Αραβικά αηδόνια

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΕΗ

Frederique Loutz, Homage to Courbet, 2008, μικτή τεχνική σε χαρτί, 132 x 151 εκ. 

ΠΕΡΣΑ ΚΟΥΜΟΥΤΣΗ, Ανθολογία Σύγχρονης Αραβικής Ποίησης (Έρευνα, επιλογή, πρόλογος, επιμέλεια και μετάφραση από τα αραβικά) Εκδόσεις ΑΩ, σελ. 136

Ανθολογούνται τριάντα πέντε ποιητές. Μεταξύ αυτών εννέα γυναίκες. Εκπροσωπούν την Αίγυπτο, την Αλγερία, το Ιράκ, τον Λίβανο, το Μαρόκο, την Παλαιστίνη, τη Σαουδική Αραβία, τη Συρία, το Σουδάν και την Τυνησία. Εκτός από τον επιφανή Πέρση, εμμανή φίλο των αγοριών, φιλολογικό πρόγονο του Όσκαρ Ουάιλντ, Άμπου ή Άμπι Ναουάς (Abu-Nuwas al-Hasan ben Hani Al-Hakami), ο οποίος γεννήθηκε το 762 μ. Χ. και εμφανίζεται στο παράρτημα του παρόντος έργου ως εξέχουσα δημιουργική προσωπικότητα του ευρύτερου σημασιολογικού πεδίου, οι υπόλοιποι τριάντα τέσσερις, μερικοί από τους οποίους σημειωτέον έχουν ελληνικές ρίζες, δημοσιεύουν κατά κανόνα πρώτη φορά στη διάρκεια του περασμένου αιώνα. Τότε άλλωστε έληξε το καθεστώς της αποικιοκρατίας στις πατρίδες τους, σηματοδοτώντας μια νέα εποχή, αν όχι καθόλα προοδευτική, πάντως σ΄ ένα κάποιο βαθμό φιλελεύθερη. Βεβαίως συγκαταλέγονται εδώ ποιητές, οι οποίοι εκφράστηκαν δεόντως, εστιαζόμενοι κατ' εξοχήν στα όσα κόμισε η λεγόμενη Αραβική Άνοιξη. Κοντολογίς, πρόκειται για μια πολυφωνική, πολυπρισματική παράσταση στη σκηνή του κόσμου. Το αίτημα της ελευθερίας και η συνεπακόλουθη χειραφέτηση της γυναίκας συνιστούν κατ΄ ανάγκην τις καταστατικούς κοινούς τόπους της συναφούς θεματολογίας. Ο έρωτας διατηρεί μεν στοιχεία από τον προϋπάρξαντα “εξωτισμό”, δεν διστάζει όμως να δηλώσει τις προαιρέσεις του, αποβάλλοντας όλα σχεδόν τα πέπλα που τον κάλυπταν επί αιώνες θεσμικά.

Συγκρατώ ότι τα εν λόγω ποιητικά δρώμενα αφορούν και τον καθολικό άνθρωπο. Δεν υφίσταται, ως γνωστόν, μεγάλη διαφορά αν κάποιος διεκδικεί με περίσκεψη κι άλλη τόση αποφασιστικότητα τα του Εαυτού του στις πηγές ή στις εκβολές στου Νείλου, στους ρημαγμένους δρόμους της Βαγδάτης, στα οροπέδια του Μεξικού ή στις παγωμένες γειτονιές του Βλαδιβοστόκ. Καλώς έπραξε η έκδοση και δεν πλημμύρισε τις σελίδες του βιβλίου με σημειώσεις για τις συγκεκριμένες πολιτικές ή κοινωνικές συνθήκες, οι οποίες προκάλεσαν τους σπινθήρες των ποιημάτων. Ντυμένα στη γλώσσα μας σήμερα, έρχονται να μας εμπιστευθούν κυρίως Επιθυμίες. Καλάσνικοφ και χειροβομβίδες απαντούν μόνο σ΄ ένα ποίημα της εβδομηνταπεντάχρονης Γάντα αλ Σαμάν (Ghada Saman) από τη Συρία, το οποίο επιγράφεται “Προς την αιωνιότητα”. Λίγες φορές επίσης μνημονεύονται ανώνυμοι μάρτυρες του Ισλάμ, οι οποίοι είθισται να εμπνέουν αγωνιστές και ποιητές στην διεκπεραίωση των εκατέρωθεν αποστολών τους. Διακρίνω ιδίως το κομμάτι με τίτλο “Χάνω το μυαλό μου” του πολυγραφότατου, πολυβραβευμένου εξηντατετράχρονου Σάλεμ Χιμίς (Salem Himish) από το Μαρόκο και το “Ένα τραγούδι για μια βεβήλωση” του σαραντάχρονου ακτιβιστή από την Τυνησία Γιάσερ Ρίμι (Yaser Rimi). Ο Θεός εμφανίζεται σε ελάχιστες περιπτώσεις. Αξίζει να παραθέσω το μόνο αμιγώς θεολογικό κομμάτι της συλλογής για τις ανάγκες της εποπτικής στιγμής: “Αφού είσαι που είσαι Ένας / και οι διδαχές σου ίδιες / τότε γιατί κατέγραψες την παιδική μας ηλικία στη Βίβλο / στόλισες τα νιάτα μας στο Ευαγγέλιο / και έπειτα τα έσβησες όλα στο τελευταίο σου Βιβλίο; / Γιατί μας παρέσυρες στη διαφορετικότητα / εμάς που πιστέψαμε στη μοναδικότητά Σου; / Και γιατί αποκαλύφθηκες με τόσα πρόσωπα / ενώ είσαι Ένας και μόνο Ένας;”. Τα ερωτήματα τα θέτει ο πενηντάχρονος Ιρακινός Άμαλ αλ Τζουμπούρι (Amal el Joubouri).

Η έμπειρη, πολυβραβευμένη μεταφράστρια γεννήθηκε στην πρωτεύουσα της Αιγύπτου και μετοίκησε στην Ελλάδα, αφού περάτωσε τις σπουδές της στη Φιλοσοφική Σχολή του Αιγυπτιακού Πανεπιστημίου του Καΐρου. Τα ελληνικά της είναι πρόσφορα. Είναι επόμενο οι μεταφράσεις της να διακρίνονται τόσο για την απρόσκοπτη ροή τους, όσο και για τη ρηματική τους πιστότητα. Συχνά πυκνά φρονώ ότι περιδιαβάζω γνώριμα αισθητικά τοπία. Χωροχρόνους οικείους, δικούς μας. Στέκομαι φέρ’ ειπείν στο απόσπασμα από τις “Σκιές εξορίας” του Σαουδάραβα Αμπντάλα ελ Κόρασι (1936-2006) και θαρρώ πως είναι μια τυπική εξομολόγηση του ημέτερου Τάσου Λειβαδίτη. Εννοώ: “ Είμαι ένας ξένος / Εξορία μου η εξάντληση, / η ματαίωση του ονείρου, / η αναχώρηση χωρίς επιστροφή. / Είμαι ένας ξένος / που έζησε περιμένοντας το τρένο / στα κατώφλια των πυλών!”. Παρακολουθώ στη συνέχεια τη στιχομυθία του Σολομώντα μ΄ ένα λαλίστατο παγόνι, όπως παρατίθεται από τον Αιγύπτιο Άχμαντ Σάουκι (1868 – 1932) στους τριάντα οκτώ στίχους του πρώτου ποιήματος του βιβλίου και θυμάμαι διαδοχικά ένα κείμενο από την Κρύπτη του Ε. Χ. Γονατά κι αμέσως μετά ένα αφήγημα του Αργύρη Χιόνη. Ευπρόσδεκτη λοιπόν ευκαιρία για να προσεγγίσουμε ενδεικτικά έργα των ποιητών από την “αραβική συνοικία”, τους οποίους επέλεξε να μας συστήσει, με την αρμόζουσα υπευθυνότητα, η όντως επαρκής μεταφράστρια. Αρκεί στην ενδεχόμενη επανέκδοση να διορθωθούν τα τυπογραφικά λάθη.

Ο Γιώργος Βέης είναι ποιητής