Στον καιρό των μνημονίων

ΤΟΥ ΑΡΙ ΚΑΖΑΚΟΥ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΡΑΥΛΟΣ-ΤΖΑΝΕΤΑΤΟΣ, Οικονομική κρίση και εργατικό δίκαιο, εκδόσεις Σάκκουλα, σελ. 371

Το επιστημονικό-ερευνητικό έργο του καθηγητή Τραυλού-Τζανετάτου αποτελεί ένα πανόραμα των μεγάλων επιστημονικών αναζητήσεων του καιρού μας. Μελέτησε και έγραψε για όλα τα μεγάλα προβλήματα Εργατικού Δικαίου του καιρού μας. Ο καθηγητής Δημήτρης Τραυλός-Τζανετάτος διέπρεψε ιδίως στους τομείς έρευνας "Δίκαιο του εργασιακού αγώνα", "Εργατικό Διεθνές Δίκαιο" (επιλογή εφαρμοστέου δικαίου στις εργασιακές σχέσεις, ατομικές και συλλογικές, με στοιχεία αλλοδαπότητας), "Το εργατικό δίκαιο στους ομίλους επιχειρήσεων, εθνικούς και πολυεθνικούς", "Οικονομική κρίση και σχέσεις εργασίας. Το φαινόμενο της απορρύθμισης" (βλ. ιδίως "Το εργατικό δίκαιο σε κρίσιμη καμπή" και τον τόμο "Οικονομική κρίση και Εργατικό Δίκαιο"). Βέβαια, το ερευνητικό του ενδιαφέρον καλύπτει όλους τους ειδικότερους κλάδους του Εργατικού Δικαίου, Ατομικού και Συλλογικού (στις κορυφαίες και πρωτοποριακές μελέτες του συγκαταλέγονται αυτές για τους ομίλους επιχειρήσεων ως εργοδοτών). Το ενδιαφέρον αυτό επεκτείνεται στο Εργατικό Δικονομικό Δίκαιο (απεργία και ασφαλιστικά μέτρα, δίκαιο της συμμετοχής εργαζομένων, προβλήματα διεθνούς δικαιοδοσίας, όπου και διεισδυτική εναλλακτική ερμηνευτική προσέγγιση των άρθρων 663 παρ. 1 και 3 και 692 παρ. 43 Κ.Πολ.Δ.), στη σχέση Εργατικού Δικαίου και μικροηλεκτρονικής τεχνολογίας, καθώς και στο Ευρωπαϊκό-Κοινοτικό Κοινωνικό Δίκαιο (Ευρωπαϊκά Συμβούλια Εργαζομένων -Οδηγία 94/45/ΕΚ-, Αρχή απαγόρευσης διακρίσεων -Οδηγία 2000/78- Ν. 3304/2005 - Διεθνής Δικαιοδοσία στις εργατικές διαφορές κατά τον Κανονισμό 44/2001, όπου και εμπεριστατωμένη ερμηνευτική υπαγωγή των διαφορών από τις συλλογικές σχέσεις εργασίας στο ρυθμιστικό πεδίο του Κανονισμού).

Εξέχουσα θέση στα ερευνητικά ενδιαφέροντα του Δημήτρη Τραυλού-Τζανετάτου κατέχει η επίδραση της οικονομικής κρίσης (δομικής και συγκυριακής καπιταλιστικής κρίσης) στις εργασιακές σχέσεις και στη θεσμική διάπλασή της, ψευδεπίγραφης, ευελιξίας-ευελισφάλειας (flexicurity). Ιδιαίτερα στην εποχή των Μνημονίων από το 2010 μέχρι σήμερα, σε καθεστώς άγριου οικονομικού και κοινωνικού πολέμου που καταστρέφει τους υλικούς όρους αξιοπρεπούς εργασίας και ζωής, οι αναλύσεις του Δημήτρη Τραυλού-Τζανετάτου έχουν μεγάλη αξία γνώσης και χρήσης. Εμβληματικό δείγμα ο τόμος "Οικονομική κρίση και Εργατικό Δίκαιο", 2013. Πρόκειται για μια συλλογή μελετών που αναδεικνύουν το αδιάλειπτο ερευνητικό ενδιαφέρον του συγγραφέα για την κρίσιμη αυτή προβληματική. Οι μελέτες αυτές καλύπτουν το πολιτικά και κοινωνικά κρίσιμο χρονικό διάστημα από τα μέσα της δεκαετίας του '80 (περιοριστικές εισοδηματικές πολιτικές) μέχρι τους χαλεπούς καιρούς των Μνημονίων.

Η κόκκινη κλωστή που διαπερνά τις μελέτες του Δημήτρη Τραυλού-Τζανετάτου είναι η συνέπεια και η διεισδυτικότητα του κριτικού λόγου του. Ο συγγραφέας αναλύει και συνθέτει τα χαρακτηριστικά και τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στο Εργατικό Δίκαιο, αρετές που θα καταστήσουν το βιβλίο του εγκόλπιο για τους ερευνητές και, γενικά, για όλους τους ενδιαφερόμενους πολίτες.

Στο πρώτο μέρος του τόμου αυτού περιλαμβάνεται η προβληματική της απορρύθμισης του Εργατικού Δικαίου ως συνέπεια της οικονομικής κρίσης κατά την προ του Μνημονίου περίοδο (1983-2009), ενώ το δεύτερο μέρος αφιερώνεται στην απορρύθμιση του Εργατικού Δικαίου στη μνημονιοκρατούμενη Ελλάδα. Το προλογικό σημείωμα του συγγραφέα παρέχει τα αναγκαία κλειδιά κατανόησης της επιχειρούμενης καταστροφής. Ως άξιες ιδιαίτερης έξαρσης πρέπει, φρονώ, να θεωρηθούν ιδίως οι ακόλουθες εργασίες (από το πρώτο μέρος): υπ' αριθμ. 7 "Οι εργασιακές σχέσεις στη δίνη της μικροηλεκτρονικής ανασυγκρότησης" σελ. 107 επ., 8 "Το εργατικό δίκαιο σε κρίσιμη καμπή" σελ. 123 επ., που αποτελεί μια πυκνή και διεισδυτική επιτομή της όλης προβληματικής, 11 "Τα τοπικά σύμφωνα απασχόλησης", σελ. 231 επ., που προαναγγέλλει τις περιβόητες ΕΟΖ και 12 "Η συλλογική αυτονομία στο στόχαστρο του νεοφιλελευθερισμού", σελ. 245 επ., που προεικονίζει τα επερχόμενα πλήγματα σε περίπτωση όξυνσης της κρίσης και επέκτασής της από το μικρό- στο μακροοικονομικό επίπεδο.

Από δε το δεύτερο μέρος ξεχωρίζουν οι υπ' αριθμ. 2 "Die Tarifautonomie in Kritischer Wende. Das Beispiel Griechenlands", σελ. 299 επ., όπου με ευθυκρισία και ρωμαλέα γλώσσα αναδεικνύεται ο ρόλος της Ελλάδας ως πειραματόζωου και πιλότου των κυοφορούμενων δομικών απορρυθμιστικών μεταβολών του ισχύοντος ευρωπαϊκού εργασιακού και κοινωνικού μοντέλου, 5 "Συλλογικές συμβάσεις και νεοφιλελεύθερος ψευδοορθολογιστικός φιλελευθερισμός", σελ 329 επ., όπου με πειστικά επιχειρήματα απαντά στο τερατώδες εγχείρημα λογικής και ιδεολογικής απαξίωσης θεμελιακών αρχών του δικαίου των συλλογικών συμβάσεων και 7 "Η συμμετοχή των εργαζομένων στις επιχειρήσεις την εποχή των Μνημονίων" (Ν. 1767/88), σελ. 353 επ. Πέραν της εντυπωσιακής όσο και πυκνής εισαγωγής, ιδιαίτερο ενδιαφέρον εμφανίζει η συνοδευόμενη από πειστικά επιχειρήματα θέση του συγγραφέα περί μη εφαρμογής της ρύθμισης του άρθρου 16 Ν. 1876/90, όπως τροποποιήθηκε από το άρθρο 4 Ν. 3899/2010, στο δίκαιο της συμμετοχής, με αποτέλεσμα οι συλλογικές διαφορές που πηγάζουν από το άρθρο 12 παρ. 4 του Ν. 1767/88 να εξακολουθούν να ανήκουν στο έργο της Διαιτησίας του ΟΜΕΔ σελ. 364 επ.