Σε αναζήτηση της Ευρωπαϊκής Δημοκρατίας

ΤΟΥ ΠΑΝΟΥ ΤΡΙΓΑΖΗ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΟΥΝΑΡΗΣ, Σε Αναζήτηση της Ευρωπαϊκής Δημοκρατίας, εκδόσεις Παπαζήση

Η συζήτηση στη χώρα μας για την Ευρώπη και το μέλλον της είναι μια συζήτηση που κανείς δεν μπορεί να αποφύγει, πολύ περισσότερο σήμερα, που η πολυδιάστατη κρίση της χώρας μας δεν είναι μόνο ελληνική αλλά και ευρωπαϊκή και παγκόσμια. Πολλοί εγχώριοι απολογητές του συστήματος της διαφθοράς και διαπλοκής, που έχει οδηγήσει και στην απαξίωση των παραγωγικών δυνατοτήτων της πατρίδας μας και του ελληνικού λαού, στρέφουν τα πυρά τους κατά κύριο λόγο κατά των εργαζομένων και των δικαιωμάτων τους, αφήνοντας στο απυρόβλητο τις άρχουσες τάξεις της Ελλάδας και της Ευρώπης, ιδιαίτερα την γραφειοκρατία των Βρυξελλών. Άλλοι αναδεικνύουν μόνο την ευρωπαϊκή διάσταση της ελληνικής κρίσης, την αποδίδουν μόνο στον κακό ηγεμόνα της ΕΕ, την Γερμανία, ούτε καν στην κυβέρνηση Μέρκελ και στις καταστροφικές νεοφιλελεύθερες εμμονές τους. Μιλούν συνεχώς αυθαίρετα και αντιεπιστημονικά, για νέα γερμανική κατοχή στην Ελλάδα. Με την λογική αυτή, συνάγεται ότι οι Έλληνες δεν φταίμε σε τίποτα, ο καπιταλισμός στη χώρα μας με τις παθογένειές του «βγαίνει λάδι». Πρόκειται περί αταξικής προσέγγισης, που παραπέμπει σε «αναλύσεις» τύπου Τράγκα.

Πολιτιστική Αντεπανάσταση

Γινόμαστε μάρτυρες μιας αφήγησης της ιστορίας του συγκροτημένου σε εθνικό κράτος νεότερου Ελληνισμού, η οποία βρίθει πολλών μύθων, ένας εκ των οποίων που παραπέμπει και στο χριστιανικό σχίσμα, είναι ότι όλα μας τα δεινά πηγάζουν εξ Εσπερίας, δηλαδή από την Δύση. Άρα, απαιτείται να μιλήσουμε για την Ευρώπη και το μέλλον της, χωρίς προκαταλήψεις και μακριά από –ανεδαφικούς στην εποχή μας– εθνοκεντρισμούς, προσεγγίζοντας την ΕΕ ως μία εξέλιξη, που οφείλεται σε αντικειμενικές διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα στον σύγχρονο κόσμο της αυξανόμενης από κάθε άποψη αλληλεξάρτησης χωρών και λαών.

Με τον Γιάννη Γούναρη έχουμε συμπεριλάβει ένα κεφάλαιο στο κοινό βιβλίο μας, Επανίδρυση της Ευρώπης (εκδόσεις Ταξιδευτής), το οποίο έχουμε τιτλοφορήσει «Πολιτιστική Αντεπανάσταση», διότι με αυτό ισοδυναμεί η νεοφιλελεύθερη επέλαση, ιδιαίτερα στα χρόνια της κρίσης, από την άποψη των τραγικών συνεπειών της για την Ευρώπη και τους λαούς της. Υπό την έννοια αυτή, η ίδια η Ευρωπαϊκή Ιδέα, μπορεί να καταστεί νεκρή, από τις ακολουθούμενες σημερινές πολιτικές των κυρίαρχων δυνάμεων της ΕΕ, αφού η ιδέα της ενωμένης Ευρώπης γεννήθηκε πριν διακόσια χρόνια, ως ιδέα δημοκρατική, φιλειρηνική και πανευρωπαϊκή.

Η προσέγγιση του Γιάννη Γούναρη με το τωρινό βιβλίο του είναι αναμφίβολα υπέρ μιας ριζικής αλλαγής στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα στην κατεύθυνση πριν από όλα, μιας βαθιά δημοκρατικής Ευρώπης των λαών και των πολιτών της, με σεβασμό στις εθνικές και ιδιαίτερες πολιτισμικές ταυτότητες. Αναμφίβολα, η ΕΕ ως πολιτικό υποκείμενο του διεθνούς δικαίου, χρειάζεται δημοκρατική πολιτική οργάνωση. Δεν επιτρέπονται, όμως, δογματικές εμμονές ως προς τον τύπο της δημοκρατικής οργάνωσης, αφού πρόκειται για ένα ιστορικά πρωτότυπο εγχείρημα. Άρα, πρωτότυπο πρέπει να είναι και το Σύνταγμα της Ευρώπης, καθώς και ο τρόπος που αυτό θα προκύψει.

Ας μου επιτραπεί να προσθέσω ότι οι ριζικές αλλαγές που προτείνονται από τον Γούναρη στο θεσμικό επίπεδο, απαιτούν αλλαγές και ανατροπές και στον συσχετισμό δυνάμεων, ο οποίος βεβαίως δεν θα προκύψει αυτόματα. Και ας μη ξεχνούμε στους ευρωπαϊκούς πολιτικούς συσχετισμούς, παίζουν καθοριστικό ρόλο και τα εθνικά συμφέροντα, όπως και αν ορίζονται αυτά. Διότι κατά τη γνώμη μου, απέχουμε πολύ από την μεταεθνική εποχή, την οποία κάποιοι ευρωπαίοι διανοητές θεωρούσαν πολύ κοντινή πριν από μερικές δεκαετίες.

Βεβαίως, όπως προανέφερα, το μεγάλο ερώτημα είναι, πως θα προκύψει το Σύνταγμα της ΕΕ; Ορθότατα, ο Γ. Γούναρης υποστηρίζει ότι οι Διακυβερνητικές Διασκέψεις «έχουν φάει τα ψωμιά τους». Αλλά τι και πως θα πάρει τη θέση τους, δεν προκύπτει τεκμηριωμένα από το βιβλίο. Θα είναι κάποιο είδος Συντακτικής Συνέλευσης, ρόλο που μπορεί να παίξει ένα μελλοντικό Ευρωκοινοβούλιο, ή κάτι άλλο, πιο ριζοσπαστικό; Αναρωτιέμαι επίσης, αν θα έπρεπε η θεσμική εξέλιξη της ΕΕ να συνδυαστεί με την προώθηση μιας νέας δομής πανευρωπαϊκής συνεργασίας, με τη συμμετοχή και της Ρωσίας. 

Ο Πάνος Τριγάζης είναι πρόεδρος του Παρατηρητηρίου Διεθνών Οργανισμών και Παγκοσμιοποίησης-ΠΑΔΟΠ και συντονιστής του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων και Θεμάτων Ειρήνης του ΣΥΡΙΖΑ