Ριζοσπαστικός, ταξικός ανακαθορισμός του γενικού συμφέροντος

ΤΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

Γιούλα Παπαδοπούλου, Battlefly collector, βίντεο 

Η έννοια του γενικού συμφέροντος είναι από τις πλέον αόριστες έννοιες. Η επίκλησή της καθορίζεται από τους επιδιωκόμενους στόχους όσων την επικαλούνται. Σε αυτό το πλαίσιο, το γενικό συμφέρον καθορίζεται από την ιδεολογική ηγεμονία. Αυτός ο καθορισμός, τώρα, γίνεται υπό την ηγεμονία του νεοφιλελευθερισμού.  Έτσι προκύπτει και η αιτίαση περί αριστερού λαϊκισμού προς όσους αντιμάχονται το διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα και την ανδραποδώδη κυβέρνηση που το εξυπηρετεί. Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ έχουν χρέη που ξεπερνούν τα 250 εκ. Τα Μ.Μ.Ε. οφείλουν περίπου 3 δις, τα οποία θα κουρευτούν, ύστερα από τη σκανδαλώδη τροπολογία που επιτρέπει συγχωνεύσεις ομίλων. Ταυτοχρόνως, οι μαυραγορίτες των ΜΜΕ και οι κυβερνητικοί τους πάτρωνες αναθεματίζουν ό, τι είναι δημόσιο, αποκαλώντας το «ξεπερασμένο κρατισμό». Αυτοί  συντηρούνται με δημόσιο χρήμα και φιλοδωρούνται με κούρεμα χρεών ∙ όχι όμως και οι μικρές επιχειρήσεις.

***

Η ασκηθείσα πολιτική ουδέποτε θα τελεσφορούσε σε συνθήκες δημοκρατίας. Έτσι, επήλθε η παράκαμψη του Συντάγματος, αλλά και δικαιοκρατικών αρχών. Το Μνημόνιο λειτούργησε ως «παρασύνταγμα».  Με την επίκληση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης, η δημοκρατική νομιμοποίηση κατέστη περιττή και το κοινοβούλιο εξέπεσε σε όργανο ταχείας διεκπεραίωσης εκτάκτων μέτρων. Πλέον, η πολιτική των Μνημονίων αποτελεί τη νέα κανονικότητα. Παγιώνεται η κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Αυτή είναι η κυβερνητική σταθερότητα του ακροδεξιού πυρήνα της Ν.Δ. Σταθεροποιείται η κατάργηση των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας και η κατάρρευση του Εργατικού Δικαίου. Έχουν, πια, προκύψει δύο ζώνες νομιμότητας: το Σύνταγμα και το καθεστώς των εκτάκτων μέτρων, που εδραιώνονται. Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης είναι νέα τάξη πραγμάτων. Καθιδρύεται, δίπλα στο Σύνταγμα, ένα απροσπέλαστο πεδίο μη δημοκρατικής «νομιμότητας», με ρυθμίσεις εκτάκτου ανάγκης, στο οποίο οι συνταγματικές αρχές εξασθενούν. Είναι διαρκές «παρασύνταγμα». Η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας υπέστη ολετήριο πλήγμα.

***

Το κοινωνικό κράτος, όλα τα προηγούμενα χρόνια, κόστισε πολύ στο κεφάλαιο. Τώρα, το κεφάλαιο ό, τι αναγκάστηκε να παραχωρήσει, υπό την πίεση των κοινωνικών-εργατικών αγώνων, το παίρνει πίσω στο πολλαπλάσιο. Προϋπόθεση απετέλεσε η συρρίκνωση της δημοκρατίας, παντού στην Ευρώπη. Το κεφάλαιο επιτίθεται στη δημοκρατία και, μάλιστα, σε όλες τις εκδοχές της. Είναι, πλέον, ανεπιθύμητη ακόμη και η αστική, φιλελεύθερη δημοκρατία, εφόσον συμβιβάζεται με δημοκρατικές αξίες και δικαιώματα. Ο νεοφιλελευθερισμός συμφύρεται με την Άκρα Δεξιά. Η κυβέρνηση Σαμαρά το αποδεικνύει περιτράνως. Η διάλυση του κοινωνικού κράτους είναι κύριος στόχος αυτής της ταξικής πολιτικής, που περιλαμβάνει «εντολή Γερμανίας» και «διεκπεραίωση Σαμαρά». Η νεοφιλελεύθερη, ταξική πολιτική, στην Ευρώπη, διαλύει και το κοινωνικό κράτος και το δημόσιο αγαθό. Πλήττει τους πυλώνες της δημοκρατίας. Στην ουσία, ακυρώνει τη δημοκρατική μετεξέλιξη του  του φιλελεύθερου κράτους σε συνταγματικό, κοινωνικό κράτος. Ακυρώνει τον δημοκρατικό μετασχηματισμό της Ευρώπης.

***

Ο ΣΥΡΙΖΑ αποσκοπεί στην ανασύσταση του κοινωνικού κράτους και την υπεράσπιση του δημοσίου αγαθού. Αυτή είναι πολιτική γενικού συμφέροντος, το οποίο αναπροσδιορίζεται ως εξής: το γενικό συμφέρον ορίζεται σε αναφορά προς τη διασφάλιση των όρων αναπαραγωγής της κοινωνίας και διατήρησης της αξιακής συνοχής της. Αυτό προϋποθέτει αρχές, όπως είναι η πολιτική συμμετοχή και η αλληλεγγύη. Συνεπώς, το γενικό συμφέρον το υπερασπίζονται οι δυνάμεις που αντιστρατεύονται  την ταξική πολιτική, η οποία αίρει τις προϋποθέσεις της δημοκρατίας και αποσκοπεί στην κραταίωση των οικονομικών ολιγαρχιών. Ο σιωπηρός πνιγμός της δημοκρατίας είναι η μείζων προϋπόθεση για τη στερέωση της εξουσίας τους. Ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός κάνει μια ριζική επιλογή: δείχνει ότι δεν του χρειάζονται οι αποκλεισμένοι, οι φτωχοί και άρρωστοι, οι συνταξιούχοι. Όλοι αυτοί, εάν δεν εκλείψουν, θα πρέπει να μετατραπούν σε αναλώσιμα ανδράποδα.

Στις εκλογές,  ο ΣΥΡΙΖΑ πρώτευσε και κατήγαγε σημαντικές νίκες. Αυτό οδήγησε σε προτροπές της μορφής «αλλάξτε λίγο», «μην είστε έτσι». Αυτές καταλήγουν στη βαθυνούστατη, δημοσιογραφική απόφανση «ο ΣΥΡΙΖΑ έχει ταβανιάσει». Ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να εξασφαλίσει ερείσματα σε τμήματα της κοινωνίας που υποφέρουν. Η ίδια δυνατότητα ανευρίσκεται στις πρωτοβουλίες και τα κινήματα υπέρ του δημοσίου αγαθού, άρα εναντίον της ιδιωτικοποίησης του νερού, της ενέργειας, των αιγιαλών.  Η υπεράσπιση όλων αυτών γίνεται εν ονόματι του γενικού συμφέροντος. Η πολιτική υπέρ του γενικού συμφέροντος καθιστά επάναγκες το να υπάρξει δημοκρατικός έλεγχος των εξελίξεων. Η κυβέρνηση Σαμαρά εξαθλιώνει και την κοινωνία και την ίδια την πολιτική. Θα πρέπει να υποκαταστήσουμε το Μνημόνιο, που παγιώνεται ως οργανωτική αρχή της πολιτικής ζωής και της καθημερινότητάς μας, με ένα σχέδιο κοινωνικής και παραγωγικής ανασυγκρότησης, ικανό να αντιμετωπίζει τις δομικές αιτίες της κρίσης. Αυτό θα εκπονηθεί στο όνομα του γενικού συμφέροντος, πυρήνας του οποίου είναι η κοινωνική δικαιοσύνη. Πρέπει να  συγκροτήσουμε ένα νέο μοντέλο δημοκρατίας, με ουσιαστικό περιεχόμενο. Πυρήνας του πρέπει να είναι η – έκπτωτη, πλέον – λαϊκή κυριαρχία. Χωρίς  αυτή, δεν νοείται πολιτική υπέρ του γενικού συμφέροντος. Το γενικό συμφέρον είναι ο λόγος για τον οποίον ασκεί πολιτική η Αριστερά. Αυτό θα καθοδηγήσει την απάντηση  στο μείζον ερώτημα: ποιο μοντέλο δημοκρατίας μπορεί να χωρέσει το μοντέλο μετάβασης από την κρίση στην παραγωγική και την κοινωνική ανασυγκρότηση; Χρειάζεται η επίκληση της λαϊκής κυριαρχίας, ως αρχής που κινητοποιεί τον λαϊκό παράγοντα και ζητεί τη συνδρομή του, για να υπάρξει ουσιαστική νομιμοποίηση και στήριξη στη σύγκρουση με το σάπιο πολιτικό σύστημα. Αυτό το σύστημα είναι ο μείζων εχθρός του γενικού συμφέροντος. Αυτό θα εξακολουθεί να έχει και να κατανέμει την εξουσία ,σε εστίες συμφερόντων, ενάντια στην  κυβέρνηση της Αριστεράς, του ΣΥΡΙΖΑ. Είναι αναπόδραστη η σύγκρουση με αυτό το σύστημα, όπως  είναι αναγκαία η δημιουργία ριζοσπαστικού κινήματος πολιτικής συμμετοχής, δηλαδή λαϊκού, δημοκρατικού κινήματος που θα μας στηρίξει σε αυτή τη σύγκρουση με τα συμφέροντα, με το καταρρέον και ταξικώς αδηφάγο πολιτικό σύστημα. Η λαϊκή κυριαρχία, το γενικό συμφέρον και η κοινωνική δικαιοσύνη θα είναι οι αρχές αυτής της σύγκρουσης. Χωρίς τέτοια σύγκρουση, δεν εκπονείται σχέδιο κοινωνικής και παραγωγικής ανασυγκρότησης, διότι το πολιτικό σύστημα θα το υπονομεύσει. Θα το καταστρέψει, εκ των έσω, σαν ιός. Η αναδιοργάνωση του κοινωνικού κράτους δεν επιτυγχάνεται χωρίς φορολόγηση του πλούτου. Όπως ήταν ταξική η επιλογή για την αποδιάρθρωση του κοινωνικού κράτους, έτσι θα είναι ταξική και η πολιτική για την ανασυγκρότησή του. Είναι αναπόδραστος ο ταξικός ανακαθορισμός του γενικού συμφέροντος. Είναι αναπόφευκτος ο ριζοσπαστικός καθορισμός της πολιτικής, σήμερα. Είναι αναπόφευκτη, όμως, και η πολιτική των συμμαχιών, ώστε να υπάρξει η μεγαλύτερη δυνατή στήριξη κατά τη σύγκρουση με τον εσμό των συμφερόντων, που αποτελούν τον πυρήνα του πολιτικού συστήματος, συνιστούν κέντρα κατανομής της πολιτικής ισχύος, με γνώμονα την εξυπηρέτηση αυτών των συμφερόντων, και αποσκοπούν στη διεύρυνση της πολιτικής υποαντιπροσώπευσης μεγάλων τμημάτων της κοινωνίας, με ταξικά κριτήρια. Με τέτοια κριτήρια πρέπει να γίνει η ανακατανομή της πολιτικής ισχύος. Έτσι, καθορίζεται η θέση όλων: με τον κοινωνικό-ταξικό ανακαθορισμό της ίδιας της πολιτικής σύγκρουσης, αλλά και του ιδιότυπου πραγματισμού και της ευελιξίας που απαιτείται για τη συμμαχία με δυνάμεις της κοινωνίας. Το να είναι κάποιος υπέρ της ανασυγκρότησης του κοινωνικού κράτους και εναντίον της δήωσης του δημοσίου πλούτου και αγαθού είναι επιλογή και με ταξικό χαρακτήρα. Αυτές είναι  ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις. Το ίδιο ισχύει για την υπεράσπιση της ίδιας της δημοκρατίας. Ο ΣΥΡΙΖΑ χρειάζεται ένα ρεαλιστικό, εφαρμόσιμο πρόγραμμα, που όμως δεν θα διαπραγματεύεται τα παραπάνω.

***

Η δημιουργία και εδραίωση ερεισμάτων, στα χειμαζόμενα τμήματα της κοινωνίας,  δικαιολογεί δυνητικώς την επιδίωξη της αυτοδυναμίας, μαζί με τις συμμαχίες. Η πολιτική των συμμαχιών μας δεν μπορεί να αγνοήσει τη δυναμική της κατάστασης, το έγκαιρον και εύκαιρον της περιστάσεως. Οι συμμαχίες, όμως, δεν μπορούν παρά να έχουν κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ, τον φορέα του δημοκρατικού σοσιαλισμού. Ο κορμός του ΣΥΡΙΖΑ είναι ο κορμός ενός δέντρου. Οι ρίζες του ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να βαθαίνουν και να απλώνονται στην κοινωνία. Αυτό είναι το μείζον ως προς τις συμμαχίες. Αυτό δεν το επιτυγχάνει ούτε η κυβερνώσα, νεοφιλελεύθερη ακροδεξιά ούτε η νεοφιλελεύθερη κεντροδεξιά – και ψευδωνύμως καλούμενη κεντροαριστερά – που ενδιαιτάται στο παλιό και βαθύ, νεοδεξιό ΠΑΣΟΚ.  Μόνο τέτοιο υπάρχει, άλλωστε. Η κεντροαριστερά –αν υπάρχει κάτι τέτοιο– προκρίνει την ανασύσταση του κοινωνικού κράτους;  Εάν ναι, πρέπει να εξηγήσει αν επιτυγχάνεται αυτή, χωρίς τη φορολόγηση του πλούτου, χωρίς τη σύγκρουση με την ταξική πολιτική που το διέλυσε. Το ίδιο ισχύει και για την αποκατάσταση του εργατικού δικαίου και των εργασιακών σχέσεων και δικαιωμάτων, αλλά και της επαναφοράς των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας, δηλαδή της αποκατάστασης της τρωθείσης συλλογικής αυτονομίας, ως δημοκρατικής, συνταγματικής αξίας. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μας ενδιαφέρουν οι συμμαχίες. Σημαίνει, όμως, ότι δεν μπορούμε να έχουμε φανταστικούς συμμάχους, με τον ίδιον τρόπο που τα μικρά παιδιά έχουν φανταστικούς φίλους. Σημαίνει ότι οι συμμαχίες προϋποθέτουν συμφωνίες. Θα πρέπει να καθορίσουμε σε τι θα συμφωνήσουμε. Η ταξική μας μεροληψία πρέπει να παραμείνει αδιαπραγμάτευτη, όπως και η πίστη μας στην αξία της λαϊκής κυριαρχίας, του κανονιστικού πυρήνα της δημοκρατίας και του δημοκρατικού σοσιαλισμού. Μόνο έτσι θα συγκρουστούμε με το καταρρέον, διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα. Χρειαζόμαστε ευρύτατες κοινωνικές συμμαχίες. Αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς ριζοσπαστικό κίνημα πολιτικής συμμετοχής, και ανακατανομή της πολιτικής ισχύος ενάντια στην ταξικώς προκληθείσα πολιτική υποαντιπροσώπευση. Μόνο έτσι μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τον επελαύνοντα νεοφασισμό. Η στήριξη, στα πληγέντα τμήματα της κοινωνίας, μόνο από ένα πρόγραμμα φορολόγησης του πλούτου μπορεί να προκύψει. Ο ταξικός ανακαθορισμός του γενικού συμφέροντος είναι το αξιακό εχέγγυο αυτής της κοινωνικής συμμαχίας με τα δυσπραγούντα μεσαία και μικρά στρώματα, τους ανέργους, τους ενοικιαζόμενους εργαζόμενους. Τέτοια συμμαχία, όμως, προϋποθέτει να συνειδητοποιήσουμε ότι, όταν η κοινωνία σε κοιτάζει στα μάτια, δεν επιτρέπεται να της κάνεις γκριμάτσες.

*Το κείμενο γράφτηκε πριν από κάποιο καιρό. Διαβάζοντας όμως το πολύ καλό άρθρο του Χ. Γεωργούλα, «Στην αντίπερα όχθη, μαζί με την Αριστερά», πρέπει να σημειώσω ότι κινείται στην ίδια κατεύθυνση, ιδίως ως προς την τελευταία ενότητά του, στην οποία ο Χ.Γ. συνδέει τη στήριξη κυβέρνησης της Αριστεράς με το κίνημα πολιτικής συμμετοχής.

Ο Στέφανος Δημητρίου διδάσκει Πολιτική Φιλοσοφία στον Τομέα Φιλοσοφίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων