Ο τόπος της ύπαρξης

Εύα Γιαννακοπούλου, “στην Πλαζ 3”, 2019, βίντεο/πειραματικό ντοκιμαντέρ, 24'46''

ΤΗΣ ΕΛΣΑΣ ΚΟΡΝΕΤΗ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΤΟΥΜΑΝΙΔΗΣ-ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΕΛΙΟΠΟΥΛΟΣ, Εορδαία Γη ή αναζητώντας τον χαμένο μας χρόνο, εκδ. Ρώμη σελ.79

Το μεγαλόψυχο βλέμμα με το οποίο βλέπει κανείς έναν τόπο σε μια αμφίδρομη σχέση ανάμεσα στα όρια του εαυτού και της ύπαρξης, ενός όντος κι ενός τόπου με έμμεσο στόχο την αλληλεπίδρασή τους, επιχειρούν να ιχνηλατήσουν οι ποιητές Χρήστος Τουμανίδης και Γιώργος Δελιόπουλος στο βιβλίο που συμπυκνώνει σε τρία μέρη την ποιητική τους συνύπαρξη.

Η καθαρή ομορφιά και η ιερότητα, όπως αποδίδονται στην ποιητική παλέτα, εκλύουν κάτι από την ανάγκη του να ανήκεις κάπου, την ανάγκη να αφηγηθείς μια ιστορία, να συγκρατήσεις και να ανασυγκροτήσεις τη μνήμη, την ανάγκη του να φρενάρεις τον ξέφρενο ρυθμό και να εστιάσεις σε  μια σχισμή στον ξυλώδη φλοιό του χρόνου και να δεις έναν κόσμο ολόκληρο μέσα από αυτήν. Ένας τόπος ζει ταυτόχρονα στο χθες, στο σήμερα και στο αύριο. Η ύπαρξη ενός τόπου ισοδυναμεί με τον τόπο της ύπαρξης, όπως περίτεχνα αποδεικνύεται μέσα από τα ποιήματα του Χρήστου Τουμανίδη που συγκροτούν το πρώτο μέρος του βιβλίου υπό τον τίτλο «Από την μεριά του Χρήστου».

Ο αρχαιότερος τόπος όπως το αρχαιότερο δέντρο, φωτεινή πυξίδα για το μέλλον. Ένας τόπος λειτουργεί σαν ένα δέντρο με πλήρη συναίσθηση της ατέρμονης ζωής του, εμποτισμένης με ιστορίες, αφηγήσεις και αρχαία τελετουργικά, πυλώνας μιας φύσης που υπόσχεται την αιωνιότητα. Ένας τόπος όπως ένα δέντρο είναι ο σιωπηλός μάρτυρας, παρατηρητής, αλλά και αφηγητής «μιας αλήθειας που δεν θα χαθεί ποτέ, αφού θα την ακούμε», όπως εύστοχα γράφει ο Χρήστος Τουμανίδης. Είτε λοιπόν ο ποιητής αναζητεί έναν ωκεανό είτε μια σταγόνα χρόνου που χάθηκε σ’ εκείνα τα έγκατα της ομορφιάς, πάντα θα καταβυθίζεται στην αρχή και στο τέλος «εμβαθύνοντας» στα χώματα τα άγια, της Γης που τον γέννησαν: /στου ασυνειδήτου τα πιο βαθιά/ τις ρίζες τους σκοτάδια / γιορτάζοντας τις ρίζες τους οι ποιητές/… Εορδαία Γη./Σκηνή και παράσταση/. Χωρίς θεατές./

«Είμαι ο απέραντος ωκεανός κι όχι μόνο μια σταγόνα». Ο χρόνος που χάθηκε όπως και ο χρόνος που βρέθηκε, πόσο ομοιάζει με τον απέραντο ωκεανό όπως θα τον ήθελε ο Ρουμί, αλλά και ο Χρήστος Τουμανίδης που τόσο ταιριαστά τον εντάσσει στο ποίημά του με την πρέπουσα ένταση και χροιά της «φωνής» που χαρακτηρίζει δόκιμο ποιητή.

Οριοθετώ, αλλά και σπάζω, διαρρηγνύω τα όρια, διευρύνω τους ορίζοντες, επαναπροσδιορίζω τις σχέσεις, συντομεύω τις αποστάσεις, αλλά και συγκολλώ τα θραύσματα, τις ρωγμές, τα χάσματα, σημαίνει με ξαναφτιάχνω για να αναγνωρίσω εμένα μέσα από εμένα στη σχέση που διαμορφώνω με το αντικειμενικό στον κόσμο, με τη λεηλασία της Ιστορίας και του χρόνου, με τη διαχρονική ομορφιά της μνήμης και την επιχείρηση διάσωσής της.

Οι τοποθεσίες δεν συγκροτούν μόνο μια πανάρχαια φύση, όπως διατείνεται στο μότο της συλλογής ο Μαρσέλ Προυστ, αλλά και η διάζευξη του τίτλου της συλλογής «Εορδαία Γη ή αναζητώντας τον χαμένο χρόνο»∙ οι τοποθεσίες ζουν μέσα στην ανθρώπινη ιστορία και η ανθρώπινη ιστορία πορεύεται μαζί τους σε μια αέναη και ίσως μάταιη, αλλά οπωσδήποτε δημιουργική αναζήτηση για την εύρεση αυτού του πολύτιμου, του ακριβοθώρητου, του ακριβοπληρωμένου χρόνου που χάθηκε μέσα από το πέρασμα των ανθρώπων. Μια χροιά χρέους και κατάστασης ζωής μοιάζει να ίπταται πάνω από την απομνημόνευση και ποιητική αποτύπωση ενός τόπου, μιας γης, μιας παράδοσης, ενός πολιτισμού, ενός ανθρώπινου βίου κάτι που έκδηλα απασχολεί τον Γιώργο Δελιόπουλο τον ποιητή του δεύτερου μέρους των ποιημάτων που στεγάζονται κάτω από τον διακριτικό τίτλο «Από την μεριά του Γιώργου». Σε χωράφια χάρτινα/ μηρυκάζοντας την πείνα/ τσαλακώνονται οι ποιητές/ αν τους διαβάσεις νηστικούς/ βγάζουν τα κρυμμένα νύχια/ αν τους πειράξεις τη σελίδα/ σε κατασπαράζουν/.

«Ένας ποιητής (δύο στην προκειμένη περίπτωση) είναι ένας κινηματογραφιστής, είναι σαν έναν ιστορικό της εποχής του – πρέπει να δίνει σημασία στις λεπτομέρειες κι αν δίνει σημασία στις λεπτομέρειες τότε η ιστορία που αφηγείται θα αφορά πολύ κόσμο για πολύ καιρό» υποστηρίζει ο νεοϋορκέζος σκηνοθέτης Άιρα Σακς.

Ό,τι επιχειρεί να εγκλωβίσει ο Γιώργος Δελιόπουλος πάνω στο «χαρτί» κάθε λεπταίσθητου και καλοδουλεμένου ποιήματός του, φέρει κάτι από το ταξίδι των ψυχών στον χρόνο, μνημόσυνα για του απόντες, καταφύγια για τους παρόντες και πάνω απ’ όλα κάτι από  την ανάγκη μνημόνευσης να εποπτεύει τον παρόντα χρόνο, μιας έστω μυθοπλαστικής επαναφοράς «ενός κόσμου ψεύτικου, αλλά κι αληθινού». Όλα διαδραματίζονται στο μεγάλο φόντο μιας χάρτινης αιωνιότητας – του χρόνου που κρύφτηκε, αλλά και του χρόνου που βρέθηκε εκεί: Μέσα στο απέραντο και το αχανές/ υπάρχει το «άγιο» κάτι./ Αυτό που δίνει νόημα/ βάθος και πνοή./, όπως το θέτει ο Χρήστος Τουμανίδης . 

Αυτό το «άγιο κάτι» συνθέτει κατά τη γνώμη μου το σημείο συνάντησης των δύο ποιητών στα ποιήματα που συγκροτούν το τρίτο μέρος της συλλογής υπό τον τίτλο «Από τη μεριά του Χρήστου και του Γιώργου»:

Όλοι απόψε στη σειρά για τον τρανό χορό/ αμαρτωλοί και άγιοι της χαράς/ παρόντες και απόντες της καρδιάς μας

Η Ελσα Κορνέτη είναι συγγραφέας