Άγος εποχής: ποίηση;

ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΒΟΥΛΓΑΡΗ

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΛΥΚΕΣΑΣ, Μινώταυρος στο Σούνιο, εκδόσεις Νησίδες, σελ. 42

Διαθέτει τρία σημαντικά πλεονεκτήματα, τρεις κρίσιμες και δυσεύρετες κατακτήσεις ο ποιητικός λόγος του Απόστολου Λυκεσά. Είναι η αποδιάρθρωση της συνήθους και απρόσκοπτης, δηλαδή τελικά πεζής ροής της γλώσσας, που την επιτυγχάνει με μια εξπρεσιονιστικής τεχνικής αφαιρετικότητα. Είναι το λεκτικό υλικό του, που το αντλεί με άνεση από διάφορα και διαφορετικά πολιτισμικά στρώματα, κερδίζοντας όμως διά της αφαιρετικότητας το στοίχημα της ομοιογένειας. Είναι ένας ρυθμός που δεν σπάζει, που δεν διστάζει, ούτε μπροστά στην πιο ισχυρή εικόνα ή μπροστά στην πιο βαριά έννοια. Είναι όμως η τέταρτη παράμετρος, η προεξάρχουσα πολιτική θεματική, της οποίας η ποιητική, και πρωτίστως αφηγηματική διαχείριση, δεν συνάδει πάντα με τα προηγούμενα.

Η ένταση που επιτυγχάνει η μορφή, δηλαδή οι τρεις πρώτες παράμετροι, απαιτεί μια αντίστοιχα, δηλαδή με τρόπο συμβατό, επεξεργασμένη θεματική. Αποδιαρθρωμένη στη νοηματική ροή της, αποδιαρθρωτική, και όχι απλώς ευρηματική στις νοηματικές συνάψεις της, με ήπιο και εδραίο, και όχι αγχωτικό ρυθμό συμβολικής εικονογράφησης, ιδεών και εννοιών. Η αιτία αυτής της δυσαρμονίας; Όπως δηλώνουν/εξηγούν οι στίχοι τού ποιητή:

Άπαξ και γράψεις, δεν ματαγίνεται

να σώνεσαι ως θεατής του άρρητου.

Το στοίχημα που έχει βάλει ο Λυκεσάς είναι μεγάλο και ιδιαίτερα απαιτητικό. Δεν είναι ο μόνος από τους νεώτερους ποιητές που επιχειρεί να μιλήσει ευθέως για την κρίση, για την «εποχή». Σχεδόν όλοι οι υπόλοιποι, όμως, βολεύονται σε ένα έτοιμο ποιητικό ιδίωμα, πάνω στο ποίο ενοφθαλμίζουν μια εικόνα της εποχής, δεόντως ριζοσπαστικά επεξεργασμένη. Στην ουσία, αναβιώνουν την τεχνική του Μιχάλη Κατσαρού, που μας έδωσε το Κατά Σαδουκκαίων, πάνω στην καβαφική ποιητική, αλλά αυτό συνέβη άπαξ (και ο Κατσαρός απέμεινε ποιηματογράφος ενός και μόνο ποιήματος). Ο Λυκεσάς αξιώνεται να αρθρώσει μια δικιά του ποιητική, που όμως δεν ολοκληρώνεται, γιατί δεν εμπιστεύεται μέχρι τέλους τις κατακτήσεις του, τη γλώσσα του, η οποία σε μερικά σημεία μοιάζει να ασφυκτιά και να βουλιάζει σε ρόλο οχήματος/καμβά για τις απόψεις του.

Είναι το ίδιο λάθος στο οποίο υπέπεσαν σχεδόν όλοι οι αριστεροί μεταπολεμικοί ποιητές, που η ανάγκη τους «να μιλήσουν», για όσα συνέβαιναν, για όσα ζούσαν, τελικά στους οδήγησε στην υποχώρηση της ποίησης έναντι του «νοήματος». Ενώ, αντίθετα, η ποίηση π.χ. του Καρούζου (και όχι βέβαια η Κροστάνδη του...) ή της Βαλακό, με την εξαρθρωμένη μορφή της μας λέει πολύ περισσότερα για την ιστορική συνθήκη του μεταπολέμου, απ’ ό,τι οι λυρικές νοηματικές εξάρσεις π.χ. του Λειβαδίτη. Και είναι η ύστερη ποίηση του Σινόπουλου, όταν η γλώσσα του είχε εμπεδωθεί και εσωτερικευθεί ως προσωπική συνθήκη, που κατάφερε να μιλήσει για όλα τα σημαντικά που συνέβαιναν στην εποχή του(ς).

Και είναι, βέβαια, διαρκές παράδειγμα, η ποιητική της Γυναίκας της Ζάκυθος, μέσα στη δαιδαλώδη, ή και «σκοτεινή» νοηματική της  συνάρθρωση, που την καθιστά ιδρυτικό κείμενο της νεοελληνικής εθνικής λογοτεχνίας, και όχι ο «Ύμνος εις την Ελευθερίαν», που διαχειρίζεται, σε πρώτο πλάνο, τα ιστορικά δρώμενα.

Παρ’ όλα αυτά, και δι’ αυτών, η συλλογή του Λυκεσά αποτελεί ένα προκεχωρημένο δείγμα/τεκμήριο των αναζητήσεων και των απαιτήσεων του ποιητικού λόγου της εποχής μας, και συγκεκριμένα εκείνης της περιοχής του που προσπαθεί να τιθασεύσει την ένταση που παράγουν τα μεγάλα κοινωνικά γεγονότα, και να την οδηγήσει μέσα στον κόσμο και στη μορφή ενός επίσης σύγχρονου στίχου.

θεολογία ξημερώνει

αν σου ζητούν θυσίες

θα βγεις μετανιωμένος

Αναζήτηση, 2014, μολύβι σε χαρτί, 32 x 40 εκ.