Το νόημα του έργου

ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΒΟΥΖΗ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΜΑΚΡΟΓΙΩΡΓΟΥ, Το φως όταν μεταφυτεύεται, εκδόσεις Βακχικόν, σελ. 68

Η πομπή ξεκίνησε από την ακτή / με κατεύθυνση τον ήλιο. / Το νεκρό κορμί παιδιού / ακολούθησαν / σωσίβια που σχημάτιζαν το σήμα της ειρήνης, / ανοιχτά πορτοπαράθυρα, / ποιήματα, τραγούδια, δάκρυα, ζωγραφιές, / ναΐφ εκπρόσωποι των τεχνών / με πολυεργαλεία που γκρεμίζουν τείχη, / οι κατατρεγμένοι και οι ευαίσθητοι των χωρών / και τα πονεμένα ζωντανά της φύσης. / Νεράιδες και ακτιβιστές, / οικολόγοι, ανθρωπιστές, / η επίγνωση και η ενσυναίσθηση αγκαζέ. / Μπροστά-μπροστά, / η αλληλεγγύη μ’ ανοιχτή αγκαλιά. // Ο φωτογράφος / που απαθανάτιζε το γεγονός / άρχισε ν’ απογειώνεται. («Πομπή»)

Η «Πομπή» κινείται επάνω σε δύο ευθείες. Η πρώτη εκτείνεται από την ακτή προς την ανατολή. Η δεύτερη από κάτω προς το ύψος. Πρόκειται, όπως δείχνει και η αναφορά στα σωσίβια, για την κηδεία ενός πνιγμένου προσφυγόπουλου. Το ποίημα διαστρωματώνεται σε δύο επίσης επίπεδα, ένα ρεαλιστικό και ένα ονειρικό, με το δεύτερο να εισχωρεί στο πρώτο και να επικρατεί. Η προηγούμενη διαπίστωση αποδεικνύεται με βάση το στοιχείο της διευρυνόμενης πληθυντικότητας, δηλαδή το γεγονός ότι στην πομπή προστίθεται ένας εκθετικά αυξανόμενος αριθμός αληθινών και φανταστικών συμμετεχόντων, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται καλλιτέχνες, κατατρυχόμενες μειονότητες, βασανισμένα ζώα, παραμυθικές υπάρξεις, ακτιβιστές και αφηρημένες έννοιες. Η προχωρητική κίνηση του πλήθους εξασφαλίζει την ανοιχτότητα και την ευόδωση της προσδοκίας. Το ποίημα εκπέμπει το αίσιο μήνυμα μίας μεγεθυνόμενης ανθρωπιστικής συσπείρωσης. Ο ποιητής, ταυτισμένος εδώ με τον φωτογράφο, όταν απογειώνεται, απογειώνει το ίδιο το συμβάν το οποίο καταγράφει.

Η προσέγγιση των κειμένων ξεκινά, στην αρχαιότητα, με την Ερμηνευτική. Η συγκεκριμένη προσέγγιση διαμορφώνει την αντίληψη για τη διττή σημασία ενός έργου: για το κυριολεκτικό νόημά του, τον sensus litteralis, και το αλληγορικό του νόημα, τον sensus spiritualis, το οποίο χρειάζεται να αποκαλυφθεί, επειδή εκεί περιέχεται η αλήθεια. Τις βασικές συνέπειες της ερμηνευτικής μεθόδου αποτελούν, λοιπόν, η αναγωγή των κειμένων σε αλληγορίες, σε δίσημες, διεπίπεδες συνθέσεις, και η συνακόλουθη αναγωγή τους –αφού αντιμετωπίζονται ως φορείς της αλήθειας– σε σύμβολα εξουσίας. Αυτές οι συνέπειες διατηρούν την ισχύ τους, ώστε, ακόμη και στη σύγχρονη εποχή, συντελούν στη φαντασιακή θέσμιση της λογοτεχνίας, ιδιαίτερα της ποίησης.

Το φως όταν μεταφυτεύεται εμπίπτει στο πιο πάνω πλαίσιο, καθώς τα ποιήματα τα οποία περιλαμβάνει αναφέρονται σε δύο επίπεδα. Το ένα σχετίζεται με την πραγματικότητα ως συλλογικότητα: Εδώ η καθολίκευση γίνεται το κύριο χαρακτηριστικό της πραγμάτευσης. Εκδηλώνεται δηλαδή μία διάθεση απόλυτης συζυγίας με όσο το δυνατόν περισσότερα πρόσωπα και πράγματα. Στα μικρά δράματα της καθημερινότητας συναριθμούνται οι μεγάλες τραγωδίες της ζωής και διατυπώνεται με ένταση η μέριμνα για τους ευάλωτους και τους κατατρυχόμενους. Το άλλο, το αλληγορικό, επίπεδο συνιστά η ουτοπία, η οποία συγκροτείται χάρη στις μεταμορφωτικές ιδιότητες της αγάπης και της παιδικότητας. Το πιο σημαντικό όμως είναι το γεγονός ότι τα ποιήματα της Γεωργίας Μακρογιώργου απεκδύονται τον ρόλο των συμβόλων εξουσίας και αυτό συμβαίνει γιατί, αντί της επιλογής ενός υποβλητικού ύφους, το οποίο θα προκαλούσε την αναμονή για την αποκάλυψη κάποιου συγκλονιστικά αληθινού νοήματος, προτιμάται ένα μέσο, λυρικό, εξωστρεφές ύφος, για να περιγραφεί η τόσο αυτονόητη και τόσο σκόπιμα ανεφάρμοστη αλήθεια της απλής, ευτυχισμένης, συλλογικής ζωής.

Ελπίδα Φραγκεσκίδου, Underwater Archipelago, 2019- 2020, λεπτομέρεια εγκατάστασης