Παροντική αριστερά

Ντούρας Αλέξανδρος, «Χωρίς Τίτλο», εγκατάσταση, 2018

Του Κώστα Ζώρα*

ΠΑΝΟΣ ΤΡΙΓΑΖΗΣ, Ο διαρκής μετασχηματισμός της αριστεράς, εκδόσεις Εύμαρος

Ο ενεργός πολιτικοποιημένος πολίτης εάν εντρυφήσει στο περιεχόμενο του βιβλίου θα έχει μια πληρέστατη ενημέρωση για την ιστορική εξέλιξη και συνέχεια μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, που οδήγησε στους μετασχηματισμούς στον ευρύτερο χώρο της Αριστεράς και επομένως στην παρουσία των παραταξιακών εκείνων συνθηκών, που δημιούργησαν οπωσδήποτε τις θετικές παρακαταθήκες αλλά και τις αστοχίες ενός μακρινού αλλά και κοντινού παρελθόντος.

Ο Γιάννης Δραγασάκης προλογίζοντας το βιβλίο επισημαίνει μεταξύ άλλων: «Η τρίτη ‘στιγμή’ είναι η ‘Προοδευτική Συμμαχία’, η εν εξελίξει δημιουργία μιας προοδευτικής παράταξης με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ. Πρόκειται για την εμπέδωση της στρατηγικής μας, τη σταθεροποίηση και οργανωτική πλαισίωση της εκλογικής μας επιρροής, την προετοιμασία της συνέχειας και την ποιοτική εδραίωση του κυβερνητικού μας εγχειρήματος. Οφείλουμε να τροφοδοτήσουμε το κόμμα μας και το πρόγραμμά μας με τις θετικές παρακαταθήκες των προηγούμενων περιόδων, αλλά ταυτόχρονα να προβληματιστούμε πάνω σε ανεπάρκειες και αποτυχίες».

Ο συγγραφέας στην εισαγωγή του σημειώνει: «Το βιβλίο αυτό, που έχει και απολογιστικό χαρακτήρα εκ των πραγμάτων, περιέχει σε ορισμένα σημεία και στοιχεία προσωπικού απολογισμού. Δεν είναι όμως αυτοβιογραφικό, αν και έχω στο νου μου να κάνω μια συνοπτική αναδρομή στον μισό αιώνα ένταξής μου στο οργανωμένο κίνημα της Αριστεράς. Ελπίζω ότι έχω καιρό, μενετοί οι καιροί». Πάντως ο ευρύτερος πολιτικοκοινωνιός δημόσιος χώρος αναμένει με προσμονή και ιδιαίτερο ενδιαφέρον και την αυτοβιογραφική μαρτυρία του.

Και αλλού: «Προφανώς θέλουμε την υπέρβαση του υπαρκτού καπιταλισμού, του οποίου η νεοφιλελεύθερη εκδοχή είναι καταστροφική με πολλές σύγχρονες βαρβαρότητες και απειλές για την ίδια τη ζωή στη Γη (πυρηνικά, παγκόσμια κλιματική κρίση)». Και «το σίγουρο είναι ότι η Αριστερά στην Ελλάδα και τον κόσμο θα συνεχίσει τον δρόμο προς το μέλλον αλλάζοντας διαρκώς, γιατί και «τα πάντα ρει». Το ίδιο και η Αριστερά, που ποτέ δεν ήταν έννοια στατική και προσδιορισμένη άπαξ δια παντός. Επομένως, ο στόχος θα μπορούσε και πάλι να προσδιορισθεί, στο πλαίσιο του διαρκούς μετασχηματισμού της Αριστεράς, ως προοπτική. «Σοσιαλισμός με δημοκρατία και ελευθερία».

Ας μου επιτραπούν εδώ ορισμένες προσωπικές σκέψεις, στη βάση του γράμματος και του πνεύματος του συγγραφικού πονήματος Τριγάζη. Τι είδους «μοντέλο σοσιαλισμού» μπορεί να έχουμε στο μυαλό μας μετά τη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα; Ο «πραγματικός καπιταλισμός» παρά την παγκοσμιοποιημένη «επικράτησή» του επί του «υπαρκτού σοσιαλισμού» βρίσκεται έκτοτε σε βαθιά και έρπουσα κρίση. Και τούτο γιατί οι παραγωγικές δυνάμεις αναπτύχθηκαν με τον ίδιο ρυθμό, που αναπτύχθηκε η δυστυχία και το άνοιγμα της ψαλίδας μεταξύ πλούτου και φτώχειας όχι μόνο μέσα στα κοινωνικά σύνολα αλλά και μεταξύ των κρατών. Το σύστημα έχει «εξασφαλίσει» μια ισορροπία τρόμου μεταξύ των επιτυχιών και των αποτυχιών του.

Ένα σοσιαλιστικό μοντέλο της οικονομίας (κοινωνίας) πρέπει: α) Να εξασφαλίζει ένα απόλυτα δημοκρατικό πολιτικό σύστημα σε μια δημοκρατική κοινωνία. Τα δικαιώματα, η προστασία των μειονοτήτων, η ανεκτική κοινωνία και ο πολιτικός πλουραλισμός πρέπει να είναι όροι αδιαπραγμάτευτοι. Απορριπτέο κάθε είδους πατερναλισμού. β) Να είναι τέτοιο ώστε να μπορεί να συμμετέχει στον παγκόσμιο (ειδικότερα ευρωπαϊκό) καταμερισμό εργασίας και να μπορεί περαιτέρω να επιβιώνει. Επομένως μιλάμε για μια οικονομία όπου η ανταγωνιστικότητα και η παραγωγικότητα βρίσκονται σε υψηλή προτεραιότητα. Δημόσιος μοχλός ανάπτυξης με βάση τον τραπεζικό τομέα. γ) Να είναι παρεμβατικό και να «διορθώνει» την αγορά εκεί που αυτή αποτυγχάνει. Βλέπε πρόσφατη κρίση πανδημίας, υγείας και παιδείας. δ) Να επιτυγχάνει ανακατανομή του πλούτου και των εισοδημάτων σε υψηλά επίπεδα δικαιοσύνης. ε) Να περιορίζει δραστικά την ανεργία. στ) Να αναδεικνύει το περιβαλλοντικό πρόβλημα (άλλος ένας τομέας παταγώδους αποτυχίας της αγοράς) ως κορυφαίο. ζ) Να εθνικοποιεί τα δημόσια και κοινωνικά αγαθά (π.χ. νερό, ενέργεια, συγκοινωνίες). η) Να απορρίπτει το νεοφιλελεύθερο πάθος για ιδιωτικοποιήσεις. θ) Να θεμελιώνει κράτος αναπτυξιακό, κράτος κοινωνικό και κράτος πρόνοιας μέσω μιας δημοκρατικής διαδικασίας αποκεντρωμένου σχεδιασμού.

*Ο Κώστας Ζώρας είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου