Το Κατοχικό Δάνειο

Άποψη της έκθεσης του Γιάννη Ψυχοπαίδη Ποιητικά στο ΚΠΙΣΝ. Φωτ.: Χρ. Δουλγέρης

ΤΟΥ ΑΡΗ ΡΑΔΙΟΠΟΥΛΟΥ

Τη θετική γερμανική αντίδραση στο ζήτημα των πολεμικών οφειλών θα ανέμενε η Ελλάδα, πολύ περισσότερο τη στιγμή που μεταπολεμικά η ίδια δεν φέρθηκε εκδικητικά, αλλά έτεινε χείρα βοηθείας προς τη νεοσύστατη Δημοκρατία της Βόννης. Οικονομικοί εγκληματίες, όπως ο Altenburg ή ο Neubacher, συνέχιζαν τη ζωή τους από αξιοζήλευτες επαγγελματικές θέσεις, παρότι ως οικονομικοί διαχειριστές είχαν καταστρέψει την Ελλάδα. Μεταπολεμικά, ο Altenburg είχε τουλάχιστον το «σθένος» να λάβει επανειλημμένα θέση υπέρ του ελληνικού αιτήματος για επιστροφή του Κατοχικού Δανείου, συνυπολογίζοντας βέβαια –προς όφελος της Γερμανίας– τον χρυσό που έφεραν οι γερμανικές Αρχές στο ελληνικό χρηματιστήριο, για να σώσουν την κατεστραμμένη από τις πράξεις τους οικονομία. Ο ίδιος  θεωρούσε δείγμα της θετικής προδιάθεσης του Ράιχ έναντι της Ελλάδας την ασυνήθιστη αυτή ενέργεια των Γερμανών. Του “διέφευγε” βέβαια το γεγονός, ότι οι επιζήσαντες του Ολοκαυτώματος  Έλληνες Ισραηλίτες μάταια ζητούσαν την επιστροφή 11.746 κιλών χρυσού που τους εκλάπη από τις γερμανικές κατοχικές δυνάμεις.

Δεν είναι το γεγονός της ύπαρξης συμβατικής σύναψης του Δανείου που το καθιστά μοναδικό, αλλά το γεγονός ότι στη βάση της ρύθμισης αυτής καταστράφηκε συνειδητά η ελληνική εθνική οικονομία. Η μη αναγνώριση του γεγονότος αυτού από ένα κράτος με ανεπτυγμένους δημοκρατικούς θεσμούς, το οποίο επιδιώκει μόνιμη θέση σε ένα νέο Συμβούλιο Ασφαλείας του Ο.Η.Ε., συνιστά χλευασμό των εκατοντάδων χιλιάδων θυμάτων του Κατοχικού Δανείου. Από την άλλη, πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι η γερμανική πλευρά θα έχει ένα σχέδιο να προτείνει για την περίπτωση που η πίεση για το Κατοχικό Δάνειο φτάσει σε όρια δυσάρεστα για την εικόνα της. Η γερμανική πρόταση πιθανώς θα συνίσταται σε ένα διευρυμένο Ταμείο του Μέλλοντος, κατά το πρότυπο της υπάρχουσας γερμανικής πρωτοβουλίας, όπως προλειαίνουν το έδαφος εδώ και καιρό διάφορα επιστημονικά –κατά τα άλλα– δημοσιεύματα.

Ζητούμενο για την ελληνική πλευρά, ωστόσο, δεν είναι η αποδοχή των σαφώς μινιμαλιστικών στοχεύσεων της γερμανικής πλευράς, αλλά αντιθέτως η σαφής περιγραφή των ελληνικών επιδιώξεων για την αποκατάσταση της τεράστιας οικονομικής ζημίας. Κατά την άποψη του συγγραφέα, στόχος δεν μπορεί παρά να είναι μια σοβαρή οικονομική συμβολή, στη βάση των επιδιώξεων του θύματος, όχι του θύτη, για ό,τι καταστράφηκε μέσω του Δανείου: τις υποδομές και την οικονομία της Ελλάδας.

Η Ελλάδα υπέστη μια σχεδόν ολοκληρωτική καταστροφή με υπαίτιες τις τρεις Δυνάμεις Κατοχής και προεξάρχουσα τη Γερμανία. Οι αποζημιώσεις προς τους  Έλληνες πολίτες και οι επανορθώσεις προς το ελληνικό κράτος ανήλθαν σε ποσοστό μικρότερο του 1% των συντηρητικά υπολογισμένων, το 1945, ζημιών. Ακόμα και για αυτές, όμως, τα στελέχη του γερμανικού κράτους έδωσαν σκληρές και μακροχρόνιες διαπραγματευτικές μάχες, ώστε να διατηρηθούν σε μηδαμινά επίπεδα. Η κατεστραμμένη Ελλάδα αποδέχθηκε το 1953 την αναβολή, έως τη γερμανική επανένωση, της καταβολής των οφειλομένων, συνδράμοντας με τον τρόπο αυτό την Ο.Δ. της Γερμανίας να ανακάμψει οικονομικά. Η μεταπολεμική ευημερία της Γερμανίας οφείλεται ακριβώς στη γενναιοδωρία αυτή της Ελλάδας και των υπολοίπων Συμμάχων, η οποία όμως είχε έναν όρο: να καταβάλει η Γερμανία τις πολεμικές οφειλές της, όταν οι ιστορικές συνθήκες οδηγήσουν στην επανένωση και άρα όταν οι συνέπειες του πολέμου για τη Γερμανία θα έχουν εξαλειφθεί. Υπό τον όρο αυτό, η γενιά των κατεστραμμένων Ελλήνων προσέφερε χείρα βοηθείας στη γενιά των Γερμανών πολιτών που είχαν άμεση σχέση με την καταστροφή της Ελλάδας.

[Από το βιβλίο του Άρη Ραδιόπουλου, Η διεκδίκηση των γερμανικών οφειλών προς την Ελλάδα. Από τον Α΄ και τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο μέσα από έγγραφα του αρχείου του Υπουργείου Εξωτερικών, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Νεφέλη, σελ. 800]