Με ασίγαστη επαναστατικότητα

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΕΗ

Τάσος Παυλόπουλος, Baf Baf, 2012, ακρυλικά σε καμβά, 90 X 80 εκ.

ANDRE GIDE, Οι κιβδηλοποιοί και Το ημερολόγιο των Κιβδηλοποιών, Μετάφραση: Ανδρέας Παππάς, Εισαγωγή: Αλεξάνδρα Σαμουήλ, Εκδόσεις Πόλις, σελ. 528

Ανήκει στα εμβληματικά έργα του δυτικοευρωπαϊκού Κανόνα. Καλειδοσκοπικό υφολογικά, πολυπρόσωπο-πολυφωνικό θεματικά, υποβάλλει αμέσως στην ανάγνωση την αίσθηση ανοικτού χωρόχρονου, όπου όλα ανεξαιρέτως είναι δυνατά, ακόμη και τα διαμετρικώς αντίθετά τους. Η τέχνη του μυθιστορήματος αναβαθμίστηκε ριζικά μετά την έκδοσή του το 1925. Η επίδρασή του, εμφανώς άμεση ή έμμεση πλην σαφής, εντοπίζεται, μεταξύ άλλων, και στις δημιουργίες των ημετέρων Γιώργου Σεφέρη, Στέλιου Ξεφλούδα, Γιώργου Θεοτοκά, Βασίλη Βασιλικού, Στρατή Τσίρκα και Γιάννη Πάνου. Η σημερινή, άψογη μετάφραση, εμπλουτισμένη από το άκρως διαφωτιστικό Ημερολόγιο των Κιβδηλοποιών, διορθώνει ομολογουμένως και τους άφθονους γαλλισμούς εκείνης, η οποία προηγήθηκε, πριν από αρκετές δεκαετίες, από το χέρι του ποιητή Άρη Δικταίου. Η παρατεταμένη επικαιρότητά του οφείλεται κυρίως στην αύρα ενός πολυμήχανου, εξαιρετικά ευέλικτου, λεκτικού ιδιώματος. Οι καθόλα πειστικοί χαρακτήρες του εν τω μεταξύ  δείχνουν αγέραστοι. Οι ερωταποκρίσεις των αφορούν κυριολεκτικά όχι μόνον στο ζέον παρόν αλλά και στο ονειρικό μας μέλλον.

Το γεγονός ότι κατατάχτηκε πανηγυρικώς στα αποκηρυγμένα βιβλία της Καθολικής Εκκλησίας δεν του στέρησε οπαδούς. Στο μεγάλο καθρέφτη του αντικατοπτρίζεται  άλλωστε το δράμα της ύπαρξης εκείνης που σπεύδει να μάθει εντελώς εαυτήν, να εμπεδώσει στη συνέχεια περιφρούρηση του εγώ, να υπερβεί τα μέτρα του μέσου όρου, στον οποίο εμμένει και δείχνει ότι σέβεται απολύτως το συντεταγμένο  κοινωνικό σύνολο. Να καταστεί εν ολίγοις Ύπαρξη. Συγκρατώ από την εμπεριστατωμένη εισαγωγή τα εξής: «οι ιδέες του Ζιντ είναι αξεχώριστες από τη μυθοπλαστική του φαντασία, δηλαδή από τον ήρωα που τις ενσαρκώνει. Με τους Κιβδηλοποιούς, ο Ζιντ δεν κατόρθωσε μόνο να γράψει ένα νεωτερικό μυθιστόρημα, ικανό να ανατρέψει τις αναγνωστικές συνήθειες της εποχής του, αλλά δημιούργησε και νέες προοπτικές για το μυθιστόρημα του μέλλοντος: άρνηση του ρεαλισμού· συμβολή του αναγνώστη στη διαμόρφωση του νοήματος· πολλαπλασιασμός και σχετικοποίηση των οπτικών γωνιών, έτσι ώστε η αποκατάσταση της αλήθειας να καθίσταται προβληματική».

Ο συγγραφέας, όταν αφηγείται, δεν συνιστά  ακριβώς έναν ακόμη  κληρωτό της περιρρέουσας ατμόσφαιρας, αλλά αποτελεί εν μέρει τον επαρκή διαμορφωτή της, όπως θα τον ήθελε φέρ’ ειπείν η καντιανή προοπτική. Δρα κατ’ εξοχήν ανθρωπιστικά, πιστεύοντας ακράδαντα στην ισχύ των διονυσιακών και απολλώνιων στοιχείων που φύσει φέρουμε. Από την άποψη αυτή η ηθική των Κιβδηλοποιών προβάλλει μιαν ασίγαστη επαναστατικότητα. Είναι η ηθική που ευαγγελίζεται την ποιητικότητα του ανθρώπινου βίου. Κατά τρόπο που δεν επιτρέπει υπαναχωρήσεις, συμβιβασμούς ή καθωσπρεπισμούς κάθε λογής. Κοντολογίς, διαβάζοντας ή ξαναδιαβάζοντας το έργο αυτό, αντλούμε, ο καθένας κατά την πρόνοιά του, μεθόδους κι εργαλεία, ικανά και αναγκαία για την πρόσβαση και πρόσληψη της απώτερης μυθοπλαστικής αλήθειας.