Ο “Σύριζα” ως μετωνυμία του “El pueblo unido”

ΤΟΥ ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΩΡΑΙΟΠΟΥΛΟΥ

Άποψη της έκθεσης του Thomas Schütte που ολοκληρώνεται σήμερα στην γκαλερί Bernier/ Eliades (Επταχάλκου 11, Θησείο)

Την περασμένη εβδομάδα ο Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας κηρύσσει το δημοψήφισμα για την αποδοχή της πρότασης των τριών θεσμών ή όχι. Συγχρόνως προτείνει την άποψη της κυβέρνησής του, η οποία ύστερα από πρότασή του συντάσσεται με την άρνηση της αποδοχής, δηλαδή με την επιτελεστική λέξη ΟΧΙ  έναντι της αντίθετης ΝΑΙ. Η απόφαση αυτή θεωρείται ως πράξη επίσημης έναρξης μιας ριζικής ρήξης που έχει ξεκινήσει από τον σχηματισμό της κυβέρνησης και την έναρξη των διαπραγματεύσεων για μια έντιμη «συμβιβαστική» λύση. Η πρώτη αντίδραση, από τη μεριά των θεσμών, είναι η σιγή μπρος στην απρόσμενη απόφαση ρήξης, στην πραγματικότητα από την απόφαση για μια άνιση αναμέτρηση. Μια απόφαση, που στη συνέχεια θεωρείται από τους θεσμούς πρόκληση και συγχρόνως ευκαιρία για το ξεκαθάρισμα των λογαριασμών, στο πλαίσιο μιας εξάμηνης περίπου διαπραγμάτευσης που οδηγείται από αδιέξοδο σε αδιέξοδο.

Ύστερα από περίπου δυο μέρες σιωπής και αναμονής και αφού έχει διαμεσολαβήσει η στρεβλή παρουσίαση της πρότασης των θεσμών και συγχρόνως η υπεράσπιση της εκδοχής του ΝΑΙ από τον Πρόεδρο της Κομισιόν, διατυπώνονται με μια σειρά επιτελεστικών δηλώσεων από τους βασικούς πρωταγωνιστές του ευρωπαϊκού πυρήνα (τον Πρόεδρο της Γαλλίας, τον Πρωθυπουργό της Ιταλίας και την Καγκελάριο της Γερμανίας), όπως και από ιεραρχικά δευτερεύουσες προσωπικότητες της ευρωπαϊκής σκηνής, μια επιτελεστική δήλωση που τοποθετεί το περιεχόμενο (νοηματικό, συντακτικό, αναφορικό) του επιτελεστικού ερωτήματος ΟΧΙ ή ΝΑΙ σε μια διαφωρετική εκδοχή που αφορά κυρίως το αναφορικό περιεχόμενο του, ενώ κρατά σταθερά την λεκτική διλημματική εκφορά. Δηλαδή το διλημματικό (συγκρουσιακό) ερώτημα ΟΧΙ ή ΝΑΙ στην συγκεκριμένη πρόταση των τριών θεσμών μετασχηματίζεται στο ριζικά διαφορετικό ερώτημα ΟΧΙ ή ΝΑΙ στην παραμονή της Ελλάδος στη ζώνη του Ευρώ και κατ’ επέκταση στην Ευρωπαϊκή κοινότητα.

Νομίζω αυτή η μετάθεση είναι που ανατρέπει με ριζικό τρόπο το τοπίο και το πεδίο της σύγκρουσης. Η γενίκευση αυτή, μιας εξαιρετικά πονηρής και αρχαϊκής αναγωγής, αλλάζει το αναφορικό ποιητικό πεδίο και από εξειδικευμένο, μερικό και τοπικό το μετατρέπει σε γενικό, καθολικό και οικουμενικό και επομένως σε απόλυτο. Αυτή η μεταθετική επιτελεστική διαδικασία ενεργοποιεί τον τοπικό μιμητισμό (εσωτερική πολιτική), όπως και τους σύγχρονους χρηματοπιστωτικούς μηχανισμούς καταστροφής (αποκλεισμός της ρευστότητας των τραπεζών). Η μάχη γίνεται πόλεμος. Πώς όμως πραγματοποιείται αυτή η μετάθεση; Πάρα πολύ απλά, μέσω της λειτουργίας μιας ποιητικής μεταφορικής δομής, Συγκεκριμένα, αν το ερώτημα της κυβέρνησης ήταν ένα από τα δυνατά πολιτικά ενδεχόμενα στοιχεία που περιέχονται στο αναφορικό σύνολο f(Χ1,2...ν) (το σύνολο των στοιχείων που συγκροτούν την ευρωπαϊκή κοινότητα),  τότε η αναγωγή από το ειδικό στο γενικό του ΟΧΙ ή ΝΑΙ από τους παράγοντες της κοινοτικής σκηνής, μετατρέπει το ίδιο επιτελεστικό ερώτημα σε ερώτημα ανάμεσα στο ίδιο αναφορικό σύνολο f (Χ1,2,ν) και του αρνητικού του συνόλου {-f(Χ1,2,..ν)}. Αυτή η λογική μετάθεση με όρους μεταφορικής ποιητικής λειτουργίας δεν είναι απλή, είναι ριζικά ανατρεπτική ως προς το αναφορικό επίπεδο (εντός ή εκτός κοινότητας), και κυρίως πολιτικά κατασκευασμένη και προσανατολισμένη. Πρόκειται δηλαδή με όρους ποιητικούς για μια «νεκρή μεταφορά» που δεν κάνει τίποτα άλλο σε οντολογικό επίπεδο, παρά να κατασκευάζει την εκδοχή του λογικού ψεύδους, στο επίπεδο του λόγου. Οι πολιτικές συνέπειες μιας τέτοιας ποιητικής μεταφοράς είναι ανυπολόγιστες. Η λογική μεταφορική γενίκευση μετατρέπει τη διαφωρά από το επίπεδο του διαλόγου σε διαφωρά στο επίπεδο του πολιτικού συγκρουσιακού ανταγωνισμού με όρους απόλυτους, δηλαδή με όρους καταστροφικούς. Αυτού του τύπου, λοιπόν, η μεταφορική λειτουργία κατασκευάζει μια νέου τύπου βία, μεταφορική ή μετωνυμική και όχι κυριολεκτική. Κάθε τύπου δημοκρατική ενδεχομενικότητα έχει μετατραπεί σε βίαια απόλυτη αβεβαιότητα που δεν αφορά την κυριολεξία του σωματικού θανάτου, αλλά την απώλεια του βίου. Τα υλικά μέσα μιας τέτοιας καταστροφικής δύναμης δεν είναι η αρχαϊκή ύλη του πολέμου, αλλά η μεταμοντέρνα υλικότητα των μετωνυμικών ή μεταφορικών επιτελεστικών λόγων, με την έννοια της «νεκρής μεταφοράς».

Αυτή, λοιπόν, είναι η μεταμοντέρνα υλική εκδοχή του νεοφιλελεύθερου πολέμου, η κατασκευή κάθε τύπου επιτελεστικών λόγων στην οικουμενική σκηνή, όπου το διακύβευμα είναι η βιοπολιτική βία. Εδώ, η ακραία βία κατασκευάζεται με τους όρους της «νεκρής μεταφοράς», δηλαδή μέσω επιτελεστικών πολιτικών λόγων που αφορούν πρωτίστως την απώλεια του βίου και όχι του σωματικού θανάτου. Αυτό είναι το ακραίο είδος βίας της μετα-μοντέρνας εκδοχής του μονοδιάστατου οικουμενικού νεοφιλελευθερισμού, που ζούμε σήμερα τοπικά, σε σχέση με την μοντέρνα μετωνυμική εκδοχή του της περιόδου του 70 (η περίπτωση El pueblo unido). Το ερώτημα είναι ποια είναι η ανοιχτή ενδεχομενικότητα ενός ποιητικού βίου της αντίστασης σήμερα εδώ.

Θα μπορούσα να πω γενικά οι βεβηλωτικές εκδοχές, όπως τις εννοεί ο Αγκάμπεν, είτε αυτές αφορούν την ίδια την πολιτική πράξη, είτε εκείνη του πολιτισμού, της τέχνης. Εδώ η νέα ποιητική μπορεί να επινοεί ανατρεπτικούς επιτελεστικούς λόγους και επιτελεστικές πράξεις απέναντι στην παγίδευση και την τρομοκράτηση που οφείλεται στη «νεκρή μεταφορά» και συγχρόνως να προτείνει χειραφετημένες επιτελεστικές δημόσιες εμπειρίες αυτοβιοποιητικής. Ασφαλώς το δημοψήφισμα είναι πράξη ποιητική.

Ο Φίλιππος Ωραιόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής ΠΘ