Σχόλια στην Ιστορία

ΤΟΥ ΠΑΝΟΥ ΤΡΙΓΑΖΗ

ΗΛΙΑΣ ΘΕΡΜΟΣ, Ο Περικλής και ο Μέγας Αλέξανδρος, σελ. 232, και Η Ευρώπη μεταξύ μεσαίωνα και ρήξης, σελ. 228, εκδόσεις Ι. Σιδέρης

Mε τον καθηγητή Ηλία Θερμό έχουμε περπατήσει κοινούς δρόμους εδώ και  τριάντα περίπου χρόνια. Συμμετείχε ενεργά στο κίνημα ειρήνης, όπως και εγώ. Συνυπήρξαμε και στο ΚΚΕ, μέχρι το 1991, αλλά ούτε μετά την τότε διάσπαση χώρισαν οι δρόμοι μας.

Ο εκ Λευκάδας διακεκριμένος πανεπιστημιακός, στην διάρκεια της χούντας βρέθηκε στις ΗΠΑ, όπου σπούδασε, αλλά και έλαβε μέρος ενεργά στο αντιδικτατορικό κίνημα από υπεύθυνες θέσεις. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, υπηρέτησε σε εδώ πανεπιστήμια, συμμετέχοντας και στο κίνημα της Αριστεράς.

Το πρώτο από τα βιβλία του, με τίτλο Ο Περικλής και ο Μέγας Αλέξανδρος, έχει ιδιαίτερο πολιτικό ενδιαφέρον, κατά την γνώμη μου, κυρίως διότι αναφέρεται στον μακεδόνα στρατηλάτη ως κοσμοπολίτη, ιδιότητα που είναι ξένη προς τους σύγχρονους «μακεδονομάχους». Αφού ολοκλήρωσε την εκστρατεία του, ο Μεγαλέξανδρος, συγκάλεσε το 324 π.Χ. αντιπροσωπευτική πολυφυλετική συνέλευση των υπηκόων του στην Ώπη, με την συμμετοχή και μακεδόνων, εκφωνώντας ένα είδος πολιτικής διαθήκης, με μηνύματα ισότητας και μη διάκρισης.

Το δεύτερο βιβλίο του Ηλία Θερμού με τίτλο Η Ευρώπη μεταξύ μεσαίωνα και ρήξης, έχει πολύ καλά διαπιστωτικά στοιχεία, αλλά ακόμα και ο τίτλος του δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα της σημερινής ΕΕ, που αποτελεί –κακά τα ψέματα– την πλέον δημοκρατική περιοχή του πλανήτη, άρα, είναι μακριά από τον  Μεσαίωνα.

Παραγνωρίζει ο φίλος μου Ηλίας ότι η ιδέα ενοποίησης της Ευρώπης δεν είναι στην αφετηρία της ιδέα της Δεξιάς, αλλά της Αριστεράς. Ιδέα που διατυπώθηκε το 1815 από τον Σεν Σιμόν, αλλά, σχεδόν ταυτόχρονα, και από τον φωτισμένο αστό δημοκράτη Ιωάννη Καποδίστρια, τότε υπουργό Εξωτερικών της Ρωσίας.

Προσθέτω ότι και στην διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, ήταν ο τότε ιταλός κομμουνιστής Αλτιέρο Σπινέλι, έγκλειστος από το καθεστώς Μουσολίνι στο νησί Βεντοτένε, ο οποίος συνέγραψε, το 1941, το περίφημο Μανιφέστο «Για μια ελεύθερη και ενωμένη Ευρώπη». Ωστόσο θα συμφωνήσω ότι μεταπολεμικά τα πράγματα δεν πήγαν σε αυτήν την κατεύθυνση, αφού ο ψυχρός πόλεμος διαίρεσε την Ευρώπη, μετατρέποντας την Δυτική σε προστατευόμενη των ΗΠΑ, ενώ στην Ανατολική, επικράτησαν αυταρχικά καθεστώτα.

Ο συγγραφέας εκτιμά ότι οι σχετικά πρόσφατες εξελίξεις «φέρνουν την ΕΕ σε ένα πρωτοφανές αδιέξοδο στόχων και ταυτότητας», προσθέτοντας, ορθότατα, ότι η ΕΕ βαδίζει σε αβέβαιο μέλλον, καθώς κινδυνεύει από τον νεοφιλελευθερισμό και την άνοδο της ακροδεξιάς.  Ωστόσο η κίνηση της ιστορίας δεν μπορεί να είναι προς τον εθνικό απομονωτισμό, αλλά προς την στενότερη ευρωπαϊκή και παγκόσμια συνεργασία.

Ασπάζομαι την ιδέα του Ηλία Θερμού ότι απαιτείται ένας παν

Σωτήρης Πανουσάκης, kids, 2019, λάδι σε καμβά, 50 x 50 εκ.