Οι πρώτες δημοτικές εκλογές στην Αθήνα

ΤΟΥ ΑΛΚΗ ΡΗΓΟΥ

Ξεφυλλίζοντας, μέρες που είναι, μια παλιά έκδοση για τους Δημάρχους των Αθηνών του 1907, γραμμένη από τον τότε Γενικό Γραμματέα του δήμου Γ. Π. Παρασκευόπουλο και συγκρίνοντάς την με την ιδιαίτερα επιμελημένη επανέκδοσή της, από τον πολιτιστικό Οργανισμό του Δήμου, με την επιστημονική ευθύνη και εισαγωγή της συναδέλφου στο Πάντειο, καθηγήτριας Ματούλας Τομαρά-Σιδέρη, στάθηκα ιδιαίτερα στις πρώτες Δημοτικές Εκλογές του 1835 και τις ιδιοτυπίες τους.

Ιδιοτυπία πρώτη: ο χρόνος διεξαγωγής τους από τις 15 μέχρι τις 20 Μαρτίου με την ευθύνη τριμελούς επιτροπής με επικεφαλής τον εκτελούντα χρέη Δημάρχου Ειρηνοδίκη Αττικής, ενώ το εκλογικό σώμα που ψήφισε αποτελείτο από 800 άτομα, προφανώς γένους μόνο ...ανδρικού.

Ιδιοτυπία δεύτερη και σημαντικότερη: οι εκλογείς εξέλεγαν το 18μελές Δημοτικό Συμβούλιο το οποίο μαζί με ίσο αριθμό «εκ των πλέον φορολογουμένων και εχόντων δικαίωμα ψήφου δημοτών» εξέλεγαν τρείς υποψηφίους για την θέση του Δημάρχου και από έναν για τις θέσεις των παρέδρων (όπως τότε ονομάζονταν οι αντιδήμαρχοι). Από τους τρείς υποψηφίους ο «Ελέω Θεού» Βασιλεύς επέλεγε τελικά τον Δήμαρχο της πόλης.

Κάπου εδώ τελειώνουν οι ιδιοτυπίες και αρχίζουν να εμφανίζονται οι σταθερές που αφορούν όλες από τότε τις εκλογικές αναμετρήσεις, όπως το πολύ πείσμα και ο αρκετός φανατισμός. “Πολλοί απεδόθησαν εις τον αγώνα και προσπαθούν διά πλείστων μέσων να κερδίσουν την ψήφον των συμπολιτών των, διότι άλλοι μεν ήθελον διά των αξιωμάτων τούτων να εξυπηρετήσουν πολιτικάς διαμάχας, άλλοι δε να τα χρησιμοποιήσουν ως βαθμίδας διά την άνοδον εις υψηλότερα αξιώματα”

Αξίζει εδώ να αντιγράψουμε την άποψη του υποψηφίου δημοτικού συμβούλου συνταγματάρχη Ιωάννη Μακρυγιάννη που παραθέτει ο Παρασκευόπουλος για τους συνυποψήφιους του και τις τότε περί Θρόνου αντιλήψεις του γνωστού καπετάνιου: «Εκτός των συναγωνιστών μας Φαναριωτών, όλοι οι λοιποί καταγίνονται ενταύθα να πιάσουν τας θέσεις του Δημοτ. Συμβουλίου και την καθέδραν του Δημάρχου. Σκοπός της γενιάς ταύτης είναι να προετοιμασθή διά τα Υπουργεία και διά το Συμβούλιον της Επικρατείας. Ο κύριος Ηπίτης είναι επικεφαλής τούτων. Ο Βασιλεύς μας όμως επιθυμεί το παν δια τους αγωνισθέντες Έλληνας και δείγματα μεγάλα των ευγενών τούτων αισθημάτων του μας δίδει καθ’ ημέραν.»

      Σχέδιο ήχου VIΙ, 

Υδατοδιαλυτά χρώματα σε χαρτί, 105x85 εκ.

Απόδειξη άμεση των βασιλικών ...αισθημάτων ότι από τους τρείς υποψηφίους Δημάρχους (ενδιαφέρον έχει ότι έμειναν στην ιστορία τα ονόματα μόνο των δύο) ο Άναξ δεν διόρισε τον πλειονοψηφήσαντα Δημήτριο Καλλιφρο-νά λόγω “των λίαν φιλελευθέρων αισθημάτων του τα οποία έβλεπεν η Αυλή με πολύ δυσάρεστον όμμα” και πρόφαση το νεαρόν της ηλικίας του. Έτσι πρώτος Δήμαρχος της Αθήνας διορίστηκε ο έτερος προταθείς Ανάργυρος Πετράκης, του κόμματος των οπαδών του Αρχιγραμματέα (όπως ονομάζονταν ο πρόεδρος του διοριζόμε-νου από τον Βασιλέα Υπουργικού Συμβουλίου) και τέως Αντιβασιλέα Άρμανσπεργκ που μειοψήφησε στις εκλογές. Σε έμμεση απάντηση η πλειονότητα του Δημοτικού Συμβουλίου εξέλεξε στην πρώτη του συνεδρίαση τον Καλλιφρονά σε πρώτο Πρόεδρο του.

Πάντως και ο αρεστός της Αυλής πρώτος Δήμαρχος δεν μακροημέρευσε: παύτηκε από τον Άρμανσπεργκ δύο μόλις χρόνια από την εκλογή του, επειδή τόλμησε με ψήφισμα του Δημοτικού Συμβουλίου προς τον Όθωνα να εκφράσει “εν αυτώ την αγανάκτησιν του Αθηναϊκού λαού διά τα συμβαίνοντα εν τω Βασιλείω του και την διαμαρτυρίαν του κατά των επιβληθέντων φόρων (καθώς και) να εξαιτούνται εφαρμογή θεμελιωδών νόμων και δημιουργία Συντάγματος...»

Την ίδια τύχη είχε και ο Προεδρεύων του Δημοτικού Συμβουλίου Ι. Μακρυγιάννης και όλο το Δημοτ. Συμβούλιο διότι ...τόλμησαν να κοινοποιήσουν στον Όθωνα ψήφισμα διαμαρτυρίας, παρά τις κολακευτικές για αυτόν φράσεις που περιείχε, όπως «Η εις τον θρόνο Σας αφοσιώσις των συνδημοτών μας... Βασιλεύ! είναι απεριόριστος και μεγάλη η πεποίθησίς μας ότι επί της Βασιλείας Σας αι Αθήναι και πάσα η Ελλάς θέλουσιν αναβούν εις την περιωπήν και ευτυχίας, εις την οποίαν η Θεία Πρόνοια Σε προώρισε να την ανυψώσης…»

Ο Μακρυγιάννης μάλιστα διατάχθηκε -ήταν εν ενεργεία ακόμη, γεγονός που όμως δεν απέκλειε την δυνατότητα εκλογής- να παρουσιαστεί άμεσα στο Σύνταγμά του, που είχε έδρα στα Μέγαρα...

Τέλος, για την ιστορία κλείνουμε αυτή την γραφή με τα ονόματα των πρώτων Δημοτικών Συμβούλων με την σειρά εκλογής τους, επειδή καλό είναι να ξέρουμε ότι πολλοί από αυτούς δεν είναι απλά τυχαίες στάσεις λεωφορείων, λόφοι ή δρόμοι: Δ. Καλλιφρονάς Ι. Μακρυγιάννης, Σ. Βενιζέλος, Π. Ηπίτης, Χ. Τουφεξής, Δ. Μισαραλιώτης, Σ. Χ. Γκικάκης, Π. Σκουζές, Ν. Γέροντας, Σ. Παλαιολόγος, Σ. Πατούσας, Μ. Βουζίκης, Κ. Κοκκίδης, Ν. Λιανοσταφίδας. Γ. Γεννάδιος, Σ. Γαλάτης, Σ. Κυριάκος και Θ. Βρυσάκης.

Οι πρώτες μεσοπολεμικές δημοτικές εκλογές

Ενενήντα χρόνια μετά, τον Οκτώβριο του 1925, διενεργούνται και οι πρώτες μεσοπολεμικές Δημοτικές Εκλογές και μάλιστα ...επί δικτατορίας του Θεόδωρου Πάγκαλου. Πρόκειται για σαφή κίνηση αντιπερισπασμού της κοινής γνώμης από τον Δικτάτορα, που τις προκηρύσσει και τις διενεργεί στις 25 Οκτωβρίου. Αξίζει να σημειώσουμε ότι οι προηγούμενες είχαν διεξαχθεί μόλις το ...1914. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει όμως και ο τρόπος παροχής των ψηφοδελτίων. Αντιγράφουμε την αντίστοιχη προκήρυξη από τις εφημερίδες της εποχής

ΨΗΦΟΔΕΛΤΙΑ ΕΚΛΟΓΗΣ

Ο Δήμαρχος Αθηναίων Δηλοποιεί κατ’ εντολήν της Νομαρχίας Αττικής και Βοιωτίας, ότι τα ψηφοδέλτια διά τας δημαιρεσίας της 25^ης τρ.μ. θα παρέχωνται υπό της υπηρεσίας του Δήμου, εις τους ζητούντες εκλογείς. Σχετικώς γνωστοποιείται, ότι έκαστος των εκλογέων προ της εισόδου του εις το εκλογικόν Τμήμα θα φέρη μεθ’ εαυτού δύο ψηφοδέλτια συμπληρωμένα, είτε χειρογράφως, είτε διά γραφομηχανής, είτε και δια του τύπου, θα λαμβάνη δε παρά της Επιτροπής μόνον τους φακέλλους, εις τους οποίους θα εγκλείωνται ταύτα.

 Εν Αθήναις τη 15 Ο)βρίου 1925

 Ο Δήμαρχος

 Σπύρος Πάτσης

Παντού κερδίζουν οι υποψήφιοι του βενιζελικού πολιτικού κόσμου που πρόσκεινται στον κ. Πάγκαλο. Στην Αθήνα εκλέγεται ο Σπύρος Πάτσης με αντίπαλο τον αντιβενιζελικό Σπύρο Μερκούρη.  Στη Θεσσαλονίκη όμως συμβαίνει κάτι πρωτοφανές: Εκλέγεται ο πρόεδρος της Ανωτάτης Επιτροπής Προσφύγων δικηγόρος Μηνάς Πατρίκιος που είχε υποστηριχθεί από το Εργατικό Κέντρο και την Αριστερά. Το ίδιο συμβαίνει και στην Ξάνθη όπου κι εκεί εκλέγεται Αριστερός Δήμαρχος.

Το γεγονός προφανώς δεν αρέσει στον Δικτάτορα, που με ειδικό νόμο τις ακυρώνει και προκηρύσσει νέες για τον Δεκέμβριο. Στις νέες εκλογές όμως τόσο ο υποψήφιος που όρισε ο ίδιος ο Πάγκαλος όσο και οι άλλοι αστοί υποψήφιοι δεν υπερτερούν του υποψηφίου της Αριστεράς, ο οποίος τολμά να ...επανεκλεγεί .

Ο Δικτάτορας δεν είναι όμως διατεθειμένος να αφήσει την κάλπη να παίζει επικίνδυνα παιχνίδια με το καθεστώς του. Πολύ απλά λοιπόν συλλαμβάνει άμεσα τους κομμουνιστές συμβούλους και τους αντικαθιστά με τους μειοψηφήσαντες δικούς του. Φυσικά κανείς από τους αστούς πολιτικούς αρχηγούς δεν διαμαρτύρεται για το δικτατορικό αυτό όργιο αυθαιρεσίας.

Μια εύθυμη νότα

Από βουλευτικές αυτές την φορά εκλογές: Πρόκειται για τις εκλογές της 25^ης Σεπτεμβρίου 1932 και τον έντονο προεκλογικό τους χαρακτήρα, κατακαλόκαιρο, με τους δυο πολιτικούς κόσμους, Βενιζελικών και Λαϊκών να αναζωπυρώνουν, κυρίως ο πρώτος, το διχαστικό κλίμα, με τον ίδιο τον Βενιζέλο να απειλεί με δικτατορική εκτροπή, ενώ η Κομμουνιστική Αριστερά εμφανίζεται σε άνοδο. Το όλο κλίμα έρχεται να ταράξει η εμφάνιση ενός νέου κόμματος, εκείνου των ...Κυανολεύκων.

Αρχηγός του και μοναδικό του μέλος ένας γραφικός Μυτιληνιός, με ρεντινγκότα, πομπέ σκληρό καπέλο, λουστρινένια παπούτσια και άσπρες γκέτες. Το όνομά του Αρμάνδος Δελαπατρίδης. Όρθιος συνήθως, από τα τραπεζάκια του θρυλικού καφενείου του Ζαχαράτου κατακεραυνώνει τους πάντες και τα πάντα. Δυστυχώς ο καλοκαιρινός ήλιος και η μέθη τού αγώνα τον οδήγησαν μια ώρα αρχύτερα στο ...Δαφνί.

Κι αφήνουν μετέωρη τη «ριζική» λύση για το οξύ, λόγω παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, κοινωνικό και οικονομικό πρόβλημα, την οποία διαλαλούσε:  «Αν όλοι οι Έλληνες μου δώσετε σήμερα από μία δραχμή, γίνομαι εκατομμυριούχος. Κι αν αύριο δώσουμε και πάλι όλοι μία δραχμή σ’ έναν άλλο, γίνεται κι αυτός εκατομμυριούχος. Κι αν μεθαύριο σ’ άλλον κι άλλον, το πρόβλημα λύθηκε με μία και μόνο δραχμή! τι αξία έχει φίλοι μου μία δραχμή;» Αξίζει νομίζω να το σκεφτεί σοβαρά ο πρωθυπουργός μας και ο αρμόδιος επί των Οικονομικών Υπουργός του...

(Τα δύο τελευταία αποσπάσματα αντλούνται από το βιβλίο του Άλκη Ρήγου Τα Κρίσιμα χρόνια 1922-1935 τομ. Α΄, Παπαζήσης 1995)

Ο Άλκης Ρήγος είναι υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος Λυκόβρυσης-Πεύκης