Όχι πια “θολωμένα υγρά τέλματα”

Η ποιητική του Έζρα Πάουντ

Έναν αιώνα πριν, οι ποιητές συζητούσαν σοβαρά για την τέχνη τους… Όλοι οι ποιητές; Όχι βέβαια! Μόνο οι σοβαροί, οι όντως ποιητές. Περίπου όπως και τώρα...

Ένα ενδιαφέρον παράθεμα λοιπόν από επιστολή του Πάουντ το 1915, που περιέχεται στο δοκίμιο του Χέρμπερτ Ρηντ, «Ιδέες εν κινήσει», το οποίο εκδόθηκε από τον «Έρασμο», σε μετάφραση Γεράσιμου Λυκιαρδόπουλου και πρόλογο Στέφανου Ροζάνη.

«Η ποίηση πρέπει να είναι τόσο καλογραμμένη όσο και η πρόζα. Η γλώσσα της πρέπει να είναι εκλεπτυσμένη γλώσσα, χωρίς κατά κανέναν τρόπο να αφορμάται από την καθομιλουμένη αλλά αντίθετα να διατηρεί υψηλή συναισθηματική ένταση (δηλ. απλότητα). Δεν πρέπει να υπάρχουν λέξεις παρμένες από βιβλία, ούτε περιφράσεις, ούτε αντιστροφές της κανονικής σειράς των όρων της πρότασης. Πρέπει να είναι τόσο απλή όσο η καλύτερη πρόζα του Ντε Μωπασσάν και τόσο δύσκολη όσο η πρόζα του Σταντάλ.

Δεν πρέπει να υπάρχουν επιφωνήματα. Όχι αερολογίες. Δεδομένου ότι δεν μπορούμε να έχουμε σε κάθε προσπάθεια την τελειότητα, αυτή πρέπει να είναι ο ΣΤΟΧΟΣ μας.

Ο ρυθμός ΠΡΕΠΕΙ να έχει νόημα. Δεν μπορεί να είναι απλώς ένα αφρόντιστο ξεπέταγμα, χωρίς αγκύρωση και πραγματική βάση στις λέξεις και στο νόημα, ένα ταρατατάμ ταρατατάμ ταρατατάμ.

Δεν πρέπει να υπάρχουν κλισέ, έτοιμες φράσεις, δημοσιογραφικά στερεότυπα. Ο μόνος τρόπος να ξεφύγει κανείς από αυτά είναι η ακρίβεια, ως αποτέλεσμα προσεκτικής συγκέντρωσης σε αυτό που γράφει. Το κριτήριο ενός συγγραφέα είναι η ικανότητά του για μια τέτοια συγκέντρωση ΚΑΙ η δύναμή του να παραμένει συγκεντρωμένος μέχρι να φτάσει στο τέλος του ποιήματός του, είτε αυτό αποτελείται από δύο στίχους είτε από διακόσιους.

Αντικειμενικότητα και πάλι αντικειμενικότητα, και έκφραση: όχι πίσω - μπρος, όχι συμβατικά επίθετα (όπως “θολωμένα υγρά τέλματα”), όχι γλώσσα όπως του Τέννυσον: τίποτα - τίποτα που δεν θα μπορούσε κάποιος, σε κάποιες περιστάσεις, στην ένταση κάποιας συγκίνησης, να πει στην πραγματικότητα. Κάθε φιλολογικότητα, κάθε μουχλιασμένη λέξη, χαραμίζει ένα κομμάτι από την υπομονή του αναγνώστη, ένα κομμάτι από την αίσθηση του αναγνώστη για την ειλικρίνεια που έχει το ανάγνωσμά του. Όταν κανείς πραγματικά αισθάνεται και σκέφτεται τραυλίζει στην απλή ομιλία∙ μόνο μέσα στην αναταραχή, στην επιπόλαια ανόητη έξαψη της γραφής, ή στη μέθη ενός ρυθμού ξεπέφτει κανείς στα εύκολα -ω, πόσο εύκολα!- λόγω των βιβλίων και των ποιημάτων που έχει διαβάσει.

Η γλώσσα είναι φτιαγμένη από συγκεκριμένα πράγματα. Οι γενικές εκφράσεις με μη συγκεκριμένες λέξεις δείχνουν τεμπελιά∙ είναι κουβέντα, όχι τέχνη, όχι δημιουργία, είναι η αντίδραση των πραγμάτων πάνω στον συγγραφέα, δεν είναι δημιουργική πράξη από τον συγγραφέα.

Τα 'επίθετα' είναι συνήθως αφαιρέσεις - εννοώ ό,τι ονομάζουμε 'επίθετα' στα βιβλία γύρω από την ποίηση. Το μόνο επίθετο που αξίζει να χρησιμοποιούμε είναι αυτό που είναι ουσιώδες για το νόημα της φράσης, όχι το κοσμικό επίθετο”.

Group A.3.A, 1968-69, ακρυλικό με χρωστικές, 46,5 x 56 x 30 εκ.