Φιλοσοφικός λόγος πολυειδής

ΤΗΣ ΧΡΥΣΟΥΛΑΣ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥ

Δέσποινα Μεϊμάρογλου, Η ανακατασκευή του παραδείσου, 1995- έργο εν προόδω, απόσπασμα εγκατάστασης

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΝΟΥΤΣΟΣ, «Αριστερά» και «στίβος», εκδόσεις Παπαζήση, σελ. 406

Η πένα του Π. Νούτσου, το «μόνο όπλο που διαθέτ[ει]» (σ. 202), στο τελευταίο του βιβλίο, «Αριστερά» και «στίβος» (εκδ. Παπαζήση 2016), ασκείται πάνω σε ένα εγχείρημα που ανιχνεύεται και σε άλλα έργα του, και είχε ξεκινήσει δυο δεκαετίες πριν με την Ελληνοαυστραλία. Πρόκειται για την προσπάθεια άρθρωσης ενός εναλλακτικού τύπου φιλοσοφικής γραφής, αφού, με βάση ένα από τα σημεία όπου σκιαγραφεί μια «επαρκή αυτο-ανάλυση», μπορούμε να συναγάγουμε ότι ο ίδιος στοχεύει στο να δείξει έμπρακτα το ότι στον «φιλοσοφικό λόγο» προσιδιάζει η «πολυειδία» (σ. 200)· στα «είδη» του περιλαμβάνονται ακόμα και τα «ημερολόγια», οι «διάλογοι» ή ακόμα και τα «ποιήματα» (σ. 173).

Μια τέτοια τοποθέτηση δεν σημαίνει ότι γίνεται αμέριμνα αποδεκτή οποιαδήποτε εκδοχή μιας «applied philosophy», αφού ο συγγραφέας έχει συνείδηση των κινδύνων που ενέχουν «οι βραχύκαυστοι νεολογισμοί αγγλοσαξωνικής προέλευσης», εάν είναι να «αντικαταστήσουν» τη «φιλοσοφία» (βλ. σ. 201). Η συνείδηση δε αυτή συνδέεται με το πρόταγμα να «ανασυγκροτείται ο ιστορικός ορίζοντας ανάδυσης» των προβλημάτων (σ. 172), έχει, δηλαδή, τη θέση της εντός της κεντρικής θεωρητικής μέριμνας του συγγραφέα - αυτή, πέρα από τα τόσα βιβλία του, τη γνωρίζουμε καλά όσοι υπήρξαμε φοιτητές του: να φανεί, μέσα από την ίδια τη φιλοσοφική γραφή, τα περιεχόμενα αλλά και την εκτύλιξή της, ότι η «ιστορικότητα συνιστά την `έκτη’ μας αίσθηση, αυτή που μας προφυλάσσει από την `αυτομορφική’ σύλληψη των πραγμάτων» (σ. 21).

Συνεπώς, και παρά τους κινδύνους που επιτρέπει να συνειδητοποιηθούν όπως και τις αποστάσεις που υπαγορεύει, είναι η ίδια αυτή η μέριμνα, θα έλεγα, που τον ωθεί να αναμετρηθεί με έναν εναλλακτικό τρόπο φιλοσοφικής γραφής. Κι αυτό γιατί αυτός δεν συνίσταται απλώς στην προσπάθεια να καταδειχθεί εμπράκτως η θέση ότι η φιλοσοφία καλλιεργείται πολλαχώς και με πολυειδή τρόπο. Πολύ περισσότερο συνίσταται στην προσπάθεια να αναδειχθεί πιο συγκεκριμένα το «ιστορικώς εννοείν» (σ. 112) συναρθρωνόμενο με το φιλοσοφικώς εννοείν, στον βαθμό που αυτό το δεύτερο σωματοποιείται τρόπον τινα μέσα από τον εν-τοπισμό και τον εν-χρονισμό του, μέσα από την τοποθέτησή του εντός του ιστορικού και του προσωπικού χρόνου του υποκειμένου του.

Έτσι, και στο εν λόγω βιβλίο έχουμε: ημερολογιακή γραφή, ερωταποκρίσεις, εκδοχές ανασυγκρότησης «τοπίων ιδεών» (σ. 294), ιδίως όταν οι σκέψεις εκτυλίσσονται διαλεγόμενες με πρωτοειδωμένους τόπους (βλ. σσ. 70-80), αφού «ταξιδεύοντας κι αναδεύοντας» (σ. 71) οπωσδήποτε αυτό που πρώτιστα αναδεύεται είναι οι ιδέες (βλ. και σ. 118)- την πολύ πλούσια και εύστοχη στίξη όλων αυτών από στίχους (ορισμένοι εκ των οποίων προέρχονται από τις ποιητικές συλλογές του συγγραφέα), και οπωσδήποτε μια εντόνως φιλοπαίγμονα διάθεση, η οποία εκφράζεται κατ’ εξοχήν μέσα από ευρηματικά λογοπαίγνια.

Όλα αυτά εν πολλοίς θεωρώ ότι στοχεύουν στο να υπογραμμίσουν ότι οι φιλόσοφοι δεν είναι, και ενίοτε επιδιώκουν και να δείξουν γιατί δεν είναι, «τυπωμένα όντα», όπως έχει γραφεί. Η τύπωση των φιλοσόφων αποτελεί απόληξη μιας πλευράς της «καθημερινότητάς τους»· σημειωτέον ότι αυτή η σχετικά νεότευκτη θεωρητική έννοια, συνδεόμενη ακριβώς με τη βασική μεθοδολογική μέριμνα του συγγραφέα του, υποφώσκει σε όλες τις σελίδες του βιβλίου και της αφιερώνονται λίγες πυκνότατες σελίδες στην ενότητα με τον εύγλωττο τίτλο «Τα φόβητρα και το πεδίο της πολιτικής» (σσ.43-5). Και το βιβλίο του Π. Νούτσου δείχνει ότι αποτελεί λυδία λίθο της ποιότητας αυτής της απόληξης ο αναστοχασμός πάνω στη σχέση της με τις ρίζες της – εξάλλου, γενικότερα, το ρίζωμα είναι η άλλη πλευρά της ριζοσπαστικότητας, αν ακολουθήσουμε το εύγλωττο λογοπαίγνιό του που τιτλοφορεί μια ενότητα (βλ. «Ριζωμένοι και συνάμα ριζοσπάστες;» σσ.200-3).

Κατά τη γνώμη μου η αξία του εν λόγω βιβλίου έγκειται ήδη στο ότι εγείρει, συνειδητά, τέτοιες σκέψεις, πέρα από το τι έχει να πει για την Αριστερά, τους στίβους-«ίχνη» της και τον στίβο-«αγωνιστικό χώρο» της (βλ. σ. 17), αλλά και για όλα τα επιμέρους θεωρητικά θέματα που θέτει, ορισμένα από τα οποία, όπως οι διανοούμενοι, η ουτοπία, το έθνος, διαχρονικά απασχολούν τον συγγραφέα του.

Η Χρυσούλα Μητσοπούλου είναι εκπαιδευτικός