Documenta 14

Μια ανάγνωση / προσωρινή αποτίμηση

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Επιμέλεια: Χριστόφορος Μαρίνος & Κώστας Χριστόπουλος

Naeem Mohaiemen, Tripoli Cancelled (Προς Τρίπολη: ακυρώθηκε), 2017, ψηφιακό βίντεο, άποψη εγκατάστασης, ΕΜΣΤ, Αθήνα, documenta 14,  φωτ.: Mathias Völzke

Σε μια περίοδο που η Ευρώπη αγωνιά για την προστασία των εσωτερικών και εξωτερικών συνόρων της, ο Πολωνός κριτικός τέχνης και επιμελητής εκθέσεων Adam Szymczyk ήρθε να προτείνει τη διασυνοριακή και διαπεριφερειακή πολιτιστική συνεργασία ανάμεσα στο Κάσελ της Γερμανίας και στην Αθήνα. Η τολμηρή πρότασή του για τη διεξαγωγή και το μοίρασμα της documenta 14 σε δύο ευρωπαϊκές πόλεις, με τον αμφιλεγόμενο τίτλο εργασίας «Μαθαίνοντας από την Αθήνα», εντάσσεται, θα έλεγε κανείς, στο μεγάλο κύμα φιλελληνισμού που εκδηλώθηκε στη Γηραιά Ήπειρο από το 2011 και μετά. Εντωμεταξύ, στα τρία χρόνια που προετοιμαζόταν η d14, η Ευρώπη γνώρισε τη μεγαλύτερη μαζική μετακίνηση ανθρώπων μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στον αντίποδα της αυξανόμενης ξενοφοβίας που προκάλεσε η προσφυγική κρίση, όπου πρωταγωνίστησαν τόσο η Ελλάδα όσο και η Γερμανία, o Szymczyk και η επιμελητική του ομάδα εξέφρασαν έντονο ενδιαφέρον –μια ακατανίκητη έλξη, θα λέγαμε– για το Άλλο, η οποία αποτυπώνεται στην έκθεση με έργα, ομιλίες και δράσεις που σχετίζονται με εθνικές, φυλετικές και σεξουαλικές μειονότητες, αλλά και κάθε είδους ετερότητες. Από μία άποψη, μάλιστα, η ομάδα της d14 φαίνεται να ενστερνίζεται πλήρως τον στόχο της Κοινότητας των Απάτριδων (που φιλοξενήθηκε στο Πρόγραμμα Δημόσιων Δράσεων), η οποία «αποπειράται να υπερβεί μια ευρωκεντρική προοπτική, καθώς ενθαρρύνει την παρατήρηση των μεταβαλλόμενων μορφών και επικρατειών των σύγχρονων αποικιακοτήτων και των νέων προσταγμάτων στην παραγωγή παγκόσμιων και τοπικών υποκειμενικοτήτων» (http://www.documenta14.de/gr/public-programs/1036/the-apatride-society-of-the-political-others). Εντέλει, τι μάθαμε και μπορούμε να μάθουμε από την d14; Ποια ζητήματα ανακύπτουν σε επιμελητικό επίπεδο; Πόσο αποτελεσματική ήταν τελικά η πολικότητα (Κάσελ-Αθήνα) στην οποία επένδυσαν επιμελητικά ο Szymczyk και η ομάδα του;