Το αυτονόητο του χορού

Φωτογραφία της Χαράς Σκλίκα

ΤΗΣ ΠΩΛΙΝΑΣ ΚΡΕΜΑΣΤΑ

Ο χορός είναι μια γλώσσα ζωντανή, με λόγο, πρόθεση και μνήμη. Ο χορός είναι μια γλώσσα που ζωντανεύει κάθε φορά που παίρνει το πρώτο βήμα μόνο και μόνο για να εξαφανιστεί την επόμενη στιγμή. Είναι η στιγμή του παρόντος σε διαστολή. Δεν επαναλαμβάνεται. Συμβαίνει τώρα κι έπειτα γίνεται κάτι άλλο. Χορός είναι η στιγμή της συνάντησης. Νους και σώμα, μουσική και σιωπή, κίνηση και ακινησία, ρυθμός και χώρος, ανάγκη και επιθυμία, σώμα που κατοικεί και κατοικείται. Αν μπορούσα να διακρίνω δυο βασικά του συστατικά του εκείνα θα ήταν το εφήμερο και η δημιουργία κοινωνιών.   

Η γλώσσα αποτελεί ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του ανθρώπινου είδους. Είναι το σύστημα σημείων, συμβόλων, κινήσεων και ήχων που χρησιμοποιείται για την επικοινωνία. Το σύστημα γίνεται ζωντανή γλώσσα όταν βγαίνει από το χαρτί και τη θεωρία και γίνεται μέσο έκφρασης. Ο χορός είναι γλώσσα, «όπως και στη γλώσσα, ο ομιλητής οργανώνει τις απομονωμένες λέξεις σε ομιλία ακολουθώντας τους κανόνες της γραμματικής και του συντακτικού, έτσι κατ’ αναλογία, ένας χορευτής οργανώνει κινήσεις και χειρονομίες σε δομημένες ενότητες». Τα βιώματα, οι μνήμες, οι ποιότητες, η χροιά, ο τόνος, το βλέμμα, το σώμα, η πρόθεση, ο λόγος πίσω από τη λέξη ή την κίνηση, μεταμορφώνουν τον κώδικα σε ζωντανή γλώσσα με άπειρες αποχρώσεις. Η ζωντανή γλώσσα «μιλιέται» εξαρτάται από το «πού» και το «με ποιον», μεταμορφώνεται και προσαρμόζεται.

Το σώμα δεν κρύβει αλλά αποκαλύπτει. Το ομιλών σώμα λέει την αλήθεια.

Η επικοινωνία είναι ένα πρώτο βήμα αλλά δεν οδηγεί αυτονόητα στη συνύπαρξη, η οποία με τη σειρά της προϋποθέτει τη δημιουργία ενός κοινού τόπου, την κοινωνία μιας συνεννόησης στο εδώ και τώρα. Δεν έχει λύση η συνύπαρξη αλλά συνεχή προσπάθεια. Κάθε προσπάθεια είναι μια απόπειρα...ή που θα φτάσεις ή που θα πέσεις! Η συνύπαρξη θέλει τη μετάβαση αυτή.

Ο χορός (όπως και η μουσική, το τραγούδι) έχει τη δύναμη και το χαρακτηριστικό να δημιουργεί ή να αποτελεί αφορμή δημιουργίας «κοινωνιών». Επιλέγω να πω κοινωνιών και όχι κοινοτήτων με την έννοια ότι η λέξη κοινότητα δίνει την αίσθηση μιας οριοθετημένης ομάδας, κατάστασης και χώρου, βάζει όρια, διαχωρίζει. Η λέξη κοινωνία σηματοδοτεί τη δημιουργία σχέσεων και επικοινωνίας ανάμεσα στους ανθρώπους οι οποίοι μοιράζονται (κοινωνούν) εκείνη τη δεδομένη στιγμή «κάτι», ίσως μια γνώση.  Εάν υπάρξει επανάληψη και τριβή μεταξύ τους, η κεκτημένη εμπειρία θα ανοίξει ευκολότερα, αβιάστα και περισσότερο τους διαύλους επικοινωνίας. Με αυτό τον τρόπο θα ανταλλάσσουν την πληροφορία και μετά τη βιωματική εφαρμογή της θα μπορούν να την «πλάσουν», να τη διαμορφώσουν, να τη νοηματοδοτήσουν σε κάτι νέο, σε ένα έργο στιγμιαίο!

Και κάπου εκεί έρχεται ένα αυτονόητο ερώτημα: γιατί ο χορός δε διδάσκεται; Η αλήθεια είναι ότι η πρώτη αντίδραση σε μια τέτοια ερώτηση θα ήταν μια παραλλαγή αυτού του ερωτήματος: γιατί διδασκόμαστε να ξεχνάμε τη χορευτική μας φύση, που θα πει ένα κομμάτι μας;

Ας πάρουμε τα πράγματα από μία μεριά και θα τα γυρίσουμε κι από την άλλη! Ο χορός δε διδάσκεται ούτως ή άλλως. Μπορείς να διδάξεις τρόπους, μεθόδους, εργαλεία, σχήματα και φόρμες αλλά κατά τη γνώμη μου δεν μπορείς να διδάξεις σε κάποιον να χορεύει...και δεν θα συμπληρώσω εδώ το άλλο αυτονόητο «το έχουμε μέσα μας», αλλά το ότι δεν μπορείς να διδάξεις κάτι τόσο ζωντανό, κάτι που κατοικεί στο ανάμεσα, το προσωπικό πλεόνασμα...μπορείς να εμπνεύσεις, να «ζεστάνεις» ή να ξεσηκώσεις τον χορό κάποιου, αλλά όχι να του μάθεις να χορεύει. Οφείλεις όμως να τον αφήσεις να χορέψει δημιουργώντας «καταστάσεις χορού».

Ο χορός είναι κομμάτι της ανθρώπινης φύσης. Ο μόνος που μπορεί να τον αδικήσει είναι ο ίδιος ο άνθρωπος...και κάνει καλή δουλειά σε αυτό! Επιλέγει να ξεχάσει ένα κομμάτι του εαυτού του, το σώμα του. Απ’ το σχολείο ακόμα το σώμα ‘αφαιρείται’ από τις εξισώσεις, εγκλωβίζεται σε αυστηρά σχήματα, συρρικνώνεται πίσω από θρανία και ανύπαρκτες αυλές.

Όταν ξεκινήσαμε το εκπαιδευτικό κινητικό πρόγραμμα Σκυτάλη (http://skytali.gr/ ) ένας από τους πρωταρχικούς μας στόχους είναι να φέρουμε τη χαρά και τα οφέλη του χορού μέσα στα σχολεία. Οι μαρτυρίες των παιδιών, των δασκάλων και των γονέων ήταν αφοπλιστικές. Οι μαθητές έμπαιναν με μεγαλύτερη διάθεση στις υπόλοιπες δραστηριότητες, αλλά το πιο σημαντικό η κοινωνική συμπεριφορά τους μέσα από την κίνηση και το παιχνίδι διαμορφωνόταν αλλιώς, πιο θετικά, πιο  ομαδικά.

Όταν έχουμε τόσο αποκοπεί από το σώμα πως μπορούμε να φέρουμε στο τραπέζι συζητήσεις περί χορού; πως μπορούμε να πούμε πόσο σκληρά εργάζεται ένας χορευτής, όχι για να χορεύει σε διδασκαλίες και παραστάσεις, αλλα απλά για να υπάρχει και να φροντίζει το σώμα του..πως μπορούμε να μιλήσουμε για τον γολγοθά της δημιουργικής διαδικασίας μέσα από συνθήκες μηδαμινών προϋπολογισμών; Πως μπορούμε να μιλήσουμε για σπουδές χρόνων χωρίς αναγνώριση και πτυχία μη ισοβαθμισμένα και αναγνωρισμένα; Σιωπούμε γιατί δε γνωρίζουμε, δεν έχουμε έρθει σε επαφή με αυτό τον μικρό κόσμο του χορού...’άσ’ τους αυτούς μωρέ καλλιτέχνες είναι, το χόμπι τους κάνουν’.

Ο χορός προσκαλεί «ζέστη», μια ζέστη που ανοίγει νου και σώμα και απελευθερώνει. Είναι εκείνη η εφήμερη στιγμή που πιστεύεις πως δημιουργείς δονήσεις και κραδασμούς, εκείνο το πλεόνασμα ανάσας, που προκύπτει όταν λες - δεν έχει άλλο... νομίζω αυτή την αίσθηση αναζητά ο άνθρωπος.

Η Πωλίνα Κρεμαστά είναι χορεύτρια-χορογράφος