Το θρησκευτικό ζήτημα στη Γαλλική Επανάσταση

ΤΟΥ ΘΑΝΑΣΗ ΓΑΛΛΟΥ

Ήδη από τη μεσαιωνική περίοδο, ο άμβωνας ήταν ο κύριος ρυθμιστής της κοινής γνώμης. Σε μια εποχή χαμηλής εγγραμματοσύνης, το βασικό όχημα της άμεσης επαφής με τον απλό άνθρωπο ήταν ο προφορικός λόγος μέσω του άμβωνος. Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης το ζήτημα τέθηκε σε δύο διαφορετικά επίπεδα: καταρχάς στο άμεσα οικονομικό, καθώς η τεράστια περιουσία και τα χωροδεσποτικά της προνόμια τέθηκαν υπό αμφισβήτηση ήδη από τους πρώτους μήνες της Επανάστασης, προς όφελος πρώτα του εθνικού αστικού κράτους και μακροπρόθεσμα –υποτίθεται– των εκατομμυρίων ακτημόνων Γάλλων αγροτών. Κατά την πρώτη φάση της Επανάστασης (ώς την έναρξη του πολέμου με την Ευρώπη τον Απρίλιο του 1792), η ίδια η καθολική θρησκεία ως δόγμα δεν τέθηκε υπό αμφισβήτηση, παρά τη συγκρότηση αντάρτικων ομάδων ανυπότακτων ιερέων μετά την εγκαθίδρυση του Αστικού ή Πολιτικού Συντάγματος του Κλήρου. Ο πόλεμος με την Ευρώπη και η κλιμάκωση της αντεπανάστασης στο εσωτερικό (με πρωτοστάτες τόσο τους ανυπότακτους ιερείς όσο και τον κλήρο εντός κι εκτός Γαλλίας) έθεσαν επί τάπητος το ίδιο το ζήτημα της θρησκείας. Τότε τέθηκε το ζήτημα και στο δεύτερο επίπεδο: το κατεξοχήν πολιτικό, ιδεολογικό ή και καθαρά πνευματικό. Η ριζοσπαστικοποίηση της Επανάστασης και η εφαρμογή της Τρομοκρατίας οδήγησαν στην ανάδυση πολύ προωθημένων αντιλήψεων και για την ίδια τη θρησκεία, που εκφράστηκαν με απόψεις που κυμάνθηκαν από τον εξορθολογισμό της θρησκείας (η λατρεία της Λογικής) ώς τον πλήρη και βίαιο αποχριστιανισμό.

Η ρήξη με την παραδοσιακή θρησκεία αποτέλεσε ίσως τη σημαντικότερη απόπειρα απαγκίστρωσης από την κοινωνική αντίληψη του Παλαιού Καθεστώτος, όπου κάθε κοσμοθεώρηση αλλά και γενικότερα κάθε νοοτροπία αντλούσε τον λόγο και τη σκέψη της από τον καθολικισμό, ιδίως στις κατώτερες τάξεις και κυρίως ανάμεσα στους αγρότες, που αποτελούσαν το 75-80% του πληθυσμού.

Απόσπασμα από ομότιτλη μελέτη του Θανάση Γάλλου (εκδ. iWrite.gr, 2018).