10/12/17

Η Ρώσικη Πρωτοπορία

Η παρουσία της ρώσικης πρωτοπορίας στα ελληνικά καλλιτεχνικά πράγματα ενέχει κάποιες ιδιαιτερότητες. Οφείλει να σημειώσει κανείς, από τη μία πλευρά, την σπάνη των αναφορών σε αυτήν από τις ιστορήσεις της τέχνης και την απουσία της από τις διελκυστίνδες της τεχνοκριτικής στην Ελλάδα κατά το παρελθόν.
Τούτη η απουσία παρατηρείται δε τόσο στη συζήτηση γύρω από το φαινόμενο της καλλιτεχνικής πρωτοπορίας γενικά, όσο και στην προσέγγιση της τέχνης από την αριστερά ειδικότερα, στο επίπεδο της θεωρίας αλλά και σε αυτό των μορφοπλαστικών αναζητήσεων.
Για τα ψήγματα της όποιας επιρροής της ρώσικης πρωτοπορίας και της σοβιετικής τέχνης στο ελληνικό καλλιτεχνικό δυναμικό, από την επανάσταση του 1917 μέχρι τις απαρχές του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, μας πληροφορεί στο παρόν αφιέρωμα το κείμενο του Σπύρου Μοσχονά.
Από την άλλη πλευρά, το ενδιαφέρον γι’ αυτήν έμελε να αναζωπυρωθεί ιδιαίτερα λόγω της εμφάνισης, της παρουσίασης και τελικά της μόνιμης εγκατάστασης στην Ελλάδα της Συλλογής Κωστάκη ή, τουλάχιστον, ενός μεγάλου μέρους της. Οι περιπέτειες της συλλογής αυτής καταγράφονται αναλυτικά εδώ στο άρθρο της Πέγκυς Κουνενάκη.
Η Συλλογή Κωστάκη παρουσιάστηκε για πρώτη φορά ολοκληρωμένα στην έκθεση που επιμελήθηκε η Άννα Καφέτση στην Εθνική Πινακοθήκη το 1995. Ο διπλός κατάλογος που συνόδευε την έκθεση αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα –αν όχι το σημαντικότερο- εργαλεία διεθνώς, ως προς την κατανόηση της πρακτικής των κινημάτων που συναρθρώνονται κάτω από τον τίτλο Ρωσική Πρωτοπορία. Ανάμεσα στα πολλά αναλυτικά κείμενα που περιλαμβάνονται σε αυτόν τον κατάλογο, συγκαταλέγεται και εκείνο για τον ρωσικό κυβοφουτουρισμό που υπογράφει η ίδια, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου αναδημοσιεύεται εδώ.

Αναμφίβολα, δύο από τις πλέον ηγετικές μορφές της ρώσικης πρωτοπορίας είναι ο Ανατόλι Λουνατσάρσκι και ο Βλαντίμιρ Τάτλιν. Το αφιέρωμα ανοίγει με ένα πορτραίτο του πρώτου από την Μαρία Τσαντσάνογλου και κλείνει με την υπόμνηση των ουτοπικών σχεδίων του δεύτερου από τον Γιάννη Μπόλη. Είναι, άλλωστε, και αυτός ο εξαιρετικός συνδυασμός ενός πραγματιστικού όσο και ανατρεπτικού πολιτιστικού προγράμματος με την οραματική διάθεση που καθιστά μια τέχνη όχι μόνο πρωτοποριακή αλλά και επαναστατική.
Όπως σημειώνει η Τσαντσάνογλου, για την πολιτιστική πολιτική της επανάστασης θεωρήθηκε αναγκαία η διάδοση σε όλα τα επίπεδα της καθημερινής ζωής μιας εντελώς νέας αισθητικής, που θα μπορούσε να ξεριζώσει τις παγιωμένες αντιλήψεις και συνήθειες. Η νέα αισθητική, ακολουθώντας τους πειραματισμούς των ίδιων των καλλιτεχνών, θα έπρεπε να λάβει ως αφετηρία καταρχήν τις φορμαλιστικές καινοτομίες και δευτερευόντως το περιεχόμενο. Αυτή η επαναστατική προσέγγιση του ρόλου που η φόρμα μπορεί να διαδραματίσει στην νέα αισθητική άλλαξε ακαριαία με την επιβολή του σοσιαλιστικού ρεαλισμού, στις αρχές της δεκαετίας του 1930...
ΚΩΣΤΑΣ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ

Πάνος Χαραλάμπους, Bandiera Russa, 2016, βίντεο-εγκατάσταση

Δεν υπάρχουν σχόλια: