Ταξιδεύοντας και αναδεύοντας

ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΝΟΥΤΣΟΥ

Χρήστος Βενέτης, Χωρίς τίτλο, 2015, μολύβι σε χαρτί, 30 x 40 εκ.

Στα μισά περίπου του φετινού φθινοπώρου επισκεφθήκαμε, για μια εβδομάδα, χώρα του Ισημερινού, ανάμεσα από τη νότια και τη βόρεια Αμερική. Μας περίμενε στο αεροδρόμιο, όπως είχαμε συμφωνήσει, ο Pedro με το ταξί του και τον «ξεναγό» μας. Επρόκειτο για τον Mario που μόλις είχε αφυπηρετήσει ως καθηγητής στο πανεπιστήμιο του San Juan.

Ώσπου να φτάσουμε, ξημερώματα, στη χαμηλόφωτη πρωτεύουσα δεν μπορούσαμε από τη μια πλευρά να μη διακρίνουμε τους θαλασσοδαρμένους πρόσφυγες και μετανάστες, με τελικό προορισμό τις Ενωμένες Πολιτείες, και από την άλλη πλειάδα αγροτών που κινητοποιήθηκαν για τα επαπειλούμενα φορολογικά μέτρα. Επίσης, δε χάσαμε την ευκαιρία για μια πρώτη ενημέρωση ως προς το βιοτικό επίπεδο της παρέας μας. Pedro, εργάζεσαι σε μια χώρα που το νόμισμά της είναι συνδεδεμένο με το αμερικανικό δολάριο: τι σήμαινε λοιπόν για το στενό επαγγελματικό σου χώρο η «κρίση» που ξέσπασε το 2008 και δε λέει να κλείσει τον «κύκλο» της; Ξεκινώ με τα «χειροπιαστά» δεδομένα: δούλευα και δουλεύω δεκαέξι ώρες την ημέρα και έφερνα στο σπίτι μας 65 δολάρια, ενώ τώρα μόλις 30 και όχι για να μείνουν ακέραια. Η μείωση αυτή των εσόδων γίνεται περισσότερο εμφανής, αν ληφθούν υπόψη οι άλλοι παράγοντες της εθνικής οικονομίας που μας συγκαθορίζουν (τέλη κυκλοφορίας, ασφάλιστρα, σέρβις, τεχνικός έλεγχος οχημάτων, φορολογία, φόρος επιτηδεύματος και «προστιθέμενης αξίας», δάνεια, καύσιμα, ενοίκιο, επίδομα θέρμανσης επίδικο, διατροφή, αύξουσες σχολικές ανάγκες κ.λπ.), σε ένα επάγγελμα που είναι απρόσμενα ανθυγιεινό.

Μ’ εσένα, Mario, μήπως είναι διαφορετικά τα πράγματα; Τα ίδια αν όχι και χειρότερα: κατά την τελευταία εξαετία η μείωση του μισθού μου έφτασε το 40%, σε ένα πλαίσιο εργασίας που υπέστη πολλαπλάσια περικοπή των κρατικών του εσόδων, με υποχρεώσεις επαγγελματικές (συνέδρια, βιβλία, περιοδικά, βάσεις δεδομένων, δημοσιεύσεις) να γίνονται ολοένα και πιο δυσβάσταχτες. Προσθέτω βέβαια τη «φτωχοποίηση» όπως λεπτομερώς την προσδιόρισε αμέσως παραπάνω ο Pedro – αναλογικά ισχύει και για την περίπτωσή μου. Τούτο αφορά την πλειονότητα των συναδέλφων που είναι μονοθεσίτες και όχι «ερευνοδίαιτοι» (κάποτε και μέσω «προγραμμάτων» που τιτλοφορούνται «Excelentia»). Όσο για την «προσωρινή» μου σύνταξη μάλλον κινδυνεύει να καταστεί «μόνιμη», όση «σοφία» κι αν επιδείξουν οι επιτροπές που σχεδιάζουν τη «βιωσιμότητα» του ασφαλιστικού μας «συστήματος». Ιδίως αν οι ίδιοι είναι διπλοσυνταξιούχοι (νομικοί, οικονομολόγοι) ή υψηλόμισθοι δικαστικοί. Χωρίς να έχω χρέη ή χρήματα σε τράπεζες του εξωτερικού, ιδίως στην Καραϊβική που μας περιζώνει, κινούμαι στη ρευστή «μεσαία τάξη» που καταπίπτει πια ολοταχώς προς τα «χαμηλά» κοινωνικά στρώματα (που έπαψαν να ονομάζονται «εργατική τάξη»).

Τι είναι αυτό που ανοίγεταιι αριστερά μας, τώρα που κοντοζυγώνομε στην πρωτεύουσα; Η «Πανεπιστημιούπολη» (“Ciudad Universitaria”) που κι απέξω υποδεικνύει τι διαδραματίζεται μέσα της. Δηλαδή, Mario, έστω με δυο λόγια; Η μείωση, που διαρκώς συνεχίζεται, της κρατικής επιχορήγησης ανήλθε στο 65%, χωρίς καμιά νέα πρόσληψη προσωπικού όλων των κατηγοριών και βαθμίδων και παρά την αθρόα αποχώρηση συναδέλφων τους. Η συχνά δακτυλοδεικτούμενη «αξιολόγηση» να κινείται ανάμεσα στην εύπεπτη κατάφαση της «αριστείας» (ο “excelente” συχνά καταλήγει “exentrico”) και στην ανάδειξη της «ποιοτικής δημόσιας παιδείας» που θα μπορούσε «όχι μόνο να ξεπεράσει την ανθρωπιστική κρίση αλλά και να στηρίξει την παραγωγική ανασυγκρότηση» της χώρας, κατά την όχι αβάσιμη προσδοκία του τωρινού πρωθυπουργού Dorado. Έτσι, προτάσσονται οι κάτοχοι ειδικών προσόντων υπάλληλοι ως στελέχη της κρατικής μηχανής που αργοκινείται. Για τις ανάγκες της έρευνας και της διδασκαλίας υπερσκελίζεται η «διά βίου κατάρτιση» από την ενδοπανεπιστημιακή «απασχόληση», με τη χρηματοδότηση υποψηφίων διδακτόρων ή μετα-διδακτόρων, όταν όμως η συνολική ανεργία των νέων ξεπερνάει το 60% και πλειάδα άνεργων πτυχιούχων και μεταπτυχιακών σταδιοδρομεί στο εξωτερικό, ιδίως στις Ενωμένες Πολιτείες. Εδώ βρίσκεται και μία από τις αιτίες για την αναζωογόνηση του φοιτητικού κινήματος, σε συνδυασμό με τις παλινωδίες ως προς τον κανονισμό της εσωτερικής λειτουργίας των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων...

Να σε διακόψω, Mario: και τι υψώνεται δεξιά μας; Ο καθεδρικός ναός του Αγίου Στεφάνου (“Catedral de San Esteban”). Εδώ λειτούργησε το πρωί ο αρχιεπίσκοπος Lorenzo πριν φιλοξενήσει τον πρωθυπουργό σε γεύμα εργασίας. Δεν αναμένετο να συναποφασίσουν το διαχωρισμό εκκλησίας και κράτους - στη λατινική Αμερική βρισκόμαστε. Αρκεί μια «συνεννόηση» για τις σχέσεις «κοσμικού» και «θρησκευτικού», με το πρώτο να δείχνει επαρκή κατανόηση σε θέματα οικονομικά και το δεύτερο να συνεχίζει την «ανθρωπιστική» του διακονία. Δηλαδή, χωρίς καμιά αναμενόμενη «ρήξη» μεταξύ τους.

Εδώ πού φτάσαμε, στην Plaza de Santo Domigno; Το αναγράφει μεγαλοπρεπώς: “Parlamento”. Τι να πρωτοπώ και τι να αφαιρέσω;  Μένω στα «εσωτερικά» του δίχως να αγνοήσω τις διαμαρτυρίες των «αγανακτισμένων» (σε μας προβλήθηκαν πρώτα οι “indignados”) που ακόμη και τώρα περικυκλώνουν το Κοινοβούλιο. Για την ώρα κοντοστέκομαι στο «λαϊκισμό» (“populismo”) που στις χώρες μας έχει θετικό πρόσημο, σε αντίθεση με τη δυτικοευρωπαϊκή πολιτική σκέψη που προτάσσει την ακριβέστερη μελέτη της ταξικής διάρθρωσης των κοινωνιών. Επομένως, η σχετική αυτονομία του κράτους εδώ έχει ως πεδίο αναφοράς το σύνολο του «λαού», με κυρίαρχο συνώνυμο το «έθνος» και επομένως με την κατάσταση «εκτάκτου εθνικής ανάγκης» (ή έστω «κοινωνικής σωτηρίας») να διαμορφώνει τις εφαρμόσιμες πολιτικές των κομμάτων που διαδοχικά κυβερνούν, με την πρόθεση να υπάρξουν ουσιώδεις διαφορές μεταξύ τους. Και με «νέο» σύνθημα: «Αντάμα με τον Obama» οι δανειστές (“usureros”, που κάτι λέει και σ’ εσάς) ανάγονται σε «εταίρους» που προϋπογράφουν όμως οποιαδήποτε καίρια νομοθετική ρύθμιση,  μετά από επιτόπιο έλεγχο, στο βαθμό που το «κράτος-εργοδότης» εξακολουθεί να ξοδεύει όσα εξασφαλίζονται ως «εξωτερικός δανεισμός». Πάντως οι κυβερνώντες σήμερα πασχίζουν να μην κυριολεκτήσουν ως προς το «παράλληλο πρόγραμμα» (αυτό που ουδέποτε τέμνεται με το εφαρμόσιμο), μήπως και έτσι συγκλίνει με την ασκούμενη πολιτική και διαρκώς θα την εμπλουτίζει. Και μολονότι υπερτερούν στην κεντρική πολιτική σκηνή οι «επαγγελματίες» της πολιτικής, γεγονός που θα νομιμοποιούσε ευχερέστερα κάθε εκδοχή τού: «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα», δεν παύουν να αποδεικνύουν πως κινούνται στο πλαίσιο μιας διαφανούς “poléthique” και με την αναγωγή της «λήθης» σε άρνηση της «αλήθειας».  

Άνω τελεία^˙ ας κάνουμε διάλειμμα στο Café Romantico. Μια ανάσα να πάρουμε και θα επανέλθουμε. Μέρα ξημερώνει...