Το διφυές πένθος

ΤΗΣ ΣΤΥΛΙΑΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΙΑ

Moment

ΖΕΦΗ ΔΑΡΑΚΗ, Η σπηλιά με τα βεγγαλικά, εκδόσεις Νεφέλη, σελ. 85

Ποιητική αυτοβιογραφία σε τέσσερα μέρη και έναν επίλογο το πρόσφατο βιβλίο της Ζέφης Δαράκη, εξισορροπεί τον μύθο με τον λόγο. Η ποίησή της, (συγκεντρωμένη σε δύο τόμους με τίτλο Τα ποιήματα 1967-1982 και 1984-2004, Εκδόσεις Νεφέλη) επισημαίνει την περιπέτεια της ύπαρξης μέσα στον κόσμο. Η Δαράκη «μάς περνά από την χρωματική διάθλαση του μοντερνισμού γι’ αυτό που διανοίγεται, προς το μέλλον της ποίησης μέσα από κραδασμούς και σύμβολα» (Απ. Αποστόλου). Η ίδια τονίζει πως «μέσα στην ποίηση είναι σκοτεινά». Καλεί τον αναγνώστη να την ακολουθήσει στη μοναχική της περιπλάνηση

Η σκιά της οδύνης σκιάζει τη συλλογή, αφιερωμένη στη μνήμη του Βύρωνα Λεοντάρη. Το ρίγος του πένθους εκφράζεται με το σύμβολο του καθρέφτη που έχει αναστραφεί. Η προσωπική οδύνη συνοδεύεται από οδύνη για τον ευτελισμό του ανθρώπου (Underground Banda). «Ο ατομικός λόγος της Δαράκη σπεύδει να διατηρήσει και να διασώσει στο ακέραιο, τον ουμανισμό του» (Β. Χατζηβασιλείου). Η πραγματικότητα ωστόσο παρίσταται με όλο το εύρος των αντιθέσεων που χαρακτηρίζουν τον ποιητικό λόγο, τη ζωή και τον θάνατο. Παρόλη τη θλίψη, υπάρχουν ανοίγματα του ποιητικού λόγου προς μια δροσερή πραγματικότητα. Το alter ego της ποιήτριας –«ο άλλος μου εαυτός»– παρακολουθεί τις εικόνες να ξετυλίγονται σαν σε καλειδοσκόπιο και αποκαλύπτει την προσωπική του μυθολογία.

Προσπαθώ να ξεμπλέξω τα δάχτυλά μου

απ’ το ημίφως των παιδικών ημερών (…)

μένει το υπόλοιπο ενός χαμόγελου

για τα εκατό χρόνια  στα αδυσώπητα βάθη

των ονείρων

ενός ανάποδα γυρισμένου καθρέφτη

Εξίσου σημαντικά είναι τα μυστικά που δεν αποκαλύπτονται, καθώς και το άλεκτο, το άρρητο, η σιωπή. Οι παράλληλοι αντικαθρεφτισμοί φωτίζουν διαδοχικά τον δημόσιο και ιδιωτικό λόγο. Εικόνες του εξωτερικού κόσμου συμπλέκονται με τα τοπία της ψυχής που έχει χάσει τη θέση της. Στην ποίηση της Δαράκη επισημαίνεται «η περιπέτεια του σώματος. Ο χρόνος του σώματος. Το τραγικό γεγονός ότι το σώμα ξέρει το χρόνο του» (Μ. Μαρκίδης)

(…) κάτω στο πάτωμα η ψυχή μόνη

Η Δαράκη ασφυκτιά συχνά, μέσα στον χρόνο του σώματος, αυτοχειριάζοντας τη γραφή της. Η ίδια περιγράφει το βίωμα: «Η ζωή-θάνατος, μια θελκτική καταφυγή, μια σκοτεινή ελευθερία. Αποπλανώντας τη γραφή, πυκνώνοντας το νόημα της ζωής, σε μιαν ακίνητη μάσκα μπροστά στον γκρεμό της». Ποιητικός μονόλογος ή διάλογος που συνεχίζεται στο «επέκεινα» χώρου και χρόνου, η συλλογή συνδυάζει τα έντονα δραματικά στοιχεία που διατρέχουν το έργο της με «το νήμα της επόμενης εξομολόγησης». Την «ποίηση μέσα στην ποίηση». Στο έργο  της το κορυφαίο οδυνηρό γεγονός συμπλέει με το κορυφαίο ποιητικό γεγονός: «χτυπούν τα τζάμια οι φωνές μας, εμάς ζητάνε – Μην ανοίξεις». Ή, «αυτό που σκοτεινιάζει, είναι ορατό μόνο μες στο σκοτάδι». Στο ερώτημα «είναι κανείς εδώ;» αναλαμβάνει να απαντήσει ο αναγνώστης. Το παρελθόν άλλωστε είναι ζωντανό. Η λέξη, η πράξη, η πιο απρόσμενη μνήμη αναβιώνουν μπροστά στα μάτια του. Το ποιητικό παρόν παράλληλα αντιστοιχεί στον χρόνο του αναγνώστη, που αναπαράγει τις παραστάσεις δημιουργώντας τη δική του πραγματικότητα. Η μυθολογία που προκύπτει από αυτή τη συνάντηση εκτυλίσσεται σε κλειστό χώρο. Τη σπηλιά με τα βεγγαλικά.

Η ποίηση της Δαράκη, μέσα από μια έφηβη συχνά αγωνία, συνομιλεί και ψαύει το ανείπωτο: «μη λες πως ο ποιητής είχε τις απαντήσεις/ είχε το αναπάντητο». Και όμως το ανέκφραστο είναι που διακινεί το βάθος των προβληματισμών στην ποίησή της.

Ποίηση, είσαι το φως

που δαγκώνει το φως του

Τι συνωμοτεί για να σε αποδείξει;     

Ο αόρατος Άλλος, γίνεται η μόνη προσέγγιση του άλεκτου της ποίησης – «ο μοναδικός μου Αναγνώστης/ σαν ένας Άλλος/ κι εγώ/ στα Βιβλιοστάσια δεμένη/ κλειστά χαιρέκακα βιβλία/ μανδύες άδειοι, κρεμασμένοι» …

Η Στυλιανή Παντελιά είναι φιλόλογος