26η Οκτωβρίου

Η καθιέρωση ενός ακόμη εορτασμού και η παύση ενός πρύτανη

ΤΟΥ ΑΛΚΗ ΡΗΓΟΥ

Τούτες τις μέρες, εκτός από τον γιορτασμό της 28^ης Οκτωβρίου γιορτάζουμε και την επέτειο απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης στις 26 Οκτωβρίου 1912. Γιορτασμό, που όπως και μια σειρά άλλους, καθώς και την καθιέρωση παρελάσεων κατά την διάρκειά τους, επέβαλε η Δικτατορία της 4ης Αυγούστου αμέσως με την εγκαθίδρυσή της, κατά τα πρότυπα του ναζιστικού γερμανικού της προτύπου.

Για τον δεύτερο γιορτασμό της επετείου, τον Οκτώβριο του 1937, ανέβηκε στην συμπρωτεύουσα και ο βασιλιάς Γεώργιος. Στο επίσημο πρόγραμμα υπήρχε και υποδοχή του στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, που γιόρταζε επίσης τα 10 χρόνια λειτουργίας. Ο Πρύτανης, καθηγητής της Κοινωνιολογίας -ο πρώτος στην Ελλάδα καθηγητής σε αυτό το αντικείμενο- Αβροτέλης Ελευθερόπουλος, αφού συνόδευσε τον Βασιλιά στην κατάμεστη Αίθουσα Τελετών, ανεβαίνει στο βήμα και ρωτά τον άνακτα: «Μεγαλειότατε, έχω εις χείρας μου δύο λόγους. Έναν του κυρίου Κυρίμη [πρόκειται για τον τότε γενικό Διοικητή της Μακεδονίας που την παραμονή της υποδοχής είχε ζητήσει και λογοκρίνει την ομιλία του Πρύτανη] και έναν δικό μου. Ποίον θέλετε να σας αναγνώσω;» Ο Γεώργιος –παλιός ακροατής του Ελευθερόπουλου σε διαλέξεις του στο πανεπιστήμιο της Ζυρίχης, όπου ήταν καθηγητής από το 1915 μέχρι το 1929, οπότε διορίστηκε στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, όπως επίσης ακροατές του υπήρξαν κατά καιρούς και οι Λένιν, Τρότσκι και Πλεχάνωφ– μετά μια σχετική αμηχανία απαντά : «Μα φυσικά τον δικό σας».

Το επίδικο στοιχείο στην ομιλία του Πρύτανη ήταν η θετική αναφορά στον ρόλο του Ελευθερίου Βενιζέλου. Αναφορά που ο Γεώργιος μετά το τέλος τής τελετής θεώρησε επίσης ιδιαίτερα θετική, όχι όμως και το καθεστώς της 4^ης Αυγούστου, που άλλωστε είχε ήδη στο στόχαστρο τον Ελευθερόπουλο, ήδη από την πανηγυρική ομιλία του όταν ανέλαβε τα καθήκοντα του Πρύτανη και καταφέρθηκε ανοιχτά εναντίον των δικτατορικών καθεστώτων που είχαν ως πρότυπο εκείνα του Μουσολίνι και του Χίτλερ, οπότε αμέσως μετά προχώρησε στην σύλληψη και παύση του από πρύτανη!

Το γεγονός, καθώς και οι πληροφορίες ότι κρατήθηκε όλη τη νύχτα στην Ασφάλεια σε ένα δωμάτιο όρθιος, ξεσήκωσε τους φοιτητές του Πανεπιστημίου. Άλλωστε ο Ελευθερόπουλος ήταν ιδιαίτερα αγαπητός στους φοιτητές, είχε συμπαρασταθεί ενεργά στους αγώνες και τις διεκδικήσεις τους τα προηγούμενα χρόνια. Η τότε φοιτήτρια Μαρία Αγριγιαννάκη, αργότερα Καραγιώργη, θυμάται και καταγράφει ότι στα μαθήματά του γινόταν κοσμοσυρροή «Στο αμφιθέατρο του Πανεπιστημίου πηγαίναμε όλοι, ανεξάρτητα από τη Σχολή που ήμασταν. Και χίλιοι φοιτητές να ήταν μέσα, όταν εκείνος έμπαινε δεν ακουγόταν ούτε ανάσα. Ήξεραν όλοι οι φοιτητές πως δεν ήθελε ούτε χειροκροτήματα, ούτε άλλου είδους εκδηλώσεις και όλοι σέβονταν αυτή του την επιθυμία. Προχωρούσε στο βήμα σταθερός, ήρεμος, σοβαρός με τη μαύρη ρεντικότα του και τη λευκή χαίτη των μαλλιών του που κατέβαιναν ως τους ώμους του, έτσι που η ίδια του η εμφάνιση και η σιλουέτα του σου επέβαλλαν σεβασμό».

Η πληροφορία ότι κρατείται στην ασφάλεια κυκλοφόρησε αμέσως. Με πρωτοβουλία μάλιστα της παράνομης οργάνωσης των φοιτητών της Κομμουνιστικής Νεολαίας, πραγματοποιήθηκε «πεταχτή» -έτσι την χαρακτηρίζει ο Λιναρδάτος– συγκέντρωση στο προαύλιο της Φιλοσοφικής, ενώ οι χώροι του Πανεπιστημίου γέμισαν αντιδικτατορικές προκηρύξεις. Ένας φοιτητής καταφέρθηκε εναντίον της φασιστικής δικτατορίας και αξίωσε την αποκατάσταση των ακαδημαϊκών και συνδικαλιστικών ελευθεριών και την επαναφορά του Πρύτανη. Οι συγκεντρωμένοι απαντούν με συνθήματα: «Θέλουμε τον Πρύτανή μας» «Κάτω η τρομοκρατία», «Κάτω η Δικτατορία». Οι Επετζήδες –όπως ονόμαζαν οι φοιτητές τα μέλη της ‘Εθνικής Παμφοιτητικής Ενώσεως’ που εκτελούσαν χρέη Ασφάλειας στο Πανεπιστήμιο– θυμάται η Καραγιώργη, τα έχασαν. Ώσπου να ειδοποιηθεί η ίδια η Ασφάλεια και να φτάσει, οι φοιτητές είχαν σκορπίσει. Επακολούθησαν συλλήψεις, κυρίως γνωστών αριστερών, και από τους άλλους όσους επεσήμαναν οι ΕΠΕτζήδες,

Η παύση του Πρύτανη -η μοναδική παύση και σύλληψη πρύτανη στην όλη ιστορία των ελληνικών πανεπιστημίων-, όπως και η αυθόρμητη αντιδικτατορική εκδήλωση των φοιτητών, είχαν γενικότερη απήχηση στη Θεσσαλονίκη.