Απάρνηση των πραγμάτων

Michelle Stuart, James Island Logbook, 1981 

ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΒΟΥΖΗ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΘΗΝΑΚΗΣ, φτηνό κρεβάτι, εκδόσεις Πόλις, Αθήνα 2018, σελ. 84

… μα έχω μείνει πίσω / παρά τις τόσες θάλασσες που μού ’ταξαν να κολυμπήσω / [τι ποιητής είμαι άλλωστε] / μόνο και μόνο επειδή / ήθελα να δω / βρεγμένα μαλλιά / βρεγμένα κορμιά / [ήμουν ανέκαθεν ένας εστέτ της σάρκας] / κι εσύ είχες πει ότι / αν είναι να σωθούμε πρέπει πρώτα / να ταπεινωθούμε // και μεταξύ μας / απ’ τα πρόσωπα που υπήρξαν / εγώ θυμάμαι ένα αγόρι / που δάγκωνε / πάσης φύσεως αδυναμίες / -ήταν ο τρόπος του να ερωτεύεται- … («δε συμβαίνει τίποτα»)

Η επαφή με τα τετριμμένα ή, επικινδυνότερα, η βύθιση εντός τους, ο σχολιασμός της πιο πεζής πραγματικότητας ή η εμφατική δοσοληψία μαζί της, μέσω ενός αντίστοιχου λόγου, ο οποίος είναι φθαρμένος ακόμη και πριν την εγγραφή του, επειδή οι δυνατότητές του έχουν εξαντληθεί από τις πληθωριστικές τάσεις της καθημερινής επικοινωνίας. Τα προηγούμενα συνιστούν ένα μεγάλο διακύβευμα για οποιονδήποτε ποιητή και επιφυλάσσουν συχνότατα μία αρνητική έκβαση. Η επιτυχία λοιπόν του Δημήτρη Αθηνάκη έγκειται ακριβώς στο γεγονός ότι, ενώ επιχειρεί την προσέγγιση των προσωπικών βιωμάτων του και των ζωών των άλλων, επικεντρωνόμενος στην πεζή καθημερινότητα και χρησιμοποιώντας τον λόγο ο οποίος τη συγκροτεί, παρόλα αυτά η γραφή του δεν καταλήγει, στις περισσότερες περιπτώσεις, ούτε τετριμμένη ούτε πεζολογική. Αντίθετα σχεδιάζεται εδώ μία γλωσσική στρατηγική, με τη σημασία που δίνει στην τελευταία η κονστρουκτιβιστική επιστημολογία, διαμορφώνεται δηλαδή ένας πρωτότυπος τρόπος έκφρασης ισοδύναμος με μία προσωπική σκηνοθεσία της πραγματικότητας. Ο συγκεκριμένος εκφραστικός τρόπος χαρακτηρίζεται μάλιστα από ρυθμό, ο οποίος λειτουργεί με αυξομειούμενη και διακοπτόμενη συνέχεια.

Ο Δημήτρης Αθηνάκης διαθέτει την ικανότητα της διεισδυτικής παρατήρησης του εαυτού του και των άλλων. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι τα δεδομένα της παρατήρησής του δεν καταγράφονται μέσω της αναπαράστασης ή της αναπαραγωγής. Αντίθετα, αποδίδονται με τους καταλληλότερους για την ποίηση τρόπους, την πολυπρισματικότητα και τη συμπύκνωση, που καθιστούν τα ποιήματα σύνολα από κύρια και δευτερεύοντα θραύσματα και κενά. Μέσα σε αυτά τα κενά χωρά δυνητικά ο καθένας, αφού αντιπροσωπεύουν σημεία υποδοχής και ταύτισης, πράγμα το οποίο συνεπάγεται ότι τα ποιήματα αποκτούν το στοιχείο της συλλογικότητας. Παρουσιάζουν επιπλέον την ιδιαιτερότητα να αποτελούν έναν διάλογο με τους πολλούς ο οποίος διεξάγεται με τη συνειρμική μορφή του εσωτερικού μονολόγου. Κατά συνέπεια, τα ποιήματα ακολουθούν απρόβλεπτη πορεία και έχουν το ίδιο απρόβλεπτη κατάληξη. Εξαιτίας της πολυπρισματικότητας και των διαδοχικών παρεκβάσεων αρκετές πληροφορίες αφήνονται αδιευκρίνιστες ή παραμένουν ασυσχέτιστες. Έτσι η γραφή στερείται ενός βασικού ρόλου της: να δίνει συνεκτικότητα στην πραγματικότητα, για να τη μετατρέπει σε κείμενο. Ξετυλίγεται άρα εδώ ένας λόγος ο οποίος, ενώ απευθύνεται διαρκώς στα πρόσωπα και στα πράγματα, εν τέλει τα απαρνείται. Η ειρωνεία που παράγεται από την απάρνηση συνδέεται με το εν γένει χιούμορ των συνθέσεων. Αυτό προσαυξάνεται από τη διακειμενική ενσωμάτωση αποσπασμάτων της μαζικής κουλτούρας.