Ο νέος ελληνισμός και οι κόσμοι του

VASKOS (Βασίλης Νούλας & Κώστας Τζημούλης), Cones and Stone (from the series It Takes Two to Tango), 2022, φωτογραφική εκτύπωση σε χαρτί, 50 x 70 εκ.

Του Σπύρου Κακουριώτη

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΠΑΠΑΔΙΑ-ΛΑΛΑ κ.ά. (επιμ.), Ο νέος ελληνισμός: Οι κόσμοι του και ο κόσμος. Αφιέρωμα στην Όλγα Κατσιαρδή-Hering, εκδόσεις Ευρασία, σελ. 642

Για τα πανεπιστημιακά θέσμια, η κυκλοφορία ενός χαριστηρίου τόμου με αφορμή την αφυπηρέτηση συναδέλφου αποτελεί έναν από τους ευγενέστερους τρόπους αναγνώρισης από τους ομοτέχνους.

Μια τέτοια αναγνώριση της συμβολής της ιστορικού Όλγας Κατσιαρδή-Hering στη διεύρυνση και εμβάθυνση της μελέτης του πεδίου του Νέου Ελληνισμού, κατά την τεσσαρακονταετή παρουσία της στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, αποτελεί και ο ανά χείρας σύμμεικτος τόμος, που επιμελήθηκαν οι συνάδελφοί της Αναστασία Παπαδία-Λάλα, Μαρία Ευθυμίου, Παρασκευάς Κονόρτας, Δημήτριος Κοντογεώργης, Κατερίνα Κωνσταντινίδου, Ίκαρος Μαντούβαλος και Βάσω Σειρηνίδου.

Σαράντα δύο μελετητές, από το Αθήνησι και άλλα πανεπιστήμια στην Ελλάδα και το εξωτερικό, Έλληνες και ξένοι, καταθέτουν τη συμβολή τους στον ανά χείρας τόμο, σε ένδειξη εκτίμησης του έργου και της προσφοράς της Όλγας Κατσιαρδή-Hering.

Στον αφιερωματικό αυτό τόμο, που εντάσσεται στην εκδοτική σειρά «Ιστορήματα» του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ, προτάσσεται μια συνοπτική εισαγωγή των επιμελητών, στην οποία σκιαγραφείται, σε αδρές γραμμές, η ακαδημαϊκή διαδρομή της τιμώμενης, καθώς και λεπτομερής καταγραφή των δημοσιευμάτων της.

Τον τόμο συγκροτούν 41 κείμενα, κατανεμημένα σε επτά θεματικές ενότητες, οι οποίες αντιστοιχούν, σε μεγάλο βαθμό, στα ερευνητικά ενδιαφέροντα της ομότιμης καθηγήτριας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ. Βασικοί άξονες που διατρέχουν το σύνολο των συμβολών ο ιστορικός χωροχρόνος, τα ιστορικά φαινόμενα που εκδηλώθηκαν εντός του και οι ερμηνευτικές προσεγγίσεις ή αποτυπώσεις τους στη συγχρονία.

Ειδικότερα, παλαιότεροι αλλά και νέοι συνάδελφοί της επιχειρούν μέσα από τις συμβολές τους να προσεγγίσουν όσο γίνεται περισσότερο σφαιρικά τους κόσμους μέσα στους οποίους φανερώθηκε και συγκροτήθηκε ο νέος ελληνισμός, στη συνάφειά του με τους άλλους λαούς της Ανατολικής Μεσογείου.

Οι θεσμοί, η συνύπαρξη, ο υλικός πολιτισμός, οι εξεγέρσεις και η επανάσταση που συνέδεσαν και χώρισαν Έλληνες, Βενετούς και Οθωμανούς, χριστιανούς και μουσουλμάνους σε αυτή τη γωνιά της Μεσογείου είναι το γενικό θέμα με το οποίο καταπιάνονται τα άρθρα των Φ. Κοτζαγεώργη, Α. Αναστασόπουλου, Γ. Τζεδόπουλου, Ι. Καραχρήστου, Γ. Πάλλη, Αναστασίας Γιαγκάκη, Α. Παπαδία-Λάλα, Ελένης Γκαρά, Μ. Ευθυμίου και Β. Σειρηνίδου.

Με τη Ρωσία και τις σχέσεις της με τη Μεσόγειο, την Ορθοδοξία και τους Έλληνες ασχολούνται οι Ν. Πίσσης, Δ. Δημητρόπουλος, Fr. Scalora, J. Mazis, Ν. Χρυσίδης, ενώ τη διεθνή διάσταση του ελληνικού κόσμου, μέσα από τη διασπορά του και την οικονομική του ανάπτυξη, αλλά και την κυκλοφορία των ιδεών, διερευνούν οι Lidia Cotovanu, M. Denzel, Κ. Ράπτης, Μαρία Χριστίνα Χατζηιωάννου, Τζελίνα Χαρλαύτη, Δ. Κοντογεώργης, Ι. Μαντούβαλος.

Η παιδεία και οι γενικότεροι προσανατολισμοί της πνευματικής κίνησης στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, την Ελλάδα και τη Νοτιοανατολική Ευρώπη απασχολούν τους Μ. Σαρηγιάννη, Π. Κιμουρτζή, Nadya Danova και Yura Konstantinova, ενώ ο χώρος και η ιστορία του, η συγκρότηση του, οι λειτουργίες του, οι αλληγορίες που αναπτύσσονται σχετικά με αυτόν, αλλά και η χαρτογραφία αποτελούν μια ενότητα στην οποία αφιερώνουν τις συμβολές τους οι M. Mitteraur, Η. Κολοβός, W. Schmale, M. North, C. Ardeleanu, Γ. Τόλιας και Ευ. Λιβιεράτος. Τέλος, οι M. Cizakca, Σ. Κουτμάνης, Κ. Κωνσταντινίδου και Κατερίνα Γαρδίκα αναζητούν τις ρίζες των κοινωνιών, εξετάζοντας θέματα όπως φύλο, έρωτας, φτώχεια και φιλανθρωπία.

Η καταληκτήρια ενότητα έχει τον τίτλο «Ερμηνεύοντας κοινωνίες και την ιστορία τους: Αποτυπώσεις, προσλήψεις, ιδέες» και σε αυτήν καταθέτουν τη συμβολή τους οι Ι. Κ. Χασιώτης, H. Heppner, Μαρία Στασινοπούλου, Β. Καραμανωλάκης και Μαρία Παπαθανασίου, ολοκληρώνοντας, με μια ματιά σε πτυχές της ιστορίας του ιστορούντος υποκειμένου, με τον καλύτερο τρόπο τον σημαντικό αυτό συλλογικό τόμο.

Τα κείμενα συγκροτούν ένα σύνολο μελετών για την ιστορία του Νέου Ελληνισμού, από τον 15ο αι. μέχρι και το τέλος του μακρού 19ου αι., αναδεικνύοντας την πολυσημία των όρων που τον καθορίζουν, τις πολλαπλές ταυτότητες και τα διακριτά χαρακτηριστικά του, στη μακραίωνη οργανική σύνδεση με το εγγύς γεωπολιτικό περιβάλλον του.