεις/καταχωνιάσεις αναδύονται στο ποιητικό σκηνικό. Σείριος: εκεί όπου πάνε οι ψυχές (σελ. 43). Εσωτερίκευση τού εξωτερικού τοπίου (σελ. 44). Προφορικότητα αξιοσημείωτη με ενσωμάτωση φράσεων ή λέξεων τής αργκό. Πρωτότυπες παρομοιώσεις στη σελίδα 46: «ο ήλιος […] σαν φοβισμένος βάτραχος», «οι χαζοί λόφοι» (προσωποποίηση).
Στο τελευταίο ποίημα, με τίτλο «Τι κρίμα», το βιβλικό ταλέντο ως τάλαντο επιστρέφεται χρησιμοποιημένο και αξιοποιημένο (σελ. 52).
 
*Ο Κωνσταντίνος Μπούρας είναι δρ μεταφρασεολογίας και θεατρολογίας

Νίκος Τοπαλίδης, Seascape, 2020, γραφίτης σε χαρτί, 150 x 170 εκ. Φωτ.: Studio Vaharidis