Βιβλιογραφία Βαλτινού

ΚΩΣΤΗΣ ΔΑΝΟΠΟΥΛΟΣ, Βιβλιογραφία Θανάση Βαλτινού, 1958-2004. Με συμπλήρωμα ως το 2013 για τις αυτοτελείς εκδόσεις, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, σελ. 247

        Χωρίς τίτλο, 2013, μεικτή τεχνική, 32 x 32 x 7 εκ.

Κάθε βιβλιογραφία, συγγραφέα ή θέματος, κάτω από άλλες συνθήκες και προπάντων σε άλλες χώρες, όχι κατʼ ανάγκην ευπορότερες της δικής μας, συνιστά ένα μικρό ή μεγάλο γεγονός, καλοδεχούμενο τόσο από την κριτική όσο και από τις ποικίλες σπουδές. Αποτελεί προϋπόθεση ή απαραίτητη συνοδεία για την συγκρότηση και την έρευνα των αρχείων, πράγματα δηλαδή αυτονόητα για αλλού, μα όχι για την εδώδιμη φυγοπονία μας. Η βιβλιογραφία του Θανάση Βαλτινού (γ. 1931) που ανέλαβαν εδώ και αρκετόν καιρό από κοινού ο φιλόλογος Κωστής Δανόπουλος και ο Κύπριος ποιητής Λεύκιος Ζαφειρίου, για να συνεχιστεί και ολοκληρωθεί από τον πρώτο, από όσο γνωρίζω με όχι λίγες προσωπικές θυσίες, έχει ένα προφανές ενδιαφέρον. Καταγράφει το έργο και την υποδοχή ενός συγγραφέα που από το 1958 ως σήμερα συμμετέχει με αυξανόμενη ένταση στο πολιτισμικό μας γίγνεσθαι, με κείμενα, συνεντεύξεις, δημόσιες συζητήσεις, σενάρια και βιβλία, με παρεμβάσεις που ενίοτε δεν έχουν σχέση μόνο με τα γράμματα στη στενή τους έννοια, αλλά επίσης με την πολιτική και την ιστορία, ιδίως της κρίσιμης δεκαετίας 1945-1955. Η έκδοση περιλαμβάνει βέβαια τα αναμενόμενα από μια βιβλιογραφική αποδελτίωση: τα αυτοτελή βιβλία, τα άρθρα, τα πεζά και κάθε άλλο κείμενο που δημοσίευσε ο Βαλτινός στο διάστημα των πενήντα πέντε ετών της παρουσίας του, στην Ελλάδα και εκτός. Όπως επίσης τις καταγραφές των δημοσιευμάτων υποδοχής του έργου του, μελετών, βιβλιοκρισιών, σχολίων, κειμένων αντιρρητικής πολεμικής, αν και όλα αυτά έχουν καταγραφεί ως το 2004, όταν ο Δανόπουλος ολοκλήρωσε το βασικό στάδιο της έρευνάς του. Δευτερογενώς όμως μας ανοίγει και άλλες πόρτες. «Έτσι, η βιβλιογραφική εργασία»,σημειώνει,«μπορεί να καταστεί από μόνη της αναγνώσιμο έργο, καθώς συγκροτεί ένα ψηφιδωτό της εποχής στην οποία έζησε ο συγγραφέας, ανιχνεύει ανθρώπινες ή λογοτεχνικές σχέσεις, συμπληρώνει τη βιογραφία μέσα από την παρακολούθηση της εξωτερικής δράσης του δημιουργού» (σ. 10).

Η βιβλιογραφία λοιπόν του Θανάση Βαλτινού, όπως και κάθε ανάλογη εργασία, μπορεί να διαβαστεί ή να ερευνηθεί με πολλούς τρόπους. Αναφέρω ένα παράδειγμα: έτσι όπως είδα συγκεντρωμένες τις καταγραφές των παντοίων κειμένων του, αντιλήφθηκα με έναν συγκριτικό τους συσχετισμό πόσο πολλά από αυτά έχουν ρευστή ταυτότητα, πόσο είναι αφηγήματα που τυπικά ανήκουν στην πεζογραφία αλλά συνάμα πόσο η ίδια η δομή τους υποδηλώνει ότι αποτελούν συνειδητά ή όχι «κείμενα ανοιχτά», τόσο εύπλαστα λόγω της μικροπερίοδης σύνθεσής τους ώστε να μπορούν να προσαρμοστούν λειτουργικά σε άλλες μορφές τέχνης. Φαίνεται μάλιστα ότι το χαρακτηριστικό της πολυμορφίας των κειμένων του Βαλτινού τον συνοδεύει γενετικά, αφού, όπως μαθαίνουμε από τη Βιβλιογραφία του Δανόπουλου, το πρώτο του πεζό, το «Κατακαλόκαιρο», δημοσιευμένο στο περ. Ταχυδρόμος, γράφτηκε με την προοπτική του σεναρίου! Έκτοτε, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, με προορισμό το θέατρο ή τον κινηματογράφο, αρκετά από τα πεζά του Βαλτινού, ίσως λόγω της γόνιμης θητείας του στο Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν ή στο κινηματογραφικό περιβάλλον του Θόδωρου Αγγελόπουλου, έχουν εξ υπαρχής, καταστασιακά δηλαδή, μια φύση ρηξικέλευθη, δημιουργώντας σχέσεις αλληλουχίας μεταξύ γραφών που υποτίθεται ότι ανήκουν σε διαφορετικά είδη. Να θυμίσω απλώς, κλείνοντας, τα Τρία ελληνικά μονόπρακτα (1978), το Μπλε βαθύ, σχεδόν μαύρο (1985) ή τα κάπως άγνωστα Άνθη της αβύσσου (2008).

ΑΛΕΞΗΣ ΖΗΡΑΣ