Παρακολουθήσεις και ο δημοκρατικός θεσμός της παραίτησης

Της Αλεξάνδρας Δεληγιώργη*

Με όσα αδιανόητα και ασυγχώρητα πλήττουν την ευαίσθητη ελληνική δημοκρατία, προβληματισμένη από την απουσία ευθιξίας των υπευθύνων, με πρώτο τον πρωθυπουργό και πολιτικό προϊστάμενο της ΕΥΠ, ανέτρεξα πάλι, όχι βέβαια προς παρηγορίαν, στη μελέτη του Quentin Skinner, Τα θεμέλια της νεότερης πολιτικής σκέψης (ελλην. έκδ. 2005) που διερευνά την πολιτική θεολογία και την πολιτική θεωρία τεσσάρων αιώνων της ευρωπαϊκής Ιστορίας. Και η μια και η άλλη, στενότατα συνδεδεμένες με τα πολιτικά πράγματα, τις ιδέες και τα ήθη της εποχής, καθορίστηκαν, αλλά και καθόρισαν τις εξελίξεις στις οικονομικές και πολιτικές δομές της βαθειά ριζωμένης φεουδαρχίας, μεταξύ 12ου και 16ου αιώνα.

Ο Σκίννερ αναφέρεται διεξοδικά, σε πολιτικούς προβληματισμούς, ιδέες και θεωρίες που διαμορφώθηκαν μέσα από την σθεναρή εναντίωση σε πολιτικές ή εκκλησιαστικές μορφές τυραννίας, ενώ παρακολουθεί από κοντά το κλείσιμο του κύκλου, στα τέλη του 16ου αιώνα, όταν η διαμόρφωση της καπιταλιστικής οικονομίας εξελισσόταν παράλληλα με την εγκαθίδρυση καθεστώτων απόλυτης δεσποτείας.

Η Αναγέννηση, από τον 13ο έως το τέλος του 15ου αι., διευκολύνοντας τη μετάβαση από τον Μεσαίωνα στην πρωτο-νεωτερικότητα, ενέπνευσε τους αγώνες αντίστασης των ελεύθερων πόλεων της βόρειας Ιταλίας, εναντίον της Αγίας Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, της Παπικής Ρώμης και ηγεμόνων-τυράννων∙ αγώνες που στάθηκαν το υλικό πολιτικού προβληματισμού δυτικοευρωπαίων σχολαστικών, θωμιστών, ουμανιστών, νεο-σχολαστικών, νεο-θωμιστών ή συνταγματιστών λογίων, ενώ οι ιδέες των επαναστατών καλβινιστών Ουγενότων ενέπνευσαν την δημιουργία δημοκρατικών θεσμών στην Ολλανδία∙ πριν καν τελειώσει ο 16ος αι., Δάντης, Μαρσίλιος, Μπρουτσιόλι, Γκουιτσιαρντίνι, Έρασμος, Τ. Μορ, Μονταίν, Μορναί, Οτμάν εντόπισαν την καταγωγική απαρχή της πνευματικής και πολιτικής ιδιοσυστασίας της Ευρώπης, στην αρχαία Αθήνα, στην αρχαιοελληνική παιδεία και στη ρωμαϊκή γραμματεία, ενώ με το έργο τους και τη δράση τους πρωτοστάτησαν στις διεργασίες ιστορικής αυτοσυνειδησίας των ευρωπαϊκών λαών, που μετά από άγριους θρησκευτικούς πολέμους, και, στη συνέχεια, με πολιτικές επαναστάσεις, οδηγήθηκαν, με σκληρές θυσίες, δοκιμασίες, κόπους και βάσανα, στη θέσμιση φιλελεύθερων δημοκρατικών καθεστώτων.

Στα παραπάνω και σε πολλά άλλα, ξεχασμένα σήμερα ονόματα, χρωστά η Ευρώπη μια κοσμοϊστορική κουλτούρα που τείνει να περιπέσει στον εφιάλτη της λήθης, καθώς όσα κρίσιμα συμβαίνουν τα τελευταία τρία χρόνια, στην παγκόσμια σκηνή, οδηγούν τους ευρωπαίους ψηφοφόρους σε επιλογές που στρώνουν το δρόμο για την επαναφορά φασιστικών και φασιστοειδών καθεστώτων, ορκισμένων πάντα εχθρών των δημοκρατικών θεσμών διακυβέρνησης.

Σ’ αυτή την κρίσιμη καμπή, με τον έλληνα Πρωθυπουργό περιχαρή μετά τις γαλλικές εκλογές, να περιμένει και τις ιταλικές, που προοιωνίζονταν ευοίωνα εκλογικά αποτελέσματα στο πολιτικό περιβάλλον του, με το προγραμματισμένο εννεάμηνο προπαγανδιστικό σφυροκόπημα κατά της εξ ευωνύμου αντιπολίτευσης, ξέσπασε το σκάνδαλο της παρακολούθησης πολιτικών και δημοσιογράφων, και η νεκρική σιωπή των άμεσα υπευθύνων συνεργατών. Σιωπή που θίγει βαρύτατα το δημοκρατικό πολίτευμα, σε μια χώρα που διατηρεί ζωντανές τις μνήμες από πληγές και πλήγματα σκοτεινών περιόδων.

Η είδηση των παρακολουθήσεων στον διεθνή Τύπο προκάλεσε την οχληρή δυσφορία ευρωπαίων πολιτών και πολιτικών, που παρά την αγωνία, με την οποία παρακολουθούν το τρώση του ευδαιμονισμού που προκάλεσε η πανδημία και οι κυρώσεις στον ρώσο εισβολέα στη Ουκρανία, δεν έφτασαν στο σημείο να ανέχονται ανοιχτά άθλιες καταστρατηγήσεις θεσμών, που τραυματίζουν με πλάγια ή υπόγεια πλήγματα τα δημοκρατικά πολιτεύματα. Γιατί μπορεί να χρειάστηκε αιώνες η θέσμιση της τυπικής δημοκρατίας, αλλά ο κλονισμός και η κατάρρευσή της θέλουν λίγο έως ελάχιστο χρόνο.

Η άμεση παραίτηση του αυστριακού υπουργού και πρωθυπουργού, Σ. Κρουτς –φίλου του έλληνα πρωθυπουργού– η παραίτηση του πρωθυπουργού Μπόρις Τζόνσον για τα πάρτι εν καιρώ αυστηρής καραντίνας, όπως και άλλες παραιτήσεις για παρασπονδίες, φαινόμενα διαφθοράς κλπ., καταδεικνύουν την αξία του δημοκρατικού θεσμού της παραίτησης, όσων πολιτικών οφείλουν να απομακρυνθούν από τις θεσμικές αρμοδιότητές τους, όταν οι πράξεις τους τις υπονομεύουν.

Αυτή την αυτονόητη ευθιξία της παραίτησης, οι έλληνες πολιτικοί την αρνούνται, με δικαιολογίες και τακτικές που βοούν ότι θέλουν τον ελληνικό λαό ανώριμο ψυχικά, να ηρεμεί με τα «πάρε ζακέτα», μήπως και μέσα από τους ενεργοποιημένους μηχανισμούς αποβλάκωσης γλυτώσουν οι ίδιοι από τον καταλογισμό των ευθυνών τους.

Υπάρχει αναμφίβολα ζήτημα επιπέδου των πολιτικών εκπροσώπων μας. Οι φοβικές προσωπικότητες πρέπει να μένουν μακριά από την πολιτική, γιατί οδηγούν το εκλογικό σώμα ως κατ’ εξακολούθηση ποίμνιο, αλλά και τον εαυτό τους αργά ή γρήγορα στην αποτυχία/καταστροφή, που την τρέμουν.

Αλλά γιατί είναι καταστροφή η δικαιολογημένη και υποχρεωτική απομάκρυνσή τους από τη διακυβέρνηση της χώρας, όσων δείχθηκαν μη ικανοί να σταθούν στο ύψος των ευθυνών τους; Η δημοκρατία, για να υπάρξει σεβόμενη τις προϋποθέσεις της, χρειάζεται για πολιτικούς γενναίες προσωπικότητες, χωρίς εγωκεντρικά φοβικά σύνδρομα, με καλά ριζωμένο το αίσθημα αφοσίωσης στην προκοπή της χώρας που αναλαμβάνουν να κυβερνήσουν. Πόσω μάλλον της ταλαιπωρημένης δικής μας.

*Η Αλεξανδρα Δεληγιώργη είναι ομότιμος καθηγήτρια φιλοσοφίας στο ΑΠΘ και πεζογράφος

Κατερίνα Κατσιφαράκη, Χορός, 2021, βίντεο-προβολή, φωτ.: Αγγελική Σβορώνου