Πληθώνεια 2015

Ο δρόμος των 100 ημερών

Νίκος Κεσσανλής, Νο313,
υγρή εμουλσιόν σε καμβά, 122 x 82 εκ.

Στο Αλεποχώρι του Δήμου Ευρώτα Λακωνίας, στο φιλόξενο σπιτικό του ποιητή Δημήτρη Αλεξίου, για πέμπτη συνεχή χρονιά, τα «Πληθώνεια», μια συνάντηση «πνεύματος και οινοπνεύματος», όπως την έχει χαρακτηρίσει ο ίδιος.

Το Αλεποχώρι είναι ένα σχεδόν έρημο χωριό. Φθάνοντας στην πλατεία, πέντε έξι καλοσυνάτοι άνδρες, ξαφνιασμένοι από την παρουσία μας, μας δείχνουν τον δρόμο για την εκκλησία. Μας υποδέχεται ο ιερέας που μόλις είχε τελέσει τον εσπερινό. Με παράπονο μας μίλησε για την ερήμωση του χωριού· ογδόντα πέντε οι μόνιμοι κάτοικοι. Υπερήφανος, ωστόσο, για την εκκλησία του. Δεν είχε άδικο. Και μόνο τα χαλιά, με τα οποία ήταν στρωμένο από άκρη σε άκρη το δάπεδο, δημιουργούσαν μια ασυνήθη ζωντάνια και επιζητούσαν να απαλύνουν το παράπονό του. Η παλιά καμπάνα, βουβή, απωθημένη στην αυλή, μάρτυρας του περασμένου μεγαλείου.

Ενός μεγαλείου που αναβίωνε στο σπίτι του Δημήτρη Αλεξίου. Οι φιλοξενούμενοί του, περισσότεροι από τους μόνιμους κατοίκους του χωριού, είχαν τη χαρά να φυλλομετρήσουν χειρόγραφα, να παρατηρήσουν πίνακες αξιόλογων ζωγράφων στην υπαίθρια έκθεση στα αυλιδάκια του σπιτιού, δίπλα στα γεράνια και την ανθισμένη λεμονιά· ακόμη να δουν τις ενενήντα έξι ζωγραφιές, κάθε μια και από άλλον ζωγράφο, για το πρώτο ποίημά του που φέρει τον τίτλο «Παιδικός απόπλους».

Όλες οι εντυπώσεις έδεναν με τις μυρουδιές που έρχονταν από την πολύβουη κουζίνα της. Μικροί σταθμοί, πριν από τη συγκινησιακή κορύφωση που την προκάλεσε η προβολή της ταινίας «Ο δρόμος των 100 ημερών».

Πρώτη Ιουλίου του 1951, ημέρα των Αγίων Αναργύρων, ο δρόμος των δεκαοκτώ χιλιομέτρων που συνδέει τη Σπάρτη, κι όχι μόνον, με τον Κοσμά εγκαινιαζόταν με μπροστάρη την εικόνα των πολιούχων Αγίων και όλους τους κατοίκους του χωριού κάθε ηλικίας· άνδρες, γυναίκες, παιδιά· όλοι συνέβαλαν στην ολοκλήρωση του εγχειρήματος. Ο δρόμος ξεκίνησε την Καθαρά Δευτέρα και ολοκληρώθηκε σε εκατό ημέρες. Ευτυχώς το συλλογικό αυτό επίτευγμα διασώθηκε στην ταινία που ο Σύνδεσμος Κοσμιτών Αθήνας έχει αναρτήσει στο διαδίκτυο, με επίλογο του Νικηφόρου Βρεττάκου (YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=cMznh4DrhHw).

Αλλά η προβολή της ταινίας στην αυλή του σπιτιού του Δημήτρη Αλεξίου (καλότυχοι, όσοι διατηρούν μνήμες των παλιών θερινών σινεμά) ήταν φορτισμένη με μια άλλη συγκίνηση. Πρώτα το κοινό μοίρασμα, η συμμετοχή. Μετά τα σχόλια που ακούγονταν από διαφορετικές γυναικείες και ανδρικές φωνές: αυτός είναι ο τάδε, εκείνος είναι ο δείνα, η Ελένη έχει τρία εγγόνια, η … Θεός σχωρέ στην, ο … είναι δικηγόρος στην Αθήνα, ο …, η …Τους ονομάτιζαν όλους με συγκίνηση και δεν ήταν ένας που να μην τον αναγνωρίσουν.

Κι όταν άναψαν και πάλι τα φώτα, ο Δημήτρης Αλεξίου, αφού αναφέρθηκε σε προσωπικά του βιώματα για την πρώτη φορά που παρακολούθησε την προβολή της ταινίας στον Κοσμά, έδωσε τον λόγο στον Μιχάλη Αγγελέτο: «ήμουν εικοσιένα χρονών, είπε, και δούλευα στον δρόμο το κομπρεσέρ. Κανείς δεν πίστευε ότι θα ανοίξουμε τον δρόμο. Εκατό μέρες σχεδόν να γυρίσουμε στα σπίτια μας. Τρώγαμε στον δρόμο, διορθώναμε τα εργαλεία μας στον δρόμο. Και τα καταφέραμε». «Τα καταφέραμε!». Το είπε με συγκίνηση και υπερηφάνεια, χωρίς την παραμικρή έπαρση. Λιανός, στητός, με δάχτυλα κατακίτρινα από το τσιγάρο. «Είμαι τώρα ογδόντα επτά χρονών. Ήμουν τότε είκοσι ένα», επανέλαβε. Δεν ήταν σαν να έλεγε πότε πέρασαν τα χρόνια, αλλά σαν να προσδιόριζε την αφετηρία ενός έντιμου βίου.

Ο Δημήτρης Αλεξίου επέλεξε αυτή την ιστορική συγκυρία για να μας θυμίσει το πείσμα, την αποφασιστικότητα, την εργατικότητα και τη θέληση όλων των κατοίκων του Κοσμά που αποφάσισαν να πουν «όχι» στην απομόνωση και να κατορθώσουν ό,τι μηχανικοί και εργολάβοι θεωρούσαν ακατόρθωτο.

ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΚΟΥΡΟΥ-ΧΡΟΝΗ