Ναζουάν Νταρουίς

Ένας παλαιστίνιος ποιητής

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ

Άποψη της έκθεσης Works on Paper 1972- 2020 στη γκαλερί Bernier/ Eliades

ΤΗΣ ΠΕΡΣΑΣ ΚΟΥΜΟΥΤΣΗ

Η ποίηση του Ναζουάν Νταρουίς επιβεβαιώνει την πεποίθησή μου ότι η σύγχρονη αραβική ποίηση, όπως έχει διαμορφωθεί και εξελιχτεί τις τελευταίες δεκαετίες, κυρίως λόγω των συγκλονιστικών πολιτικών και κοινωνικών μεταμορφώσεων στον γεωγραφικό ορίζοντα της Μέσης Ανατολής, δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από εκείνη των σύγχρονων Δυτικών. Απεναντίας, συχνά μπορεί να προπορεύεται, να πρωτοπορεί. Ενώ δεν θα ήταν υπερβολή αν χαρακτήριζα τον ίδιο τον ποιητή από τους σημαντικότερους επιγόνους του εμβληματικού Παλαιστίνιου Μαχμούντ Νταρουίς, και συνεχιστή των μεγάλων σύγχρονων ποιητών του αραβικού κόσμου που έθεσαν το θεμέλιο λίθο στη μοντερνιστική ποίηση, περιορίζοντας, όχι μόνο το μέγεθος και τον λυρισμό της πάλε ποτέ ρομαντικής ποίησης των προηγούμενων γενεών, αλλά εισάγοντας όλα εκείνα τα στοιχεία που επαναπροσδιόρισαν την αραβική ποίηση τα τελευταία χρόνια, ανασυστήνοντάς την στο δυτικό αναγνωστικό κοινό – και όχι μόνο. Αβίαστα μάλιστα τον κατατάσσω ανάμεσα στους σπουδαιότερους και πιο αντιπροσωπευτικούς ποιητές της γενιάς του. Κι αυτό, διότι ο ποίηση του Ναζουάν διαθέτει όλα εκείνα τα στοιχεία που την ανάγουν σε ποίηση υψηλών προδιαγραφών και αξιώσεων. Δεν θα αναλύσω εδώ τα στοιχεία αυτά, διότι είναι πάρα πολλά, ενώ θα την αδικούσα, αν αναφερόμουν σε κάποια από αυτά επιγραμματικά, εξάλλου αφήνω το καθήκον της αποτίμησης στη διακριτική ευχέρεια των κριτικών ποίησης, που ήδη τον επευφημούν όπου έχουν εκδοθεί έργα του και τον συγκαταλέγουν ανάμεσα στους διακεκριμένους ποιητές της εποχής του. Αν και πολύ νέος ακόμη, ποίηματά του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και συνεχίζουν να προσελκύουν το ενδιαφέρον των αναγνωστών σε πολλά μέρη του κόσμου.

Σε μια πρώτη ανάγνωση, θα μπορούσε κανείς να πει ότι η ποίηση του Ναζουάν Νταρουίς είναι βιωματική, αντλεί δηλαδή από το προσωπικό του βίωμα, την δική του βιοτική εμπειρία και τα προσωπικά του συναισθήματα για τα θέματα που επιλέγει να πραγματευτεί. Εντούτοις, επ’ ουδενί δεν είναι προσωποκεντρική, πόσω μάλλον αυτοαναφορική ποίηση, ενώ παράλληλα με την προσωπική του ματιά, στα κρίσιμα ζητήματα που αναφέρει, η ποίησή του προτάσσει και προβάλλει επίμονα τη συλλογική εμπειρία ενός ολόκληρου λαού που δεν μπορεί να ξεχάσει τα τραύματά του. Και είναι το ανοικτό, κι επί δεκαετίες ολόκληρες ανεπούλωτο τραύμα που κυριαρχεί και πρωταγωνιστεί στην ποίησή του, όπως άλλωστε και στην ποίηση των περισσότερων Παλαιστίνιων ποιητών της μετά “Νάκμπα” εποχής. Έτσι και στην ποίηση του Ν. Νταρουίς, τα πάντα εκπορεύονται από το συναίσθημα της απώλειας, της εσωτερικής ερήμωσης, της διάψευσης και του ψυχικού θανάτου μακριά από τον τόπο γέννησης ή καταγωγής. Κι όλα αυτά συμπλέκονται με μια διάχυτη μελαγχολία, ενίοτε και μια αδιόρατη ειρωνεία που διαπνέει τους στίχους και που καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό το ποιητικό του ύφος. Πάντα όμως με εντυπωσιακή ευγένεια και εγκαρτέρηση που συγκινεί και που βεβαίως μαρτυρά την ωριμότητα και τον εσωτερικό κόσμο του ποιητή, καθώς βέβαια και τις ευαισθησίες του για τα θέματα που τον απασχολούν.

Ο ποιητικός λόγος του Ν. Νταρουίς, είναι ακραιφνώς αλληγορικός, οι ανάγλυφες εικόνες, που μετουσιώνει έξοχα στους γεμάτους μουσικότητα και ρυθμό στίχους του, κινούνται συνεχώς ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό, σαν να υπάρχουν σε μια υπερβατική διάσταση χωροχρόνου και βέβαια στη συνείδηση του ποιητή. Κι όλα αυτά μαζί δημιουργούν με αδιασάλευτη και αξιοπρόσεκτη “ισορροπία”, μια αρμονία που χαρακτηρίζει τον ιδιαίτερο αυτό ποιητικό τόπο.

Η ποίηση του Ναζουάν Νταρουίς, αν και απέχει από την τυπική επαναστατική ποίηση, είναι κατά βάση επαναστατική, με την έννοια ότι αγγίζει τις πιο ευαίσθητες χορδές του αναγνώστη του, προκαλώντας τον να αναλογιστεί, να ταυτιστεί και να θυμηθεί εκ νέου όλα εκείνα που ο Χρόνος φαίνεται ότι απαλείφει σιγά σιγά από τη μνήμη του. Για αυτό και η έννοια του χρόνου είναι πανταχού παρούσα στα ποιήματά του. Εντούτοις, η ποίησή του δεν εγκλωβίζεται σε συγκεκριμένα γεωγραφικά όρια, υπερβαίνει ακόμα και την ιστορία του τόπου του για να ταυτιστεί με την ιστορία άλλων λαών και ανθρώπων που φέρουν παρόμοια τραύματα. Διότι, εκτός από Παλαιστίνιος, ο Ναζουάν Νταρουίς είναι και ένας πολίτης του κόσμου, κι όπως πολλοί από τους εκπατρισθέντες ομολόγους του έχει περιπλανηθεί σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Έχει συναναστραφεί ανθρώπους με παράλληλες ή παρόμοιες εμπειρίες, που φέρουν κι αυτοί τις δικές τους πληγές. Οι ιστορίες τους δεν τον αφήνουν αδιάφορο. Όχι μόνο δεν τις προσπερνά, αλλά τις διερευνά σε βάθος, μετουσιώνοντας τες στο ποιητικό του σύμπαν. Κι ανάμεσα σε όλα αυτά ξεπροβάλουν η υπαρκτική μοναξιά, ο αποκλεισμός και η ξενότητα σε κοινωνίες ανάλγητες και παγωμένες. Κοινωνίες αποστασιοποιημένες που φορούν τα προσωπεία της ευπρέπειας και της ανεκτικότητας, αποστερημένες ωστόσο από τις αυθεντικές ανθρωπιστικές αξίες. Ο Νταρουίς δεν κατηγορεί, δεν καταγγέλλει, κατανοεί την ανθρώπινη ύπαρξη και τις αδυναμίες της και δεν εξαιρεί τον εαυτό του από αυτές, ακόμα κι αν ό ίδιος υπήρξε θύμα τέτοιων συμπεριφορών.

Μονόλογος

Είπα στη γυναίκα που μοιράζεται τη μοίρα μου:

Σαν εμένα είσαι και εσύ καταδικασμένη.

Της είπα επίσης ότι η αγάπη και οι τοίχοι

μπορούν να καταρρεύσουν σε ένα λεπτό

και πως είμαστε και οι δυο γυμνοί μπροστά στο Χρόνο.

Γυμνοί σαν του καλοκαιριού τη γύμνια,

εκείνη που κολλά στα σώματα.

Γυμνοί σαν του Χειμώνα τη γύμνια

εκείνη που τρέμει και σκιρτά.

Αλλά πού έβαλα το πεπρωμένο μου –

που είναι και δικό σου πεπρωμένο;

Από το πρωί το αναζητώ

κι όμως δεν το βρίσκω.

Σου το εμπιστεύτηκα θυμάμαι

μαζί με την αγνότητα που έχουμε φυλαγμένη στη μνήμη.

Μήπως τη σπατάλησες στις πολυτέλειες,

ή μήπως την αντάλλαξες με τις ανάγκες του σπιτιού;

Τουλάχιστον, ήταν χρήσιμη σε κάτι;

Μη θρηνείς λοιπόν για την απώλειά της...

Είναι αλήθεια ότι δεν αισθάνομαι τίποτα για εκείνη

μες το σκοτάδι του έρημου του σπιτιού μας.

Αλλά όπως και να έχει ήταν η μοίρα μου

για την απώλεια της οποίας, εσύ τώρα σιωπάς.

Μου λέει:

μα εσύ ανήκεις σε μια χαμένη πατρίδα,

έρχεσαι από έναν πλανήτη που έχει επίσης χαθεί.

Έζησα μαζί σου σε μια εγκαταλελειμμένη χώρα

μοιράστηκα μαζί σου ένα έρημο σπίτι

και μαζί ήπιαμε από δύο ερειπωμένα ποτήρια.

Τα βιβλία σου ήταν σκορπισμένα παντού

ξεχασμένα

και δεν προσδοκούσαμε τίποτα πέρα από την εγκατάλειψη

να έλθει σε μας μαζί με το ηλιοβασίλεμα ...

Μου είπε επίσης, αυτή είναι η δική σου συνήθεια,

κάθε φορά που ουρλιάζει μέσα σου η νοσταλγία.

Τότε η φωνή της μπερδεύτηκε με τη δική μου

και δεν ξέρω ποιος από τους δυο ήταν πιο αναστατωμένος,

ούτε ποιος απεύθυνε στον άλλο τα παρακάτω λόγια:

«Είμαστε και οι δυο επισκέπτες της εγκατάλειψης,

για αυτό ας είμαστε ευγενικοί!»

Προδημοσίευση από το βιβλίο «ΔIΧΩΣ» που θα εκδοθεί στην Κύπρο από τις εκδόσεις Παράκεντρο

Η Πέρσα Κουμούτση είναι πεζογράφος και μεταφράστρια αραβικής λογοτεχνίας