10 Αυγούστου 1936

Takis (Παναγιώτης Βασιλάκης), Κίτρινος μαγνητικός τοίχος, 1976, μαγνήτες, πλαστικός σπάγκος και μέταλλο σε καμβά, 175 × 359 εκ.

Μια αποφράδα μέρα για το βιβλίο

Δεν έχουν κλείσει ούτε δέκα μέρες από την επιβολή της βασιλομεταξικής δικτατορίας της 4^ης Αυγούστου, και στα προπύλαια του Πανεπιστημίου και τους Στύλους του Ολυμπίου Διός ανάβουν κάτι παράξενες φωτιές, που δεν είχαν προηγούμενο στον νεοελληνικό κοινωνικό σχηματισμό.

Μέλη φασιστοειδών οργανώσεων –κατά μίμηση του μεγάλου ναζιστικού προτύπου τους– συνεπικουρούμενα από λούμπεν στοιχεία της πόλης, με αλαλαγμούς χαράς πετάνε στη φωτιά εκατοντάδες τόμους βιβλίων. Συγγραφείς τους δεν είναι μόνο οι κλασικοί του κομμουνισμού, σοσιαλισμού και αναρχισμού, αλλά και οι: Χάινε , Φίχτε, Μπερνάρ Σω, Φρόυντ, Τσβάιχ, Ανατόλ Φρανς, Γκόρκυ, Ντοστογιέφσκι. Τολστόι, Γκαίτε, Δαρβίνος, ακόμη και οι… Καρκαβίτσας και Παπαδιαμάντης!

Πρόκειται για μέρος ενός ατέλειωτου καταλόγου με πάνω από 400 τίτλους βιβλίων, που είχε καταρτίσει η συσταθείσα και πανταχού παρούσα επιτροπή λογοκρισίας. από τον φίλο του Μεταξά, εκδότη της εφημερίδας «Πολιτεία», Θεολόγο Νικολούδη, που είχε διορίσει ο δικτάτορας υπουργό Τύπου και Τουρισμού, στην ουσία Προπαγάνδας.

Ο κατάλογος όμως δεν εξαντλείται τόσο εύκολα, όπως μας πληροφορούν οι εφημερίδες λίγες μέρες μετά, στις 16 Αυγούστου: «Η Εθνική Φοιτητική Νεολαία Πειραιώς προβαίνουσα εις την εξαφάνισιν δια πυρός ολοκλήρου σειράς κομμουνιστικών εντύπων, την προσεχή Κυριακήν … και ώραν 8 μ.μ. και εν τη Πλατεία Πασαλιμανίου, προσκαλεί άπαντας τους εθνικόφρονας, ίνα εν σώματι μεταβούν και συμμετάσχουν εις την τελετήν… Καλούνται άπαντες οι εθνικόφρονες γονείς της Πόλεως Πειραιώς όπως προσέλθουν κομίζοντες άπαντα τα κομμουνιστικά διδακτικά βιβλία των Σχολείων, ίνα καώσι ομού μετά σειράς ολοκλήρου κομμουνιστικών εντύπων….».

Αλλά εκτός των σχολικών βιβλίων η επιτροπή επεκτείνει το έργο της με έντονο πετσόκομμα της «Αντιγόνης» του Σοφοκλή, ενώ εξαφανίζει και τον «Επιτάφιο» για τον Περικλή του Θουκυδίδη.

 Ο ίδιος ο Μεταξάς, με την «ιδιοφυία κοινωνικού παιδονόμου» που τον διακρίνει –σύμφωνα με τον Ασημάκη Πανσέληνο– συντάσσει έναν εντυπωσιακό κατάλογο προληπτικής λογοκρισίας και απαγορεύσεων, που φτάνει μέχρι την απαγόρευση της… κατσίκας και του ρεμπέτικου! Ενώ επιβάλλει «όπως εκθύμως και ενθουσιωδώς δι’ άρθρων, σχολίων, και πάσης φύσεως δημοσιευμάτων συμβάλλωσι (πάν τες) εις το αναμορφωτικόν και δημιουργικόν έργον της Κυβεερνήσεως» .

Πριν 100 τόσα χρόνια, ο γερμανό-εβραίος ποιητής Χάινε έγραφε: «Όπου καίγονται βιβλία, αργά ή γρήγορα θα καούν και άνθρωποι. Πάντως, για την ώρα «η ανθρωπότητα φαίνεται να έχει προοδεύσει, γιατί ενώ τον Μεσαίωνα καίγανε τον συγγραφέα τώρα καίνε μόνο τα βιβλία του», σημείωνε ειρωνικά αλλά μάλλον βιαστικά, από την Βιέννη ο Σίγκμουντ Φρόυντ. Γιατί από το κάψιμο των βιβλίων και τις αυθαίρετες συλλήψεις, φυλακίσεις, εξορίες, χιλιάδων πολιτών, φτάσαμε σχεδόν αμέσως στα συστηματικά βασανιστήρια,, την φάλαγγα, τη γάτα, τον πάγο, το ρετσινόλαδο… Σύμφωνα με στοιχεία του ίδιου του καθεστώτος, γύρω στις 100 χιλιάδες πολίτες πέρασαν από τα κολαστήρια των Επιτροπών Ασφαλείας και τις ταράτσες της Γενικής και Ειδικής Ασφάλειας, ενώ πάνω από 10 έχασαν τη ζωή τους εκεί!

ΑΛΚΗΣ ΡΗΓΟΣ