Εθνική αφήγηση και αριστερά

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΓΑΒΡΟΓΛΟΥ

Λίγες ώρες πριν την ψηφοφορία της προπερασμένης Τετάρτης, αισθάνθηκα, επιτέλους, ότι υπάρχει κράτος που με προστατεύει από αυθαιρεσίες. Εξηγούμαι.

Κωνσταντίνος Κωτσής, Άγαλμα της Δημοκρατίας,

 λεπτομέρεια εγκατάστασης

Με μια μακροσκελέστατη ανακοίνωση, που το περιεχόμενό της ήταν σαν ανακοίνωση σε επιστημονικό συνέδριο αρχαιολογίας, το Υπουργείο Πολιτισμού έβαζε σε τάξη τα πράγματα που είχαν διασαλευτεί από μία επιστημονική εργασία που μόλις είχε δημοσιευτεί: Οι Α. Μπαρτζιώκας, Juan Luis Arsuaga, Elena Santos, Milagros Algaba και Asier Gómez-Olivencia σε εργασία τους στα Πρακτικά της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ, επιχειρηματολόγησαν ότι ο Φίλιππος, πατέρας του (Μεγάλου) Αλεξάνδρου δεν είναι θαμμένος στον τάφο ΙΙ όπως υποστήριζε ο Μ. Ανδρόνικος, αλλά στον τάφο Ι  -αμφότεροι στην Βεργίνα. Η εργασία βασίστηκε στις έρευνες πάνω σε κάποια οστά που, όπως  ισχυρίζονται οι ερευνητές, είχαν βρεθεί στον τάφο Ι. Και η ανακοίνωση του υπουργείου απορρίπτει σημείο προς σημείο όλα τα επιχειρήματα του άρθρου. Γιατί, άραγε, τέτοια αντίδραση;

Προφανώς, οι τον πολιτισμό διοικούντες κατάλαβαν ότι το έθνος απειλείται – και όχι μόνο από τους άκαρδους ευρωπαίους. Απειλείται και από όσους έχουν την ψευδαίσθηση ότι υπάρχει ελευθερία στην έρευνα, από όσους πιστεύουν ότι τα ερευνητικά αποτελέσματα (εξ’ ορισμού σχεδόν) μπορεί και να αμφισβητούν καθιερωμένες αντιλήψεις, από όσους έχουν την πεποίθηση ότι οι επιστημονικές διαμάχες λύνονται ανάμεσα στα μέλη της επιστημονικής κοινότητας και πως το κράτος δεν παρεμβαίνει σε τέτοια ζητήματα. Αυτές, όμως, είναι ψευδαισθήσεις και πεποιθήσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε αστάθειες. Τα συμπεράσματα του άρθρου φαίνεται ότι δημιούργησαν μία τέτοια αστάθεια, και η ανακοίνωση του υπουργείου αποπειράθηκε να αποκαταστήσει την ισορροπία που διαταράχθηκε. Διαταράχθηκε η ισορροπία γιατί  αμφισβητήθηκε ένα (μικρό;) κομμάτι ενός εθνικού αφηγήματος. Και αφού το αφήγημα είναι εθνικό, άρα, είναι και ορθό. Για την αποκατάσταση της αλήθειας, λοιπόν, έγιναν όλα. Και το κράτος, όταν δεν χρησιμοποιεί βία, έχει έναν μόνο τρόπο να αποκαθιστά αλήθειες: με την αέναη επανάληψή τους. Αλλιώς δεν ξέρεις από πού θα σου βγει το επόμενο φασούλι.

Να λοιπόν η τεράστια απειλή που ανάγκασε το υπουργείο να προβεί στην λεπτομερέστατη ανακοίνωση:  Ο Φίλιππος, κατά τους ερευνητές, δεν ήταν εκεί που τον «βρήκε» (τα εισαγωγικά εδώ έχουν τη σημασία τους) ο Ανδρόνικος, αλλά δίπλα. Ανόητοι άνθρωποι οι ερευνητές, σπαταλάνε και δημόσιο χρήμα για να κάνουν έρευνες σε θέματα που έχουν κλείσει. Τόσοι και τόσοι τάφοι αναζητούν την ταυτότητα των νεκρών. Τι ήθελαν και «ξέθαψαν» τον Φίλιππο από την «επίσημη» θέση του και τον μετακόμισαν λιγάκι παρακάτω;

Και όλα όσα έχουν κατά καιρούς γραφτεί από τους ίδιους τους πολιτικούς, για την ελευθερία της έρευνας, την ελευθερία από την αυθαιρεσία της εξουσίας, πήγαν στον βρόντο; Δυστυχώς, εκ του αποτελέσματος, αυτό μάλλον έγινε. Το θέμα, δε, είναι ακόμη πιο σοβαρό: το Υπουργείο Πολιτισμού έχει, καλώς, μια αυξημένη εποπτεία και αρμοδιότητα ως προς τις ανασκαφές και, εν γένει, την αρχαιολογία. Μία τέτοια κίνηση, όπως η «απάντηση» στους δύο ερευνητές, δηλώνει με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο προς όλες τις κατευθύνσεις ότι με τα αρχαία και τις «καθιερωμένες» αφηγήσεις δεν παίζουμε. Ας ξεχάσουν όσοι αιθεροβάμονες νόμιζαν ότι η έρευνα (ειδικά δε των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών) είναι από τα πιο προνομιακά πεδία της εδραίωσης της δημοκρατίας. Λάθος. Μεγάλο λάθος. Τα είχε πει ο καημένος ο Όργουελ, που τον σνομπάραμε, γιατί ήταν, λέει, αντικομμουνιστής: «όλα τα ερευνητικά αποτελέσματα είναι ίσα, ορισμένα, όμως, είναι πιο ίσα από τα άλλα».

Και κάτι ακόμη. Από ό,τι καταλαβαίνω, δεν υπάρχει κάποια σοβαρή συναίνεση ανάμεσα στους αρχαιολόγους, για όλα όσα οι κατά καιρούς «επίσημες» ανακοινώσεις για την Βεργίνα έχουν εκφράσει. Όπως η «επίσημη» ιστορία των σχολικών βιβλίων, έτσι και ο δημόσιος λόγος για την αρχαιότητα, αρνούνται να ακολουθήσουν τα συμπεράσματα των ερευνών στα αντίστοιχα πεδία. Να, λοιπόν, ένα πεδίο λαμπρό για την αριστερά, να αλλάξει αυτήν την νοοτροπία και να μικρύνει, έστω, το χάσμα ανάμεσα στον δημόσιο λόγο και τα ερευνητικά αποτελέσματα. Χωρίς, βέβαια, αυτό να σημαίνει ότι οποιοδήποτε αποτέλεσμα πρέπει να βρει τη θέση του στα σχολικά βιβλία, αλλά και χωρίς να σημαίνει ότι κάθε φορά που κάποιο ερευνητικό αποτέλεσμα δεν φαίνεται ότι συμβαδίζει με την επίσημη εκδοχή, να σπεύδει το όποιο υπουργείο να το διορθώνει. Φανταστείτε να υπάρξει, αύριο, κάποια έρευνα και, π.χ., να αναφέρεται στον Μεγάλο Αλέξανδρο απλά ως Αλέξανδρο [τον Μακεδόνα].  Κατ’ αναλογία με την ανακοίνωση, φυλλάδιο ολόκληρο θα πρέπει να βγει, για να «διορθώσει» τα αδιόρθωτα.

Αν κάτι τέτοιο έκανε ο Σαμαράς ή ο Βενιζέλος, ως υπουργοί πολιτισμού, θα είχαμε όλοι ξεσηκωθεί. Όταν το κάνουν οι «δικοί μας», δεν θα έπρεπε να είχαμε ξεσηκωθεί διπλά; «Εδώ ο κόσμος καίγεται...», θα πουν πολλοί, καλοπροαίρετα. Ακριβώς.  Eπειδή, λοιπόν, ο κόσμος καίγεται, καλό θα είναι οι κρατούντες να είναι ακόμη πιο ευαίσθητοι σε τέτοια ζητήματα.  Φοβάμαι ότι το υπουργείο έχει παραβιάσει κάποιες κόκκινες γραμμές, και, στην περίπτωση αυτή, χωρίς καμία πίεση και εκβιασμό από τους ευρωπαίους γραφειοκράτες.