Ο ευρηματικός εφευρέτης

ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΜΟΙΡΑ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΕΣΟΡΡΑΧΗΣ, Η Ανάβαση, μυθιστόρημα, εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας, σελ. 165

    

Ένα μυθιστόρημα που αρθρώνεται από μικρές σκηνές καθημερινότητας. Στο προσκήνιο ο βίος και η πολιτεία ενός νέου βιομηχανικού σχεδιαστή που αναζητά εργασία και προορισμό, ενώ στο βάθος του ορίζοντα, στο παρασκήνιο, πυκνώνουν δυσοίωνα οι υποβόσκουσες υπαρξιακές αγωνίες, οι φόβοι για την τρέχουσα οικονομική και κοινωνική κρίση, τα φιλοσοφικά ερωτήματα για την ρευστότητα της μετανεωτερικής κατάστασης, οι αμφιβολίες για τη δυνατότητα επιβίωσης σε συνθήκες πολιτικής αστάθειας, χάους και βίας. Χωρίς προσωπική ζωή, χωρίς επιλογές, χωρίς την παραμικρή βεβαιότητα για το μέλλον.

Ο συγγραφέας στέκεται στη σκιά και παρατηρεί με κλινική αποστασιοποίηση τον ήρωα του να ελπίζει, να ενθουσιάζεται, να πελαγοδρομεί και να παγιδεύεται στα γρανάζια του έρωτα και του συστήματος. Όταν αυτός προσλαμβάνεται από τον εν Αθήναις κλάδο μιας σημαντικής πολυεθνικής συμβουλευτικής εταιρείας, εξιστορεί με ακρίβεια τη ζωή του που αλλάζει ριζικά ρυθμό, κατεύθυνση και περιεχόμενο. Αφού πρώτα έχει αποτύχει να γίνει διάσημος και πλούσιος διαχειριζόμενος ο ίδιος το έξυπνο δημιούργημά του. Την netology. Την ελαφριά καλαίσθητη τσάντα θαλάσσης από πλαστικό πλέγμα κήπου, που σχεδιάστηκε ως χειροτέχνημα, και η οποία αφού έκανε ένα σύντομο ελπιδοφόρο πέρασμα στην διαδικτυακή αγορά και στις πλάτες εναλλακτικών καταναλωτών, ηττήθηκε κατά κράτος από τα ασυναγώνιστης τιμής κινεζικά αντίγραφα.

Η αφήγηση παρακολουθεί την δύσκολη, επίπονη ανάβαση του ήρωα στον επαγγελματικό στίβο, μετά την συνεργασία του με την κορυφαία, στον τομέα της καινοτομίας και της ανάπτυξης νέων προϊόντων και υπηρεσιών, εταιρεία και τελειώνει απότομα με ένα ρομαντικό νυχτερινό πλάνο υπό τους ήχους του Σοπέν, που τον δείχνει να οδηγεί το αυτοκίνητό του προς την επιτυχία, έχοντας διασφαλίσει ευοίωνες προοπτικές σε όλους τους τομείς: καριέρα, φήμη, έρωτα. Πώς άλλωστε να μιλήσει ένας νέος συγγραφέας για τα προβλήματα της γενιάς του, χωρίς να αφήσει να διαφανεί αυτό το αίσθημα κλυδωνισμού πάνω από την άβυσσο της ανασφάλειας και της απαισιοδοξίας. Χωρίς ένα ειρωνικό, γλυκόπικρο σχόλιο για το απότομο πέρασμα από την απραξία στην εργασιακή εξόντωση, από την υποτίμηση στην εκτόξευση στην κορυφή της επαγγελματικής καταξίωσης, από τον ιδεαλισμό στον πραγματισμό, από τη συντροφικότητα στον ατομικισμό, από την υπέρβαση των κατεστημένων στην προσγείωση, και όλα αυτά χωρίς δίχτυ ασφαλείας, στάδια μετάβασης και περιθώρια προσαρμογής.

Η ένταξη του ήρωα στη διεπιστημονική ομάδα, που συγκροτείται από την εταιρεία για να επεξεργαστεί και να σχεδιάσει νέα προϊόντα και υπηρεσίες, θα τον φέρει αντιμέτωπο με μια φρενήρη διαδικασία αναζήτησης ριζοσπαστικών ιδεών. Μια κατάσταση νοητικής έντασης και πυρετώδους εγρήγορσης που θα τον απορροφήσει εντελώς σ’ έναν γοητευτικό σαρκοφάγο μικρόκοσμο. Μια αρχιτέκτων, μια μηχανολόγος, ένας ψυχολόγος, ένας ειδικός του μάρκετινγκ, ένας γραφίστας, ο ήρωάς μας και ο επικεφαλής της ομάδας, ο εξ Αμερικής διευθύνων σύμβουλος, θα κληθούν να λειτουργήσουν σαν ένας πολυσυλλεκτικός τεχνητός εγκέφαλος. Να συνδυάσουν, χάριν των αιτημάτων των πελατών τους, γνωστικά πεδία και επιστημονικές γνώσεις, παλιές τεχνικές και σύγχρονες ψηφιακές τεχνολογίες, εφευρετικότητα και πάθος, ώστε να αναθερμάνουν το ενδιαφέρον των κουρασμένων και υποψιασμένων καταναλωτών για νέα, χρηστικά και μη, αντικείμενα. Ως ομάδα, θα αποπειραθούν με ευφυείς καινοτομίες, πρωτοποριακό σχεδιασμό και ρηξικέλευθες προτάσεις να επεξεργαστούν στατιστικά στοιχεία και βιωματικές εμπειρίες, να επιλύσουν δυσλειτουργίες και προβλήματα ή να δημιουργήσουν εκ του μηδενός ελκυστικά πειραματικά νέα μοντέλα. Σ’ αυτήν την διελκυστίνδα η αγωνία, η υπερπροσπάθεια, η δημιουργική έξαψη, η αναλυτική σκέψη, η μεθοδολογική πειθαρχία εναλλάσσονται με τις αμφιβολίες για το σκοπό και το στόχο του κάθε εγχειρήματος, την απορρύθμιση, την πνευματική και σωματική κόπωση, την αναποτελεσματικότητα, την αποτυχία.

Και καθώς η αδρεναλίνη εκτοξεύεται στα ύψη, ανεπαισθήτως η επαγγελματική ζωή διογκώνεται υπέρμετρα και καταλαμβάνει όλο τον χωροχρόνο της καθημερινότητας, χωρίς να αφήνει περιθώρια για άλλες δραστηριότητες. Ο έρωτας γίνεται μια απαραίτητη σωματική λειτουργία χωρίς συναισθηματικές απαιτήσεις, η ψυχαγωγία ένα παιχνίδι ενηλίκων και ο δημιουργικός πυρετός του παρελθόντα αιώνα που αποθέωνε το νέο και διαφορετικό και έδινε τη βεβαιότητα ότι ο κόσμος θα αλλάξει προς το καλύτερο, έχει χάσει την πειστικότητά του. Έτσι ο φέρελπις εύστροφος σχεδιαστής του μυθιστορήματος πορεύεται μοναχικά, προσπαθώντας να συμβιβαστεί με την κυνική διαπίστωση ότι τα προβλήματα των ανθρώπων μπορεί να μην επιλυθούν με τις εφευρέσεις του, αλλά το ατομικό του συμφέρον θα διασφαλιστεί. Και τότε εμφανίζεται ο έρωτας με τη μορφή μιας ευαίσθητης και έξυπνης κοπέλας, και παρά τα ερωτήματα που ανακύπτουν και ζητούν απαντήσεις, εκείνος του παραδίνεται ολόψυχα φιμώνοντας τις ερινύες.

Το μυθιστόρημα εκτυλίσσεται σε δύο μέρη, με στρωτή αφήγηση, έξυπνες ιδέες και εμβόλιμα περιπετειώδη επεισόδια που δίνουν στην πλοκή επιτάχυνση, μυστήριο και αστυνομικό ενδιαφέρον. Ερωτικά διλήμματα, ενδιαφέρουσες συνεργασίες, παράξενες γνωριμίες, περιπλάνηση με νταλίκα στους ευρωπαϊκούς αυτοκινητοδρόμους, συμπλοκή με βαλκάνια συμμορία, σκοτεινοί ανταγωνισμοί, μηχανορραφίες και απρόσμενες συνωμοσίες, εξάπτουν το ενδιαφέρον του αναγνώστη για την εξέλιξη της ιστορίας, ενώ παράλληλα σκιαγραφούν την ψυχολογική κατάσταση του ήρωα. Τα στάδια από τα οποία περνάει με ταχύ ρυθμό και προωθητική δυναμική η ζωή του Κοσμά Λούκου. Του νέου ευρηματικού εφευρέτη που μαθαίνει να ελίσσεται στον επαγγελματικό στίβο, να προσαρμόζεται χωρίς χρονοτριβή, να αρπάζει τις ευκαιρίες στον αέρα και κυρίως να καταπνίγει τις ανώφελες αμφιβολίες και να αγνοεί τους αδιέξοδους προβληματισμούς.

Να κατευνάζει τις έσωθεν φωνές, με λίγο ακριβό αλκοόλ, ένα σπορ αυτοκίνητο με καλές επιταχύνσεις, τη ψευδαίσθηση της επιτυχίας από μια προαγωγή ή μια μετακίνηση σε διευθυντική θέση σε άλλη χώρα. Και να προχωράει. Χωρίς αναστολές και αμφιθυμίες.

Η Μαρία Μοίρα είναι αρχιτέκτονας και διδάσκει στο ΤΕΙ της Αθήνας

Ρένα Παπασπύρου, Κλίμακες, άποψη εγκατάστασης, φωτ.: Ελένη Λύρα