Ταξιδεύοντας και ανιχνεύοντας;

ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΝΟΥΤΣΟΥ      

Γιώργος Τσεριώνης, Θυμός (Πρόταση για μνημείο), 2016, γύψος, ξύλο, ακρυλικό χρώμα, κλαδιά, 26 x 25 x 25 εκ.

Στα μισά του φετινού φθινοπώρου που τελειώνει επισκεφθήκαμε, για ένα μήνα, χώρα του Ισημερινού. Την πρώτη μέρα με ξεναγό μας τον Mario, συνταξιούχο καθηγητή του Πανεπιστημίου San Juan, αποκτήσαμε μια πρώτη γνωριμία της πρωτεύουσας (Πανεπιστημιούπολη, Αρχιεπισκοπή, Κοινοβούλιο). Τώρα αρχίζει η δεύτερη μέρα…

Mario, τι κρύβει η Plaza Mayor; Το «Περιουσιολόγιο» («Catalogos de los bientes») των συμπολιτών μας. Σε ένα λιτό κτήριο καταγράφονται όσα η κρατική εξουσία επιτρέπει σε όλους και σε όλες να φοροδιαφεύγουν. Δηλαδή; Να διαχειρίζονται και να χειρίζονται χωρίς κανένα έλεγχο ένα και μόνο, ανά ημέρα, από κάθε κατηγορία που ακολουθεί. Ενδεικτικά: ταίρι, αστέρι, αφοβία, κουσούρι, γούρι, δολάριο, κουβέρτα, λαχείο, εφτάτυχη γάτα, τσιγάρο, κουλούρι ή τοστάκι, κυκλάμινο ή τριαντάφυλλο, καφές ή τσάι, δολάριο, χαμόγελο υγείας, «καλημέρα» ή «καληνύχτα», χορτόπιτα ή μπουγάτσα, χειραψία ή αγκαλιά, εισιτήριο θεάτρου ή γηπέδου, χτένα, καπέλο, εφημερίδα ή περιοδικό, λυκαυγές ή λυκόφως, οδοντογλυφίδα, μολύβι και λευκό χαρτί, βουτιά στη θάλασσα, μια θέση στην καρδιά σου, ένα τανγκό κ.λπ. Σε όλα τα υπόλοιπα η φορολογία είναι αδίστακτη και χωρίς «εξαιρέσεις»…

Παραδίπλα, τι είναι αυτό που υψώνεται μεγαλοπρεπώς; Θέλεις ειδική άδεια για να επισκεφθείς το «Ινστιτούτο πολιτικού λόγου» («Instituto de discurso politico»). Και τι κάνουν στους πέντε ορόφους οι ερευνητές/τριες του; Καταγίνονται σε «προγράμματα» μονοθεματικά και πολυθεματικά για να διερευνήσουν τι σημαίνει για την κοινωνία μας η ακόλουθη δέσμη εννοιών που τελευταία επιχωριάζει: αξιολόγηση, ευελιξία, συμβιβασμός, μάχη, διαπραγμάτευση, εξορθολογισμός, διαπλοκή («interplay»), διαφάνεια, κακοδιαχείριση, ισοδύναμα, νέος, λαός, εθνολαϊκισμός, ανθρωπιστική κρίση, σύστημα, οργανισμός, προσαρμογή, αριστεία, οριζόντιος, φαύλος κύκλος, αρχιτεκτονική, ηθικό πλεονέκτημα, παθογένεια κ.λπ.

Αριστερά του, Mario, τι θα συγκεντρώσει την προσοχή μας; Είναι το «Μνημείο της ανατροπής» («Μonumento de la derribo») που κάθε δέκα λεπτά αναποδογυρίζει, φέροντας τα «κάτω» «πάνω» με την ίδια προμετωπίδα ως «κατηγορική προσταγή» των ετών 1843/4: «να ανατρέψουμε όλες τις σχέσεις» που καθιστούν τον άνθρωπο «ταπεινωμένο, υποδουλωμένο, παρατημένο και καταφρονεμένο πλάσμα» και με αέναο μηχανισμό την «άρνηση της άρνησης της άρνησης»…

Και ακόμα αριστερότερα τι θα μας υποδεχθεί; Είναι η «Καλύβα του παππού» («Cabaña del abuelo»). Την ώρα που σκύβουμε για να μπούμε, λόγω χαμηλής εισόδου, μπορούμε να συγκρατήσουμε ένα δίστιχο του Δάντη: «Εδώ πρέπει να εγκαταλείψεις κάθε φόβο, εδώ πρέπει να σβήσεις κάθε ατολμία». Είναι αυτό που ο Μarx  - o Mohr ή Αράπης- θα ήθελε να αναγράφεται στην «πύλη της Επιστήμης».

Και στη νότια πλευρά της πλατείας; Μας περιμένει το «Ινστιτούτο της ιθαγένειας» («Instituto de la nationalidad»). Εδώ η «ιθαγένεια» είναι όνομα και πράγμα από γεννησιμιού της, τουλάχιστον στον ιδεολογικό λόγο του «έθνους» («nación»). Η επίκληση, από το ανώτατο δικαστικό συμβούλιο, της «ύπαρξης γνησίου δεσμού» δεν αποτρέπει  να λαμβάνονται υπόψη και τα «ουσιαστικά» κριτήρια, με τα οποία, μπορεί να «τεκμηριώνεται» ο γνήσιος δεσμός του αλλοδαπού «προς την εγχώρια κοινωνία».

Τέλος, να μην πιούμε, Mario, τον καφέ μας στο Café του Βιβλιοπωλείου «Agenda»; Γιατί όχι, αφού δίπλα από μεταφράσεις ποιητών σας (Καβάφης, Ελύτης) μπορείς να ξεφυλλίσεις και οικονομολόγους συμπατριώτες σου. Δηλαδή, τον κοσμογύριστο με την πρασινοκόκκινη γραβάτα που αποφαίνεται ο Marx «αυτό που δεν είδε ήταν το φαινόμενο μιας Microsoft ή μιας Αpple». Κι αν αυτός ήξερε κιόλας τον γενάρχη της Siemens ή με ποια εικονοποιϊα αντιμετώπιζε το ρόλο των «διευθυντών» στο πλαίσιο της «νέας χρηματιστικής οικονομίας»; Μάλλον αντί να περιορίζεται κανείς στη 18^η Μπρυμαίρ να απαιτείται  η μελέτη των τριών τόμων του Κεφαλαίου…Ένας άλλος στη θέση του θα προτιμούσε αφιλοκερδώς να χρηματίσει πορτιέρης, για μια πενταετία, στην «Καλύβα του παππού», μήπως έτσι διακριβώσει πώς η «Weltmarkt» συνιστά τη «βάση και την ατμόσφαιρα ζωής της κεφαλαιοκρατικής παραγωγικής διαδικασίας». Και για να μην ψαχνόμαστε, πρόκειται για απόσπασμα του τρίτου τόμου του Κεφαλαίου.

Ο Παναγιώτης Νούτσος είναι ομότιμος καθηγητής φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων