Για την Ευρώπη

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΖΩΡΑ

Dach, 2009, μελάνι σε χαρτί, 121 x 230 εκ. 

ΠΑΝΟΣ ΤΡΙΓΑΖΗΣ, ΓΙΑΝΝΗΣ Δ. ΓΟΥΝΑΡΗΣ, Επανίδρυση της Ευρώπης, εκδόσεις Ταξιδευτής, σελ. 210

Η επανίδρυση μιας πολυκρατικής ή μονοκρατικής οντότητας προϋποθέτει την έσωθεν αποσάθρωση και πτώση των πολιτικών και πολιτειακών  της δομών, δηλαδή την εμφάνιση σοβαρών εγγενών αδυναμιών, οι οποίες δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπισθούν από τη λειτουργία των όποιων ασφαλιστικών δικλείδων του διεθνούς ή εθνικού συστήματος. Ο συνακόλουθος εκφυλισμός του ευρωπαϊκού οράματος μετά το ’90, ως συνέπεια σχετικών με τα ανωτέρω πολιτικών φαινομένων, προσδιορίζεται από τρεις παράγοντες: Αναίρεση των αρχών της ισοτιμίας και της αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών–μελών της Ε.Ε., χάριν της αρχής της ηγεμονεύουσας δύναμης (βλέπε ενοποιημένη εκ των συνθηκών Γερμανία). Ακύρωση των δημοκρατικών και κοινωνικών κατακτήσεων των λαών (Σύνταγμα – κοινωνικό κράτος). Προβάδισμα της οικονομίας, υπό τη νεοφιλελεύθερη εκδοχή της, έναντι της πολιτικής και επομένως ευρεία ανακατανομή πλούτου υπέρ των ολίγων, εργασιακός μεσαίωνας και αρνητικοί συσχετισμοί για το εργατικό και το αριστερό κίνημα.

Δύο σημαντικά γεγονότα συμπορεύονται με τον εκφυλισμό και την κατάπτωση των ιδρυτικών αρχών και αξιών της Ε.Ε. α. Η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και η ανατροπή του εφαρμοσμένου σοβιετικού μαρξισμού στον ευρωπαϊκό χώρο. Τα μειονεκτήματα του εν λόγω πολιτικού συστήματος –πολιτικός αυταρχισμός, ταξική διάκριση, γραφειοκρατική αγκύλωση– το είχαν προ πολλού καταστήσει από μη ελκυστικό έως απωθητικό. Συνακόλουθη και η αποστασιοποίηση των μεγάλων κομμουνιστικών κομμάτων της δύσης. Όμως η Σοβιετική Ένωση παρέμενε το «σοσιαλιστικό» και «αριστερό» αντίπαλο «δέος» για τις κοινωνικές και οικονομικές ελίτ του καπιταλιστικού κόσμου, με αποτέλεσμα να διευρύνονται οι πολιτικές και οικονομικές παραχωρήσεις προς τις μη προνομιούχες τάξεις. Το «δέος» ως γνωστόν εξαϋλώθηκε. β. Η μετάλλαξη της σοσιαλδημοκρατίας και η υποταγή της στα κελεύσματα του άκρατου μονεταρισμού. Ως εκ τούτου στο εσωτερικό της σοσιαλδημοκρατίας επέρχεται ολοκληρωτική ανατροπή και πλήρης επικράτηση της δεξιάς πτέρυγας. Η δημοκρατική και ριζοσπαστική αριστερά χάνει ένα «φυσικό» σύμμαχο.

Οι δύο συγγραφείς στο κεφάλαιο Δ΄ υπό τον τίτλο «Επανίδρυση της Ε.Ε. και της Ευρώπης ως σύνολο» και στο κεφάλαιο Ε΄ υπό τον τίτλο «Η Ευρώπη και ο κόσμος» προκρίνουν συμπερασματικά την επανίδρυση και απορρίπτουν τη διάλυση, θέτοντας τρείς προϋποθέσει και τέσσερεις στόχους. Άλλωστε, ας μου επιτραπεί η επισήμανση, ότι το αποτέλεσμα της διάλυσης μιας συλλογικότητας κρατών συνυπάρχει αρμονικά με το αποτέλεσμα της διάλυσης μιας συλλογικότητας φυσικών προσώπων. Όπως στη δεύτερη περίπτωση αναβιώνει ο εγωκεντρισμός των ατόμων έτσι και στην πρώτη επανακάμπτει η εθνικιστική αντίληψη. Πρόκειται για τη γνωστή ιστορικά ως «εθνικιστική παλινδρόμηση».

Οι τρείς προϋποθέσεις της επανίδρυσης: α. Αλλαγή των συνθηκών, ιδρυτικών και μη. Οι συνθήκες είναι νομικά κείμενα και υπόκεινται σε τροποποίηση κατά τους όρους τους, παρά τα αντιθέτως υποστηριζόμενα. β. Αλλαγή των κοινωνικών συσχετισμών. Ταξική μεταφορά της εξουσίας. γ. Νέο κοινωνικό και πολιτικό υποκείμενο ανατροπής. Δηλαδή κομματικός φορέας ριζοσπαστικών προτάσεων. Στην ιστορία «μικρά» κράτη με ισχυρά πατριωτικά και ανατρεπτικά κινήματα επέφεραν ως και ανατροπές στις γεωπολιτικές ισορροπίες του παγκόσμιου καταμερισμού δύναμης (παραδειγματικά: Κύπρος, Κούβα, Αλγερία, Χιλή κ.α.)

Οι τέσσερεις στόχοι της επανίδρυσης: α. Δημοκρατική επαναθεμελίωση. Διευρυμένες αρμοδιότητες στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο. Αμεσοδημοκρατικοί  θεσμοί λαϊκής συμμετοχής. Ενίσχυση των εθνικών κοινοβουλίων. β. Κοινωνική Ευρώπη. Κοινωνικό κράτος μέχρι τα όρια της λεγόμενης ταξικής αναστροφής του πολιτικού συστήματος. Μεταβολή στις σχέσεις κυρίαρχων και κυριαρχούμενων. γ. Οικολογική Ευρώπη. Η οικολογία και το περιβάλλον ως προτεραιότητες ανάπτυξης. δ. Ευρώπη της ειρήνης. Η Ε.Ε. δεν μπορεί να μετατραπεί σε αμυντικό ή επιθετικό στρατιωτικό οργανισμό. Η Ευρώπη ως στυλοβάτης της παγκόσμιας ειρήνης. Κρίση των πυραύλων στην Κούβα (1962). Η ανθρωπότητα προ πυρηνικού ολέθρου. Ο Ερνέστο Γκεβάρα, ηγετική μορφή και Υπουργός Βιομηχανίας της επαναστατικής κυβέρνησης γράφει: «Ο ιμπεριαλισμός ξέρει ή μπορεί και να μην ξέρει τι είναι ικανή να κάνει η Σοβιετική ένωση προκειμένου να μας προστατέψει. Αν κάνουν ένα λάθος, θα καταστρέψουν τον ιμπεριαλισμό ως τις ρίζες ρου, αλλά και από μας δεν θα μείνουν και πολλά. Γι’ αυτό και εμείς πρέπει να αγωνιζόμαστε σταθερά για την ειρήνη».

Ο Κώστας Ζώρας είναι καθηγητής πολιτικής κοινωνιολογίας στο Παν/μιο Αγαίου