Με τον «Πρύτανη» ή με τον «Σύμβουλο του Ιδρύματος»;

Νίκος Εγγονόπουλος, Ομηρικό με τον ήρωα, 1938, λάδι σε μουσαμά, 130,5 x 125 εκ., Συλλογή Ιδρύματος Ωνάση

Του Παναγιώτη Νούτσου*

Ποιοι συγκεκριμένοι λόγοι καθιστούν τις «προστρίψεις» στο πανεπιστημιακό πεδίο αναπόφευκτες; Μια απόπειρα κωδικοποίησης αυτού του πλέγματος των αιτίων θα μας έδιδε τα εξής:

α) η τρέχουσα επικοινωνιακή υπόσταση των βιβλίων και των ιδεών τους· β) η ευκολία μετάβασης από την αίθουσα διδασκαλίας στον εκδότη, με τη δια­νο­μή εγχειριδίων (με τις δύο σημασίες) και επομένως με τη δημοσίευσή τους χω­ρίς κά­ποια προ­γενέστερη κρίση· γ) η διάχυση ανά τη χώρα Τμημάτων που παρά την ετερογένειά τους διαθέτουν «γνωστικά αντικείμενα» που ex definitione καλλιεργούνται σε άλλα και προφανώς διαφορετικά Τμήματα· δ) η ευχερής παραχώρηση βήματος χωρίς να έχει προηγηθεί έλεγχος κριτηρίων αρμοδιότητας· ε) ο διαχεόμενος κλονισμός της εμπιστοσύνης στον επιστημονικό λόγο, ακόμη και μέσα από τον αυτοδιασυρμό των θεραπόντων του· στ) ο κορεσμός των συνεδρίων, με τις αυτοαναλώσεις των θαμώνων τους· ζ) ο ερασιτέχνης κάποτε να αποδεικνύεται εγκρατέστερος σε σχέση με τους τυπικά «αρμοδιότερους»· η) η συχνή πρακτική να συμφύρεται «υποκείμενο» και «αντικείμενο», δηλαδή ο συγγραφέας με τον κριτικό του· θ) το συμβολικό βάρος των «πανεπιστημιακών» να φθίνει· ι) η δυνατότητα ο άλφα ή ο βήτα παιγνιδιάρης να μπερδεύει την τράπουλα· ια) η λιποβαρής επιστημολογία της επιστήμης των κειμένων· ιβ) η «μεταμοντέρνα» αμεριμνησία που αρέσκε­ται στον οποιοδήποτε «χυλό»· ιγ) η αντικατάσταση των αναλυτικών εργαλείων από τη χύμα περιγραφή· ιδ) η αυταρέσκεια ως αυτοπεριορισμός που αποκλείει τη νέα γνώση· ιε) η μετατροπή του «δικαιώματος της διαφοράς» σε «αυτοπεριχαράκωση στη διαφορά»· ιστ) η διολίσθηση σε μια πρακτική των «cultural studies» και στον υπονοούμενο «culturalism»· ιζ) η αποφυγή αμοιβαίας συνεργασίας με όμορα τουλάχιστον πεδία· ιη) η σύντμηση του χρόνου μαθητείας και το ανετότερο έτσι «δικαίωμα εισόδου», με τις υπάρχουσες βέβαια εξαιρέσεις, στο πεδίο των ιδεών· ιθ) η πληθωρική παραγωγή συγγραφικής ύλης, ηλεκτρονικής ή «συμβατικής» υφής· κ) το διασπασμένο συλλογικό ερευνητικό υποκείμενο· κα) η απουσία περιοδικών με κριτές· κβ) η εμφανής εξάρτηση από τη μέθοδο που καθίσταται τεχνική ή από τη μη-μέθοδο που προβάλλεται ως θέμα «γούστου»· κγ) η θεσμική κατανομή της οικείας επιστημονικής γνώσης, με την τριμερή διαίρεση της Φιλοσοφικής Σχολής στην οποία εκπαιδεύονται κυρίως αφιλο­σόφητοι ιστορικοί και ανιστόρητοι φιλόλογοι· κδ) η πρόδηλη φοβία για τον ιστορικό τρόπο του σκέπτεσθαι· κε) η μετατροπή της κρυψίνοιας ανυπρόκοπων σε αυτοπρο­στασία από τις συγκρούσεις· κστ) τα Τμήματα και οι Τομείς διαφορετικής κατάτα­ξης χωρίς να δείχνουν ότι την καταλαβαίνουν τα μέλη τους· κζ) η διεύρυνση των μορφών εφαρμογής της «πο­λιτικής ορθότητας»· κη) οι υποσημειώσεις σκοπιμότητας που αντί να κοστίζουν αποδεικνύονται επω­φε­λείς· κθ) η σπάνια ανταλλαγή «drafts» και η φροντιστηριακή τους αντιμετώπιση από συναδέλφους· λ) οι πανέτοιμες ανακοινώσεις που οι συντάκτες τους δείχνουν ότι δεν έλαβαν υπόψη το ακροατήριο το οποίο ενδεχομένως τις επέκρινε ή και τις απέρριψε· λα) η συνεχής έλλειψη εργαλείων βάσης (Λεξικά, Βιβλιογραφίες κ.λπ.)· (η άνω τελεία υποδεικνύει ότι η σειρά αυτή των αιτίων δεν ολοκληρώθηκε).

Ας υποθέσουμε όμως ότι στη δημόσια σκηνή εμφανίσθηκε συνάδελφος χημικός (1981), διδάκτωρ του Γενικού Τμήματος του Πολυτεχνείου (1991), με διδακτικό έργο στο Deree College (1991-1998) και στη συνέχεια ακαδημαϊκή σταδιοδρομία στο Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Σήμερα θα μας εξέθετε τις απόψεις του για τον «μοναχό και φιλόσοφο του 16ου αιώνα Tommaso Campanella», για την «Αναγέννηση» και «πιο συγκεκριμένα» για τον «Hobbes και τον Μακιαβέλι», σπάνια μνημονεύοντας –έστω σε αγκύλες– το χρόνο της αρχικής δημοσίευσης των έργων που παραθέτει, πώς φτάνει να προτείνει στο «Συμβούλιο του Ιδρύματος» να καθίστανται «υπόλογοι» όσοι μετέχουν σε εκλογικά σώματα με «κακές επιλογές»; Μόνο που η φιλοσοφική γραφή αφαιρεί από τις πηγές της την ακριβή χρονολόγησή τους, για παράδειγμα: «Η παρακμή της Δύσης (2003)», «Herder, J.G. von 2002», “Gullivers’s Travel” (2004), “Bacon (1733)”… Γιατί όχι, «Το υλικό που διασώζει η ιστοριογραφία είναι ό,τι διαθέτουμε για να μην είμαστε μόνοι, σε έναν αφιλόξενο φυσικό κόσμο». Ιδίως τώρα που έχουν θεσμοθετηθεί τα «βιομηχανικά» διδακτορικά, με τη δυνατότητα κάποια «Εργαστήρια» να γίνονται «μέσα στη βιομηχανία»…

Τελικώς, με τον «Πρύτανη» ή με τον «Σύμβουλο του Ιδρύματος»;

*Ο Π. Νούτσος είναι ομότιμος καθηγητής Κοινωνικής και Πολιτικής φιλοσοφίας του Παν/μίου Ιωαννίνων