Η αλήθεια της λογοτεχνίας

Μαρτυρίες

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΒΟΥΛΓΑΡΗ

Ε΄ Εκ της ιδίας μήτρας

Στην Κατερίνα Κωστίου

Στα καθ’ ημάς, τα σημαντικά πράγματα γίνονται στις αποκλίσεις. Χρειάστηκε ένας αιώνας, ώστε να πιάσουμε το χαμένο νήμα της μεταμυθοπλασίας από την “Πάπισσα Ιωάννα”, με μυθιστορήματα που αρχικά υπεδύοντο τη μορφή του μυθιστορήματος, γραμμένα από έναν συγγραφέα που υπεδύετο τον ρόλο του συγγραφέα. Όμως εν προόδω ο συγγραφέας έπαυε να είναι ο γραφέας του έργου, ή έστω ο σκηνοθέτης, και γινόταν απλά ένας από τους ηθοποιούς, συνήθως σε ελάσσονα ρόλο, όπως π.χ. εγώ, στο βιβλίο μου “...από το στόμα της παλιάς Remington...”. Γιατί το ίδιο το έργο δεν είναι πλέον το στόρυ, αλλά η σκηνοθεσία του· αυτή δε, πολυπαραγοντικό και ανομοιογενές απότοκο, όλων των συντελεστών της παράστασης. Τώρα πλέον η τέχνη ταυτίζεται με το ύφος· αυτό δε, είναι συνθεμένο με άπειρους τροπισμούς και σπαράγματα ύφους, με τις ουλές και τις ραφές του σε κοινή θέα· η τέχνη μεταμορφώνεται, αλλάζοντας τον τρόπο που βλέπουμε και ζούμε την πραγματικότητα.

Το κριτήριο, που διαχωρίζει την τέχνη από τον εν γένει πολιτισμό, είναι η σχέση της με το πραγματικό. Μέχρι πρόσφατα, αξιολογούσαμε ένα πεζογράφημα με κριτήριο την ποσότητα αναγνωρίσιμης αλλά, απαραιτήτως, μεταπλασμένης πραγματικότητας που εμπεριείχε. Ακόμα και η “Κάθοδος των εννιά” έτσι διαβάστηκε, και επαινέθηκε, χωρίς κανείς βέβαια να παρατηρήσει το απελπισμένο, ερωτικό γάντζωμα πραγματικών ανθρώπων, σε πραγματικές πλαγιές και πτυχώσεις, σε πραγματικά γούπατα και λαγκάδια του Πάρνωνα –θηλυκό βουνό το αποκαλούσαν οι αντάρτες– ή την απόλυτη ταύτιση της αφήγησης με τον πραγματικό χρόνο, με πραγματικά συμβάντα και δημόσια πρόσωπα. Ας είναι.

Πλέον, στο βαθμό που ο κόσμος έχει απομαγευτεί και κατακερματιστεί, κι έχουμε μόνο θραύσματα μέσα στο χάος των γεγονότων, και άρα αδυναμία σύλληψης μιας ενότητας του πραγματικού, η ώριμη μεταμυθοπλασία έρχεται κομίζοντας, ευκρινώς, μια νέα δυνατότητα της γραφής, μια νέα αισθητική, που αφίσταται της παγιδευτικής –μέσα στην αυτάρκειά της– μυθοπλαστικής πλασματικότητας, επιτρέποντας και εξωθώντας το πραγματικό να δείξει, και να αναμίξει, τα δικά του πρόσωπα και προσωπεία, όπως π.χ. έγινε στο βιβλίο μου “Ορθοκωστά”.

(Συνεχίζεται)